نکته قابل توجه این است که می توان مقادیر PLP را به حدود روزانه، هفتگی، ماهانه و یا هر دوره زمانی دیگری که مورد نیاز است اندازه گیری کرد.
یکی از موارد کاربرد PLP اندازه گیری آن در یک پروژه در دوره های زمانی مختلف به طور مستمر و تجزیه و تحلیل تغییرات PLP می باشد که می توان با رسم نمودار این تغییرات زمانی را که در پروژه اخلال ایجاد می شود مشخص کرد. آنچه واضح است افزایش PLP به معنای کاهش بهره وری و کاهش آن نشان دهنده افزایش بهره وری است. (۱۳۲ ، ۲۰۰۶ ( Ralf & Lee
این روش هم دارای نواقصی است که به طور مثال، در این روش در صورت کسر مقدار ورودی و در مخرج کسر مقدار خروجی داده شده است که کاملاً بر عکس تعریف بهره وری است، همچنین در این روش هر روز کاری ۸ ساعت در نظر گرفته شده است که ممکن است این زمان متغیر باشد.
۲-۴-۲-۸- روش تحلیل پوششی داده هاDEA ۱
مطالعات انجام شده قبلی با هدف توسعه روش های موثر برای اندازه گیری بهره وری پایه چندان موثر نیست و دو تعریف جدید برای استخراج بهره وری پایه ارائه نمود:
یک معیاری از عملکرد بهترین شیوه ها
یک استاندارد منعکس کننده از عملکرد عادی پیمانکار
سپس برای مقایسه و تمایز این دو تعریف روشی را ارائه نمودند تحت عنوان تحلیل پوششی داده ها و در پایان هم نتایج حاصل را با روش های پیشنهادی دیگر همچون آنالیز مقیاس سنجش، روش توماس، روش چارت کنترل و روش دسته بندی متوسط K مقایسه نمودند.(۲۰۱۰ ( Lin& Huang
اهمیت بهبود بهره وری در صنعت ساخت
بهره وری متداول ترین عامل برای تعیین سطح عملکرد در صنعت ساخت می باشد آنچه مسلم است هدف هر شرکت عمرانی دستیابی به بهره وری بالاتر می باشد زیرا این مسئله مستقیماً به کاهش هزینه ها و نهایتاً به سود بیشتر تعبیر می شود. (Hancher & Abd- elkhalek 1998) بهره وری در ساخت به دلیل درگیر بودن عوامل مختلف، مسئله پیچیده ای است اما بهبود بهره وری قابل دسترسی می باشد.
Data Envelopment Analysis
بهره وری یکی از موضوعات بسیار مهم در پروژه های ساخت بوده و متضمن کاهش هزینه ها و استفاده مطلوب از منابع موجود است. همچنان که برنامه ریزی های قبل از شروع پروژه تاثیر قابل توجهی بر روی عملکرد پروژه دارد، بهبود بهره وری نیز می تواند تا۳۰% در هزینه پروژه تاثیر گذارد. (Jiukun ea al 2009,135).
هزینه های منابع انسانی در پروژه های ساخت با تعداد منابع انسانی زیاد، حدود ۳۳-۵۰% و هزینه ماشین آلات در حدود۲۵-۴۰ % از کل هزینه های پروژه را شامل می شود. در پروژه های عظیم با تعداد کارگران زیاد، محدوده سود پروژه عموماً بین ۲ تا ۳% از کل هزینه های پروژه است. با اینکه
هزینه های منابع انسانی نسبت به موارد دیگر مانند مصالح و تجهیزات دارای تغییر و ریسک بیشتری است ولی با مدیریت مناسب و افزایش بهره وری می توان هزینه های این بخش از پروژه را کاهش داد. (Hanna ea al 2008,134)
مطالعاتی در سازمان کسب و کار امریکا در سال ۱۹۸۲ انجام شد که نشان می دهد با افزایش پیچیدگی در طراحی، سختی در قوانین و تغییرات اقتصادی – اجتماعی تاثیر گذار بر منابع انسانی،
بهره وری کاهش می یابد. تقریباً ۴۵% کار منابع انسانی غیر موثر است که این عامل صنعت ساخت را در بین بدترین صنایع از نظر بهره وری قرار می دهد. اگر بهره وری بهبود یابد مدت اجرای پروژه کاهش می یابد بنابر این حتی افزایش اندک بهره وری منجربه افزایش سود شرکت های عمرانی به دلیل کاهش هزینه های غیر مستقیم می شود. (Adrian 1987)
از آنجا که بهره وری منابع انسانی برابر خروجی بدست آمده به ازای نفر- ساعت است بیشینه نمودن خروجی منابع انسانی در کارگاه، یک حوزه مهم برای بهبود عملکرد پیمانکاران است.
۲-۵-۱- عوامل موثر بر بهره وری
از آنجایی که ارتقاء بهره وری بدون شناخت عوامل موثر بر آن و چاره جویی در مورد خنثی نمودن و کاهش اثرات منفی این عوامل قابل دست یابی نیست تحقیقات بسیاری برای تعیین عوامل موثر بر
بهره وری انجام شده است. این عوامل به دو گروه کلی « عوامل خارجی» یعنی عواملی که خارج از کنترل حوزه مدیریت هستند و «عوامل داخلی» یعنی عواملی که بااعمال مدیریت قابل کنترل هستند تقسیم می شوند. از عوامل داخلی در این دسته عبارتند از: مدیریت، تکنولوژی ساخت، نیروی کار و… از عوامل خارجی می توان عوامل وابسته به محیط صنعت شرایط خاص قرار دادها، آب و هوا، قوانین بهداشتی و ایمنی، سیاست ها، ذینفعان محلی و آئین نامه های تخصصی را نام برد. (Olomolaiye et al 1998,7)
عده ای از محققین این طبقه بندی را به دو دسته: تکنولوژیکی و اجرایی. همچنین گروهی دیگر، عوامل موثر بر بهره وری ساخت را به دو دسته: سازمانی و اجرایی تقسیم کرده اند.
بر اساس تحقیقات انجام گرفته عواملی از جمله: رساندن به موقع مصالح، ساده سازی فعالیت ها، آموزش نیرو، استفاده از ساز و کارهای انگیزشی و برنامه های کاهش هزینه، ابزار بهبود بهره وری است. (Hamlin 1978)
مدیریت منابع انسانی، مصالح و ماشین آلات از جمله منابع اصلی مورد نیاز پروژه های عمرانی هستند. دیر رساندن مصالح، کمبود منابع انسانی، خرابی ماشین آلات و ضعف در برنامه ریزی کاری منجربه ناکارایی و تلف شدن زمان می شود. (Thomas & Raynar 1997,132)
عوامل زیادی بر روی سطح انگیزش کارگران تاثیر می گذارد که در تحقیقات گذشته مسائلی مانند طرح جریمه و تشویق، پرداخت اضافه کاری ها، اعطای مرخصی و. . . مدنظر قرار گرفته عملکرد و رضایت شغلی کارگران را تابع از برانگیخته شدن و تشویق آنها در جهت انجام بهتر کار دانسته اند، که هر دو عواملی با منشاء انگیزشی محسوب می گردند. (Doloi H 2007,19)
بررسی بهره وری ای که در صنعت ساخت سنگاپور پرداخته شد و مشکلاتی همچون: استخدام ناظران، استخدام کارگران و میزان گردش کار بالا را بیان کردند. سپس ۱۷ پارامتر اصلی موثر بر میزان بهره وری را دسته بندی کردند و در گروه های منابع انسانی، مدیریت و عوامل محیطی
اولویت بندی کردند. (Lim & Alum 1995,13)
بهره وری و مدت اجرای پروژه ساخت یک بزرگراه را تحت تاثیر یکی از عوامل موثر بر آن که شرایط آب و هوایی (تاثیر باران) باشد مورد ارزیابی و بررسی قرار داد. این مطالعه با بهره گرفتن از اطلاعات تاریخی بارش ها باران و دانش خبرگان و به کارگیری مفهوم مجموعه های فازی، یک مدل برای ارزیابی اثر بارندگی بر روی مدت اتمام پروژه ارائه می دهد. در نهایت دو پروژه راهسازی در دو موقعیت جغرافیایی با شرایط بارندگی متفاوت به عنوان مطالعه موردی جهت ارزیابی صحت مدل استفاده
می شود. (Pan 2005)
با مطالعه پروژه های عمرانی در امریکا در بررسی تاثیر ۳۶ عامل بر بهره وری آنها به طور خاص
بهره وری منابع انسانی پرداخته شده است و به این نتیجه رسیده است که ۳۰ عامل دارای تاثیر زیاد، ۴ عامل دارای تاثیر متوسط و۲ عامل دارای تاثیر کم هستند. در این میان کارفرمایان، مشاوران و پیمانکاران نظر مشابهی در مورد میزان تاثیر این عوامل داشته اند. مهمترین عوامل بررسی شده به ترتیب عبارتند از: مهارت و تجربه منابع انسانی، مدیریت، برنامه ریزی شغلی، انگیزش و دردسترس بودن مصالح، در نهایت با بکارگیری سیستم بهبود پروژه در یک پروژه خاص۴٫۲۷% در هزینه منابع انسانی صرفه جویی شده است. بهره وری به میزان زیادی به عملکرد منابع انسانی وابسته است. بنابراین بهبود بهره وری منابع انسانی یکی از عوامل مهم بهبود بهره وری در صنعت ساخت می باشد. در برخی از پروژه ها هزینه منابع انسانی ممکن است تا ۳۰% کل هزینه پروژه برآورد شود. (Mojahed 2005)
در تحقیقی که به بررسی تاثیر زمان که تغییرات در یک پروژه اعمال می شود بر بهره وری منابع انسانی پرداخت شد. در این بررسی با ارزیابی ۱۶۲ پروژه و تغییراتی که در آنها در موقعیت های مختلف یعنی ابتدای پروژه، اواسط پروژه و انتهای پروژه رخ می دهد، به این نتیجه رسید که در شرایط یکسان تاثیر مخرب تغییرات در بهره وری برای تغییراتی که دیرتر رخ می دهد بیشتر از آن تغییراتی است که زودتر انجام می شود. بنابر این اگر تغییراتی لازم است انجام گیرد باید در زودترین زمان ممکن شناسایی و اعمال شود در نهایت رابطه (۲-۹) بر اندازه گیری بهره وری در انتهای پروژه برای پروژه هایی که تحت تاثیر تغییرات قرار گیرند ارائه شده است: (Willliam 2005,131)
End-of-project productivity = ) (2-9
به بررسی تاثیر بلند مدت تکنولوژی تجهیزات بر بهره وری منابع انسانی پرداخته شد و با مطالعه ۲۰۰ پروژه عمرانی در کشور امریکا در سال ۹۷ تا ۹۸ میلادی به این نتیجه رسیده شد که پروژه هایی که تغییرات در تکنولوژی ماشین آلات داشته اند شاهد بهبود بلند مدت در بهره وری منابع انسانی نسبت به پروژه هایی که این تغییرات را اعمال نکرده اند بوده اند و سه عامل انرژی، کنترل و دامنه کاربرد در تکنولوژی ماشین آلات نقش مهمی در بهبود بهره وری منابع انسانی دارند. (Goodrum & Hass 2004,130)
تحقیقاتی در خصوص محاسبه و پیش بینی میزان بهره وری با بهره گرفتن از جمع آوری اطلاعات تاریخی و داده های پروژه های قبلی به انجام رسید. پس از جمع آوری اطلاعات لازم، اقدام به
مدل سازی با بهره گرفتن از شبکه های عصبی مصنوعی و شبیه سازی پدیده های گسسته برای پیش بینی بهره وری برای کار های آتی صورت گرفت. این مدل فقط برای سازه های فولادی و از پیش ساخته شده انجام شد. (Song & Simaan 2006)
مطالعاتی در خصوص تغییرات کارها بر روی بهره وری منابع انسانی انجام شد. در این مطالعه یک مدل جدید بر پایه شبکه عصبی برای ارزیابی کیفی میزان کاهش بهره وری در اثر تغییر فعالیت های کارگاهی و نحوه تاثیر آنها معرفی گردید. مطالعه انجام شده از طریق بررسی جامعی از کارهای گذشته و بر اساس مطالعاتی میدانی در کشورهای امریکا و کانادا استوار بود. در نهایت مدل پیشنهادی از لحاظ صحت عملکرد با دیگر مدل های موجود مقایسه شد. ( ۲۰۰۵Moselhi )
تحقیقات و بررسی هایی در خصوص پیش بینی عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی در چندین پروژه به صورت متغیر و منحصر به فرد در چند شهر مالزی انجام شد و مدلی بر اساس شبکه عصبی نیز ارائه گردید. این مدل صرفاً برای ساخت و سازهای بتنی و فقط برای ستون های بتنی انجام شد. (,۱۱۲۰۱۱ Muqeem et al).
بر طبق بررسی های انجام شده روی ساخت و سازهای تجاری در قسمت دیوارها و دال ها و در ساخت و ساز های صنعتی در بخش حمل و نقل لوله ها و جوشکاری نتایج حاصل توسط شبکه عصبی مدل سازی شد. همچنین عوامل مهم بر بهره وری منابع انسانی در ۸ گروه اصلی و زیر مجموعه های آنها دسته بندی شدند. (۱۹۹۷ Knowels).
در ایران تحقیقاتی کمی در زمینه بهره وری صورت گرفته است اما از نظر بررسی مدیریتی
پروژه های عمرانی و نیز پروژه های ساخت و ساز شهری تحقیقاتی که انجام شده است می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
ذاکری و همکارانش در تحقیقی به بررسی عوامل موثر بر کاهش بهره وری کارگران ساختمانی در ایران پرداخت و با بهره گرفتن از پرسشنامه مهمترین این عوامل را تعیین کردند که عبارتند از: کمبود مصالح، آب و هوا، شرایط کارگاه، خرابی ماشین آلات، نقص در نقشه ها، دستور کار جدید، کمبود تجهیزات و ماشین آلات.
در این تحقیق علت کمبود مصالح به شرایط ایران پس از جنگ تحمیلی و رشد بسیار زیاد
فعالیت های ساختمانی دانسته شده است. از دیگر عوامل در ایران ضعف در مدیریت و نیز استخدام موقتی اکثر کارگران ساختمانی اشاره شده است.
با تحقیق در بین مدیران پروژه های عمرانی به بررسی تاثیر آگاهی مدیران پروژه از برخی علوم روانشناسی در موفقیت آنها و نقش مدیریت منابع انسانی در پروژه ها پرداخته است و به این نتیجه رسید که گرچه مدیریت منابع انسانی در پروژه توجه کمتری در مقایسه با مدیریت زمان، مدیریت منابع مالی و مصالح و همچنین تغییرات شده است، اما از اهمیت بالایی برخوردار است. (کاتبی ۱۳۸۴)
نقدی بر تحقیقات گذشته
در بخش قبل در حین مرور ادبیات و توصیف برخی از نظرات و یافته های محققین، مشکلات و نارسائی های برخی از آنها نیز ذکر گردید. اما در این بخش به بقیه این نقدها پرداخته می شود.
با بررسی مطالعات گذشته در زمینه بهره وری می توان، برخی از عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی را به عنوان مؤلفه های اساسی در پروژه عمرانی نام برد. با توجه به اینکه این مطالعات بیشتر در دیگر کشورها انجام گرفته و مربوط به پروژه های عمرانی به طور عام می باشد. بنابر این نیاز است این عوامل با شرایط موجود در صنعت ساخت و ساز شهری تطابق داده شود.
روش های قبلی اندازه گیری بهره وری، اغلب برای درک بهتر مفهوم بهره وری و بررسی اختلالات و تاثیر آنها بر بهره وری منابع انسانی به کار گرفته می شوند. یکی از موانع استفاده از روش های کمی کردن بهره وری در گذشته این است که این روش ها قابل استفاده برای تمام بخش های صنعت ساخت نمی باشد. بعلاوه بهره وری در کل پروژه مهم می باشد و نمی توان بهره وری را در چند بخش خاص از پروژه اندازه گیری کرد و در کل پروژه تعمیم داد. ضمن اینکه در پروژه های عمرانی شاهد فعالیت های پیچیده و وابسته به هم هستیم که بررسی جداگانه آنها می تواند همراه با خطا باشد. از این رو به روشی نیاز است که در تمام بخش های متنوع صنعت مانند صنعت ساخت کاربرد داشته باشد.