۱) شاخص ایکل وضعیت هموارسازی سود را بدون نیاز به پیش بینی سود، استفاده از مدل های مورد انتظار و قضاوت های ذهنی مشخص می نماید.
۲) شاخص ایکل به طور همزمان چندین متغیرهموارسازی را اندازه گیری می کند، در حالیکه در مدلهای قبلی از متغیرهموارسازی استفاده شد.
۳) شاخص ایکل با بهره گرفتن از مقایسه تغییر پذیری سود با تغییر پذیری فروش هموارسازی واقعی و طبیعی را از هموارسازی مصنوعی تفکیک می کند (بدری، ۱۳۷۸،ص۱۲۶)^۱٫
۱-۶ روش پژوهش:
چون متغیر وابسته مدل ها از نوع دو ارزشی با مقادیر صفر و یک هستند، برآوردها با بهره گرفتن از تحلیل رگرسیون لوجستیک (به طور خاص مدل لوجیت) انجام شده است. برای تنظیم مدل لوجیت فرض کنید ، و … متغیرهای مستقل و متغیر وابسته با مقادیر ۰ و ۱ باشد. در این حال خواهیم داشت:

(۳-۴)
حال داریم:
(۳-۵)
معادله (۳-۵) بیانگر چیزی است که تحت عنوان تابع توزیع تجمعی لاجیستیک^۱[۹] معروف است. همان طوری که می بینید، در این مدل همچنان که بین و تغییر می کند، بین صفر و یک باقی می ماند، ولی این مدل با رویکرد رگرسیون حداقل مربعات معمولی^۲[۱۰] قابل برآورد نیست. اگر احتمال موفقیت به صورت (۳-۵) باشد، احتمال عدم موفقیت به صورت زیر خواهد بود:
(۳-۶)
بنابراین خواهیم داشت:
(۳-۷)
که نسبت احتمال موفقیت بر احتمال عدم موفقیت است. اگر از طرفین (۸-۶) لگاریتم بگیریم، نتیجه جالبی خواهیم داشت:
(۳-۸)
که در آن بر حسب ، و … و بر حسب پارامترها خطی است و قابل برآورد می باشد (افلاطونی و نیکبخت، ۱۳۸۹).
معیار نیکویی برازش برای مدل های لوجیستیک
معیارهای نیکویی برازش در رگرسیون معمولی ()، یا تعدیل شده است. حال سوال این است که آیا می توانیم از معیارهای ذکر شده برای بررسی نیکویی برازش مدل های لوجستیک استفاده کنیم یا خیر؟ پاسخ منفی است. زیرا مقادیر برازش شده حاصل از مدل های لوجستیک، هر عددی می تواند باشد در حالی که مقادیر واقعی متغیر وابسته، صفر یا یک است. بنابراین، استفاده از یا تعدیل شده بی‌معناست. در ادامه به ارائه دو معیار خواهیم پرداخت:
الف) درصد پیش بینی صحیح
کندی^۱[۱۱] (۲۰۰۳) پیشنهاد می کند که معیار نیکویی برازش می تواند به عنوان حاصل جمع درصد پیش بینی صحیح و درصد پیش بینی صحیح در نظر گرفته شود. یعنی به صورت جبری داریم:
که در آن، اگر باشد، و در غیر این صورت است. هر چه این عبارت بزرگتر باشد، برازش بهتری صورت گرفته است.
ب) ساختگی
ساختگی^۲[۱۲] به صورت زیر تعریف می شود:
(۳-۱۰)
که در آن مقدار حداکثر لگاریتم تابع راستنمایی برای مدل های لوجستیک و مقدار لگاریتم تابع راستنمایی برای مدل های مذکور است وقتی که در آن تمام پارامترهای شیب برابر صفر فرض می شود (یعنی مدل تنها دارای یک عرض از مبدا است). این معیار به معیار مک فادن^۳[۱۳] منسوب است. در این تحقیق علاوه بر دو معیار فوق، از آزمون هاسمر-لمشو^۴[۱۴] (۱۹۸۹) و آزمون اندروز^۵[۱۵] (۱۹۸۸) برای بررسی نیکویی برازش مدل ها استفاده شده است.
۱-۷ جامعه آماری و تعیین حجم نمونه:
جامعه آماری این تحقیق، تمام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از ۱۳۸۲ تا پایان سال ۱۳۹۰ می باشد^۱[۱۶] (۴۵۷ شرکت، ۳۲۴۸ سال-شرکت). برای تعیین نمونه آماری به روش حذفی سیستماتیک، شروط زیر اعمال شده است:
ابتدا شرکتهایی که پایان سال مالی آنها ۲۹ یا ۳۰ اسفند ماه نیست حذف شده است (۱۰۳ شرکت، ۷۱۷ سال-شرکت).
سپس بانک ها و موسسات مالی و شرکت های سرمایه گذاری مالی (به دلیل ماهیت متفاوت فعالیت آنها از سایر واحد های تجاری) حذف شده اند (۱۳ شرکت، ۸۴ سال-شرکت).
در پایان مشاهدات پرت (صدک اول و صدک ۹۹ تمام مشاهدات) و نیز شرکتهای که کمتر از ۲ سال داده داشتند حذف شده اند (۶۰ شرکت، ۳۳۱ سال-شرکت).
با اعمال شرایط فوق تعداد ۲۸۱ شرکت (معادل ۲۱۱۶ سال-شرکت) جهت برآورد مدل ها و آزمون فرضیه های تحقیق انتخاب شده اند. طبق شاخص ایکل، از تعداد مذکور ۱۳۸ شرکت (معادل ۱۰۳۸ سال-شرکت) به عنوان هموارساز سود طبقه بندی شده اند.
۱-۸ قلمرو پژوهش:
۱-۸-۱ قلمرو موضوعی:
نظر به اینکه سود یکی از مهمترین معیارهای تصمیم گیری است و شناسایی سود و اعلام آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است لذا قلمرو موضوعی این تحقیق بررسی رابطه سطح افشاو پدیده هموارسازی سودمی باشد.
۱-۸-۲ قلمرو مکانی:
تحقیق حاضر سعی در بررسی سطح افشای کامل اطلاعات وهموارسازی سود شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران را دارد.
۱-۸-۳ قلمرو زمانی پژوهش:
برای انجام این تحقیق و آزمون فرضیه های آن از اطلاعات و گزارشهای مالی شرکتها از هشت سال بین تاریخهای ۱۳۸۲ الی ۱۳۹۰ استفاده شده است.
۱-۹ خلاصه فصل:
در این فصل ابتدا به تعریف موضوع پِژوهش و بیان مسئله و بعد اهداف تحقیق و هچنین فرضیات تحقیق پرداخته شد و در ادامه به روش تحقیق و جامعه آماری به طور مختصر اشاره شد و در فصل آینده به مروری بر ادبیات تحقیق پرداخته خواهد شد.
فصل دوم:
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مقدمه
همانگونه که هیات تدوین استانداردهای حسابداری^۱[۱۷] بیان می کند انتخاب های حسابداری حداقل در دو سطح انجام میگیرد. در یک سطح بوسیله کمیته ها و موسساتی که این قدرت را دارند که شرکت ها را وادار به گزارشگری به شیوه خاص نمایند و یا بر عکس، بکار گیری روشی را که توسط این موسسات نامناسب تشخیص داده شده را منع کنند، و در یک سطح دیگر در هر شرکت به صورت فردی انتخاب صورت می گیرد. هنگامی که استانداردهای حسابداری بیشتری منتشر می شود، انتخاب های فردی محدود تر میشود، اما هنوز هم تصمیمات حسابداری زیادی وجود دارند و در آینده وجود خواهد داشت که به وسیله موسسات گزارشگری اتخاذ خواهد شد. زیرا انتخاب یک راهکار از بین راهکارهای مختلف که هیچ استانداردی آن را به طور دقیق مشخص ننموده و یا انتخاب بین راه های اجرای یک استاندارد بوسیله هر موسسه به طور فردی صورت می گیرد. از سوی دیگر توان تجزیه و تحلیل و قدرت پیش بینی، مهمترین عامل در تصمیمات سرمایه گذاری سهامداران می باشد که خود به عوامل متعددی از قبیل سود آتی، قیمت سهام، جریان نقدی آتی سرمایه گذاری و… بستگی دارد. تحقیقات متعدد نشان می دهد که مدیران با بهره گرفتن از انتخاب های حسابداری و در قالب هموارسازی سود بر ذهنیت گرایی سرمایه گذاران تاثیر می گذارند.
به عبارت بهتر مدیران آنگونه سیستم های اطلاعاتی را انتخاب می کنند که نوسان سودهای گزارش شده را در طول زمان کاهش دهد. شواهد تجربی نیز حکایت از این دارد که مدیران واحدهای اقتصادی در درجات مختلف و به طور مستمر درگیر هموارسازی سود هستند تا بدین وسیله قضاوت استفاده کنندگان از صورت های مالی را متاثر سازند.
در این فصل، ابتدا تعاریف هموارسازی سود از دیدگاه محققین مختلف بیان می گردد. سپس به انواع هموارسازی و انگیزه ها وابزارهای مختلف هموارسازی اشاره می گردد.
۲-۱ سطح افشا
۲-۱-۱ خصوصیت های کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات
از مهمترین ویژگی های کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
قابل فهم بودن^۱[۱۸]: برای‌ اینکه‌ ارائـه‌ اطلاعات‌ مالی‌ قابل‌ فهم‌ باشد لازم‌ است‌ که‌ اقلام‌ به‌نحوی‌ مناسب‌ در یکدیگر ادغام‌ و طبقه‌بندی شود. در ضمن، توان استفاده کنندگان از صورتهای مالی باید در حد آگاهی‌ معقولی‌ در مورد فعالیتهای‌ تجاری و اقتصادی و نحوه‌ حسابداری‌ باشد.
قابل مقایسه بودن^۲[۱۹]: صورتهای مالی یک شرکت باید با صورتهای مالی سالهای قبل و همچنین صورتهای مالی واحدهای تجاری مشابه خود قابل مقایسه باشد. برای این منظور رعایت ثبات رویه در بکار بردن روش های حسابداری و همچنین افشای مناسب رویه های حسابداری و ارقام مقایسه ای مورد نیاز می‌باشد^۳[۲۰].
قابل اتکا بودن^۴: اطلاعات باید عاری از اشتباه و تمایلات جانب داری با اهمیت باشد و بیان صادقانه داشت باشد اطلاعات باید اثر معاملات و سایر رویدادهایی را که ادعا می کند بیانگر آن است یا به گونه ای معقول انتظار می رود بیانگر آن باشد به طور صادقانه بیان کند