سرمایه گذاران باید علاوه بر سودآوری شرکت، به میزان دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت نیز توجه داشته باشند. طبیعتا برای یک سرمایه گذار مهم است که بداند شرکتی که قصد دارد در آن سرمایه‌گذاری کند، چه میزان دارایی، اعم از پول نقد، ملک، ماشین‌آلات و… دارد. میزان بدهی‌ها و تعهدات شرکت به بانک‌ها، تأمین‌کنندگان مواد اولیه و… چقدر است؟ و در مجموع‌، آنچه که به عنوان سرمایه سهامداران شرکت یا اصطلاحا، حقوق صاحبان سهام، پس از کسر بدهی‌های شرکت از دارایی‌های آن باقی می‌ماند، چقدر است؟ همه این اطلاعات، از طریق مطالعه ترازنامه شرکت قابل مشاهده است. در واقع، ترازنامه که همانند صورت سود و زیان، در پایان دوره مالی شرکت برای اطلاع سهامداران منتشر می‌شود، همانند یک تصویر واضح و شفاف، وضعیت شرکت را ازنظر میزان دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام نشان می‌دهد.

۲-۲-۲-۸٫ سود هر سهـم (EPS)
اگر کل سودی را که شرکت در پایان سال مالی خود، بدست می آورد، بر تعداد سهام منتشر شده توسط شرکت تقسیم کنیم، عدد حاصل بیانگر سود هر سهم است.
۲-۲-۲-۹٫ سود تقسیمی هر سهـم (DPS)
شرکت ها، لزوما همه سودی را که در پایان سال مالی بدست می آورند، بین سهامداران توزیع نمی کنند و بخشی از آن را برای اجرای برنامه های توسعه ای شرکت، نگه می دارند. میزان سودی که به ازای هر سهـم، بین سهامداران توزیع می شود، سود تقسیمی هر سهم یا اصطلاحا DPS می گویند.
۲-۲-۲-۱۰٫ پیش بینی سود
شرکت ها معمولا در پایان هر سال مالی، بودجه سال آینده خود را منتشر میکنند. یکی از مهمترین اطلاعات مندرج در بودجه شرکت ها، پیش بینی مقدار سود هر سهم آنان است.
۲-۲-۲-۱۱٫ تعدیل سـود
شرکت های پذیرفته شده در بورس موظفند بصورت مستمر و در دوره های سه ماهه عملکرد واقعی خود را بررسی کرده و ضمن مقایسه عملکرد واقعی با بودجه پیش بینی شده، پیش بینی جدید خود از میزان سودآوری شرکت را براساس عملکرد واقعی به بازار منعکس کنند. تغییرات اینچنینی در سود پیش بینی شده را اصطلاحا تعدیل سود می گویند. سرمایه گذاران باید باید همواره در تصمیم گیری های خود، به تعدیل سود سهام توجه داشته باشند.
۲-۲-۲-۱۲٫ قیمت پایانی سهـم
قیمت پایانـی سهام یک شرکت، در واقع میانگین قیمت‌هایی است که آن سهم در طول روز، براساس آن قیمت‌ها مورد داد و ستد قرار گرفته است.
۲-۲-۲-۱۳٫ نسبت قیمت به درآمد
به زبان ساده عبارتست از تقسیم قیمت یک شرکت بر سود پیش بینی شده آن که دوره بازگشت سرمایه را نیز نشان می دهد .
۲-۲-۳٫ شاخص کل
شاخص، در مفهوم کلی، معیاری است که براساس آن می‌توان چیـزی را تشخیص داد. در بورس هم شاخص‌ها، در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی روند آینده بورس را پیش‌بینی کرد، بنابراین، طبیعتا باتوجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های بورس، در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه‌گذاران بسیار حائز اهمیت است. شاخص‌های بورس، انواع مختلفی دارند که هر کدام، وضعیت بورس را از جنبه‌ خاصی نشان می‌دهد.
شاخص عددی است که جهت و سرعت حرکت بازار را نشان میدهد. انواع آن که در ایران محاسبه می شود عبارتست از شاخص کل قیمت ^[۲] ، شاخص بازده نقدی^[۳] ، شاخص بازده نقدی و قیمت ^[۴] ، شاخص پنجاه شرکت فعال ، شاخص مالی و شاخص صنعت .
شاخص کل قیمت یکی از اصلی ترین شاخصهای بورس اوراق بهادار تهران است که روش محاسبه آن بر اساس فرمول زیر (فرمول لاسپیرز) انجام می گیرد .
} ( ارزش جاری بازار* تعداد سهام منتشره) تقسیم بر( ارزش پایه سهام* تعداد سهام در سال پایه)* {عدد ۱۰۰
که در این محاسبه سال پایه سال ۱۳۶۹ می باشد. این شاخص گویای آن است که ارزش کل بازار، نسبت به سال پایه، یا همان سال۱۳۶۹ ، چند برابر شده. فرضاً شاخص ۱۲۷۰۰ نشان می دهد که ارزش بازار نسبت به سال ۱۳۶۹ که سال پایه می باشد، ۱۲۷ برابر گردیده است .شاخص کل قیمت ، در بورس تهران برای سه گروه محاسبه می شود که عبارتند از:
۱) شاخص قیمت کل بازار : که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکتهای معامله شده تاثیر داده می شود .
۲) شاخص قیمت تالار اصلی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده می شود .
۳) شاخص قیمت تالار فرعی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده می شود .
ویژگیهای شاخص کل قیمت عبارتند از :
موزون بودن: بدین معنا که، چون در محاسبه آن، ارزش سهام در تعداد سهام منتشره ضرب می گردد، پس تغییرات قیمت سهام بر اساس تعداد سهام منتشر شده شرکتها، در شاخص تاثیر گذار است. یعنی هر چقدر تعداد سهام منتشره شرکت بیشتر باشد، تغییرات قیمت سهم مورد نظر تاثیر بیشتری بر روی شاخص خواهد گذاشت .
جامع بودن : این شاخص، به لحاظ اینکه بر اساس تغییرات سهام تمام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، محاسبه می گردد، لذا خصوصیت جامع بودن را داراست .
در دسترس بودن : شاخص کل قیمت، به لحاظ اینکه بصورت لحظه ای توسط سازمان بورس اوراق بهادار محاسبه و در اختیار افراد قرار می گیرد، لذا دارای خصوصیت در دسترس بودن می باشد .
شاخص کل قیمت به دلیل موزون بودن ، در دسترس بودن و جامع بودن بیشتر نشان دهنده وضعیت کلی بازار است .
موارد تعدیل شاخص کل قیمت
شاخص کل قیمت در موارد زیر تعدیل می گردد و در حقیقت تغییرات ناشی از موارد زیر در مقدار شاخص اثری ندارد .
ورود و خروج شرکتها : به هنگام ورود و خروج شرکتها، به دلیل افزایش یا کاهش ارزش جاری سهام، اصولاً ارزش پایه سهام تعدیل می گردد، تا تغییری در عدد شاخص حاصل نشود. به عبارتی با افزایش صورت کسر در مخرج آن تغییری می دهند، تا حاصل تقسیم صورت بر مخرج تغییر نکند .
افزایش سرمایه از طریق آورده و یا مطالبات سهامداران :
به علت اینکه با افزایش سرمایه از طریق آورده و یا مطالبات سهامداران، ارزش جاری سهام افزایش می یابد، لذا در این موارد نیز، ارزش پایه سهام، باید به گونه ای تعدیل گردد تا تغییری در عدد شاخص حاصل نگردد .
ادغام شرکتها : در صورت ادغام دو یا چند شرکت، در هم، نیز می بایست در ارزش پایه سهام تغییر داده شود، تا عدد شاخص تغییری نکند .
ولی در برخی موارد نیازی به تعدیل شاخص نمی باشد که این موارد عبارتند از :
افزایش سرمایه از محل اندوخته : زیرا در این حالت، همان مبلغ اندوخته که متعلق به سهامداران بوده، بصورت سهام جدید به آنها داده می شود، پس تغییری در حقوق صاحبان سرمایه اتفاق نیفتاده، لذا در این حالت نیازی به تعدیل شاخص نیست .
تجزیه و تجمیع سهام: در این حالت نیز تنها تعداد سهام منتشره تغییر یافته و چون به تناسب آن قیمت سهم نیز تغییر می یابد، لذا نیازی به تعدیل شاخص نیست. البته لازم به ذکر است که در ایران عملاً این کار امکان پذیر نیست و ارزش اسمی هر سهم بطور ثابت ۱۰۰۰ ریال می باشد.
پرداخت سود نقدی: در این حالت نیز چون اصولاً به تناسب پرداخت سود نقدی، قیمت سهام نیز، کاهش می یابد، لذا نیازی به تعدیل عدد شاخص نیست .
۲-۳٫ پویایی سیستم
۲-۳-۱٫ مقدمه
سیستمهای مدیریتی و اجتماعی و مسائل مربوط به آنها در مقایسه با سیستم های مهندسی و فیزیکی، طبیعت پیچیده تری دارند. این پیچیدگی به دلیل ویژگی های متفاوتی است که در سیستم های مدیریتی و اجتماعی وجود دارد، از جمله تعداد اجزاء زیادی که این سیستم ها دارند، تعاملاتی که این اجزاء با یکدیگر دارند، غیر خطی بودن ارتباط بین اجزاء، پویایی رفتار این سیستم ها، رشد این سیستم ها، روابط علت و معلولی موجود در اجزاء درونی این سیستم ها و عواملی از این قبیل. ]۱۰[
سیستمهای دینامیکی روشی سرای تحلیل سیستم های پیچیده می باشد. سیستم های دینامیکی اولین بار توسط فورستر^[۵] مطرح شد و در ابتدا این نوع مسائل در زمینه دینامیک صنعتی^[۶] مطرح شد.
فورستر یک متدولوژی جدیدی را پایه گذاری کرده و یک مدل شبیه سازی نیز ارائه داد و به این ترتیب به حل مسائلی که تا آن زمان حل نشدنی بودند، پرداخت. اولین کتاب فورستر در این زمینه با نام دینامیکهای صنعتی در سال ۱۹۶۱ منتشر شد که متدولوژی و فلسفه سیستم های صنعتی را با بیان مواردی خاص، تشریح می کرد. این فلسفه بر اساس مفاهیم بازخورد^[۷] و انباشتگی^[۸] استوار است .]۱۰[
۲-۳-۲٫ کلیات پویایی سیستم ها
در چندین دهه اخیر، پویایی سیستم به عنوان ابزاری مدیریتی به منظور فهم و رفتار دنیای واقعی و اجرای سیاست های استراتژیک مورد استفاده واقع شده است. این علم، رویکردی است برای کشف رفتار پویا و غیر خطی یک سیستم و مطالعه این که چگونه ساختار و پارامترهای سیستم منجر به الگوهای رفتاری می شوند. به منظور درک ارتباطات زنجیره ای اجزاء یک سیستم، مطالعه رفتار دینامیک آنها لازم است و رویکرد دینامیکی به سیستم ها می تواند راهگشا باشد. ابزارهائی نظیر نرم افزارهای معروف صفحه گسترده^[۹] و یا نرم افزار های آماری، امکان تحلیل خبره آماری را ایجاد می کنند اما قادر نیستند در درک کامل یک سیستم دینامیک پیچیده کمک کنند. برای درک ارتباطات زنجیره ای و نیز تأثیرات متعاقب میان بخش های مختلف یک سیستم، نیاز به مدل های دینامیکی می باشد. رویکرد دینامیک سیستم ها امکان رسم مدل گرافیکی سیستم را فراهم ساخته و شانس مشاهده رفتار سیستم طی یک دوره زمانی مشخص را فراهم می آورد. بنابراین می توان رفتار فرایند را بطور پویا و دینامیک تحلیل نمود. در واقع با بهره گرفتن از SD و از طریق شبیه سازی می توان سیاستهایی که باید بر سیستم اعمال گردد را انتخاب نمود و با مطالعه بر روی ارتباط علّی مابین عناصر متفاوت و در نهایت مطالعه کل سیستم در طول زمان متمرکز شد.
۲-۳-۳٫ اصول کلی در مورد دیدگاه سیستمی
دیدگاه سیستمی، عوامل مختلف و روابط بین آنها را در داخل سیستم مورد توجه قرار می دهد. کل سیستم که متشکل از اجزاء و ورابط بین آنهاست، خواصی دارد که از جمع خواص اجزاء‌ حاصل نمی شود. سیستم گروهی از اجزاء است که در رابطه مفید با یکدیگر برای تحقق یک هدف مشترک عمل می کنند. هدف سیستم تعیین کننده سایر مشخصات می باشد. در رابطه با سیستم باید به مرز سیستم اشاره کرد که به صورت زیر تعریف می شود.
مرز سیستم محدوده ای را تعیین می کند که فقط شامل اجزائی گردد که وجود آن اجزاء رابطه شان با سایر اجزاء برای تحقق هدف سیستم مهم هستند. عناصر داخل مرز را عناصر داخلی^[۱۰] می نامند. عناصر خارج مزر را عناصر خارجی^[۱۱] می نامند.
سیستم بر دو نوع باز و بسته تقسیم می شود. سیستم باز سیستمی است که خروجی آن بر روی آن تأثیر ندارد. مثال:‌ ساعتی که غلط کار می کند. سیستم بسته یا سیستم پس خوران، سیستمی است که خروجی آن بر عملکرد آن در آینده اثر می گذارد. به عنوان مثال، ساعت و صاحبش که عملکرد غلط ساعت را در مقایسه با وقت صحیح اصلاح می کند.
دیدگاه پویایی سیستم تلفیقی از نگرش دینامیکی و دیدگاه سیستمی است. در این دیدگاه، دینامیک پدیده ها براساس تأثیرات متقابل عوامل داخل سیستم بر هم مورد بررسی قرار می گیرد. به دو طریق می توان پارامترهای ورودی مربوط به مدل پویایی های سیستم را محاسبه کرد، تحلیل داده های مبتنی بر آماره های بدست آمده از طریق نظر خواهی از شرکت و رضایت مشتری. همچنین از کارمندان مسؤول می توان درخواست کرد تا پارامترهای ورودی مربوطه را برآورد کنند. پویایی سیستمها به طور خلاصه دارای خواص زیر است:
سیستم بسته مبنای بررسی پدیده های دینامیکی است.
ارتباط متقابل بین اجزاء‌ در ایجاد رفتار دینامیکی، مهم تر از خود اجزاء می باشد.
تشریح پدیده ها بر اساس و پایه و عوامل داخل سیستم صورت می گیرد نه خارج از آن.