برای محاسبه بازده بازار در ماه t از رابطه زیر استفاده می شود:
در رابطه بالا داریم:
Imt= شاخص قیمت و بازده نقدی در پایان ماه t.
Im0 = شاخص قیمت و بازده نقدی در آغاز ماه t.
پس از محاسبه بازده غیرعادی سهم برای ۱۲ ماه، به منظور محاسبه نرخ بازده غیرعادی تجمعی از رابطه زیر استفاده می شود:
در رابطه بالا داریم:
CAR= نرخ بازده غیرعادی تجمعی (انباشته) سهام طی یک سال می باشد.
متغیرهای مستقل
۳-۵-۳ ) تفاوت سود حسابداری و مالیاتی ([۵۹]):
اولاً، در تحقیقاتی که راجع به تفاوت ها در کشور های خارجی صورت میگیرد برای اندازه گیری سود مالیاتی از سود مشمول مالیات ابرازی استفاده می شود. لیکن بسبب اینکه در کشورهای ما استاندارد خاصی در خصوص حسابداری مالیات سود، همانند سایر کشورها بویژه کشورهای آنگلوساکسون وجود ندارد، بنابراین از سود مشمول مالیات قطعی شده ( تشخیصی ) به عنوان جایگزینی برای سود مالیاتی ابراز شده توسط مدیران استفاده می شود. اگرچه ممکن است بین سود ابرازی و سود مشمول مالیات قطعی شده ( تشخیصی ) اختلاف وجود داشته باشد لیکن فرض بر این است که این عدد تقریبی از سود مالیاتی شرکت ها میباشد و سرمایه گذاران بر مبنای سود مالیات تشخیصی سال های گذشته اقدام به پیش بینی سود مالیاتی شرکت ها بر مبنای سود ابراز شده توسط صورت های مالی شرکت ها می کنند. این نحوه عمل قبلاً در تحقیقی توسط صفّار (۱۳۸۹) بکار گرفته شد. ثانیاً، در این تحقیق برای اندازه گیری متغیر تفاوت سود حسابداری و سود مالیاتی به دلیل محدودیت های دسترسی به داده ها در ایران به ویژه محرمانه بودن پرونده های مالیاتی شرکت ها از روش مبتنی بر هزینه ( مالیات – محور ) استفاده می شود. طبق این رویکرد از تفاضل مالیات ابرازی و مالیات قطعی بهره گرفته شده است. اگرچه شاید استفاده از هزینه مالیات مندرج در صورت سود وزیان به جای مالیات ابرازی در نگاه نخست مناسب تر به نظر می آید اما با توجه به شیوه محاسبه آن در کشور مان که از روش ذخیره گیری بهره گرفته می شود بکارگیری هزینه مالیات از پشتوانه تئوریک کمتری برخوردار میباشد. به همین جهت بجای استفاده از تفاوت هزینه مالیات و مالیات قطعی شده ( تشخیصی ) از تفاوت مالیات ابرازی و قطعی شده ( تشخیصی ) بهره گرفته می شود ولو اینکه شاهد تفاوت های بسیار اندکی بین هزینه مالیات و مالیات ابرازی باشیم. همچنین در مواردی که هنوز مالیات قطعی مشخص نبوده، از مالیات تشخیصی بجای مالیات قطعی استفاده شده است. در نهایت نیز، طبق تحقیق تانگ و همکاران ( ۲۰۱۲ ) به منظور استاندارد سازی این متغیر و ایجاد قابلیت مقایسه بین شرکتها، مقدار محاسبه شده ی تفاوت ها بر مجموع دارایی ها تقسیم می شود.
در رابطه بالا داریم:
BTD= تفاوت سود حسابداری و سود مالیاتی شرکت در سال مالی مربوطه.
TAX= مالیات قطعی (تشخیصی) شرکت برای سال مالی مربوطه.
BOOK= مالیات ابرازی شرکت در سال مالی مربوطه.
= جمع کل دارایی های شرکت در سال مالی مربوطه.
۳-۵-۴ ) سود شرکت ():
در این مطالعه مطابق با رویکرد تانگ (۲۰۱۲) به منظور اندازه گیری میزان محتوای اطلاعاتی سود رابطه میان سود و بازدهی شرکت مورد توجه قرار گرفته است. هر چه میزان این رابطه قوی تر باشد بیانگر این است که سود از محتوای اطلاعاتی بیشتر برخوردار بوده و اطلاعات مربوط به سودآوری در قیمت های سهام لحاظ شده است. در این راستا برای محاسبه سود از متغیر سود خالص استفاده شده و جهت استانداردسازی آن از میانگین جمع کل دارایی ها بهره گرفته شده است.
در این مدل داریم:
= سود خالص شرکت
= جمع کل دارایی های شرکت.
متغیرهای کنترلی
۳-۵-۵ ) اندازه شرکت ():
این استنباط وجود دارد که شرکت های کوچک میانگین رشد سودآوری بالایی دارند. بنابراین انتظار میرود که تغییرات سود شرکت های کوچک با شتاب بیشتری در قیمت سهام منظور شود. از سوی دیگر، شرکت های بزرگ میانگین رشد سودآوری کمی دارند. معمولاً تغییر مهمی در سود آوری آنها انتظار نمیرود و منتشر شدن اطلاعات ممکن است بر تغییرات قیمتی سهام اثر اندکی داشته باشد. البته وجود کانالهای مختلف اطلاع رسانی نیز ممکن است توجیهی برای این موضوع باشد. به علاوه بعضی از پژوهشگران نظیر آنتونی و همکاران (۱۹۹۹) و بلیک (۱۹۹۸) قابلیت تعمیم یافته های مربوط به اندازه شرکت را در چارچوب چرخه عمر بررسی کردند. تئوری های مالی ادعا می کنند که بطور میانگین شرکت ها در مراحل اولیه چرخه عمر، رشد سودآوری بالایی دارند. از سوی دیگر اندازه شرکت و رشد سودآوری اندک و حتی منفی ویژگی شرکت هایی است که در مراحل پایانی چرخه عمر هستند (رحمانی و همکاران، ۱۳۹۰). برای اندازه گیری اندازه شرکت معمولاً از معیارهایی همچون لگاریتم طبیعی ارزش بازار شرکت، لگاریتم طبیعی مجموع دارایی ها و لگاریتم طبیعی فروش استفاده می شود. این تحقیق مطابق با رویکرد تانگ (۲۰۱۲) لگاریتم طبیعی ارزش بازار را برمیگزیند. بدین منظور ابتدا ارزش بازار شرکت از حاصلضرب قیمت پایانی سهام در تعداد سهام منتشر شده محاسبه و سپس به منظور حذف مقیاس اندازه گیری لگاریتم طبیعی آن محاسبه می شود.
در این رابطه برابر است ارزش بازار شرکت در سال . ستایش و غیوری (۱۳۸۸)، یعقوب نژاد و همکاران (۱۳۸۹)، ثریایی و همکاران (۱۳۹۰) و ولی پور و خرّم (۱۳۹۰) نیز در مطالعات خود از این متغیر برای اندازه گیری اثرات اندازه شرکت استفاده کردند.
۳-۵-۶ ) ارزش دفتری هر سهم ():
ارزش دفتری یکی از مفاهیم حسابداری است و با بهره گرفتن از این معیار، ارزش هر یک از اقلام دارایی بر اساس روش های حسابداری مورد استفاده، تعیین میگردد. ارزش دفتری دارایی ها همان ارقام و مقادیری است که در ترازنامه شرکت منعکس می شود. بر این اساس، ارزش یک سهم عادی از تقسیم ارزش حقوق صاحبان سهام بر تعداد سهامی که در دست سهامداران است محاسبه می شود ( ساعی و همکاران، ۱۳۹۰).
از آنجا که ارزش های دفتری همانند سود حسابداری متاثر از روش های حسابداری هستند لذا در باب قابل اتکا بودن آن بعنوان ملاکی برای ارزش ذاتی شرکت همواره شک و تردید قابل ملاحظه ای حاکم است. اکثر مدل های ارزیابی سهام بر سود تکیه می کنند و ارزش دفتری در این مدل ها نقش قابل ملاحظهای ندارند. ولی در سال های اخیر ارزش دفتری نیز مورد توجه قرار گرفته است. در مطالعات انجام شده اخیر به نقش ارزش دفتری در ارزیابی سهام سهام و میزان ارتباط این متغیر با ارزش شرکت، اهمیت زیادی داده شده است که میتوان به مدل سود باقی مانده اولسون اشاره کرد (پورحیدری و همکاران، ۱۳۸۴). برای این موضوع دو دلیل ذکر کرده اند. دلیل اول این است که سود از اقلام موقت فراوانی نظیر اقلام غیر مترقبه و اقلام استثنایی تشکیل شده است. در نتیجه، ارزش دفتری نمایندهی بهتری برای برآورد های سود های آتی است. دلیل دوم این است که ارزش دفتری تا حدّ زیادی بیانگر ارزش توقف یا تصفیه شرکت میباشد (همان منبع به نقل از کولین و همکاران ۱۹۹۷). در ایران ساعی و همکاران (۱۳۸۹)، رسولی (۱۳۸۸)، پورحیدری و همکاران (۱۳۸۴)، خواجوی و همکاران (۱۳۸۹) نیز با اقتباس از مدل سود باقی مانده السون به آزمون ارتباط ارزش دفتری هر سهم با قیمت سهام شرکت های ایرانی پرداختند. اگرچه نتیجه تحقیقات فوق به اندازه تحقیقت خارج از کشور، از اهمیت ارزش دفتری حمایت نمیکنند اما با این حال، کم و بیش نتایج بطور تلویحی حاکی از نقش داشتن ارزش دفتری میباشد. لذا در این تحقیق به پیروی از تانگ (۲۰۱۲) متغیر ارزش دفتری هر سهم به عنوان یک متغیر کنترلی در مدل محتوای اطلاعاتی گنجانده می شود. اطلاعات مربوط برای محاسبه این متغیر از ترازنامه استخراج و با بهره گرفتن از قیمت پایان دوره سهام همگن سازی شده است.
۳-۵-۷ ) اهرم مالی ():
از لحاظ تئوری درجه اهرم مالی عبارت است از درصد تغییر سود هر سهم در مقابل یک در صد تغییر در سود قبل از بهره مالیات ( تهرانی،۱۳۸۹ ،۱۲۰). اما به لحاظ تعاریف متفاوت بین هزینه و درآمد بین علمای حسابداری ومالی معمولاً چنین تعریفی قابل پیاده سازی در مرحله عمل نمی باشد. بدین منظور اکثر تحلیل گران صورت های مالی با بهره گرفتن از نسبتهای اهرمی که از داده های ترازنامه بدست میآیند اقدام به اندازه گیری اهرم مینمایند. این نسبتها توانایی شرکت را در پرداخت تعهدات بلند مدت اندازه گیری مینمایند. این نسبت ها به دو گروه تقسیم میشوند: گروه اول نظیر نسبت بدهی ، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام و نسبت بدهی بلند مدت، نشان می دهند که میزان تامین مالی شرکت از طریق بدهی ها چقدر میباشد؛ گروه دوم همانند نسبت توان پرداخت بهره و نسبت پوشش نقدی بهره، چگونگی سودآوری شرکت ها در پرداخت دیون را نشان می دهند (تهرانی،۱۳۸۹ ،۵۶). این تحقیق برای اندازه اثرات اهرم مالی از نسبت بدهی استفاده می کند که بصورت مجموع بدهی ها تقسیم بر مجموع دارایی ها محاسبه می شود. هرچه نسبت بدهی افزایش یابد سودآوری شرکت ها نیز افزایش خواهد یافت، مشروط به اینکه نرخ بازده دارایی ها بیش از نرخ بهره باشد. از سوی دیگر هرچه نسبت بدهی افزایش یابد، ریسک مالی (عدم پرداخت بدهی ها و ورشکستگی شرکت) افزایش خواهد یافت (تهرانی، ۱۳۸۹، ۵۶). تانگ و همکاران(۲۰۱۲)، ایزدیپناه و رحیمی (۱۳۸۸)، سینایی و خرّم (۱۳۸۳)، ستایش و غیّوری (۱۳۸۸)، ولی پور و خرّم (۱۳۸۹)، یعقوب نژاد و همکاران (۱۳۸۹)، کرمی و همکاران (۱۳۸۷)، نمازی وشمس الدّینی (۸۵) و نوروش و یزدانی (۱۳۸۸) از نسبت بدهی برای اندازه گیری اهرم مالی استفاده کردند.
در این مدل داریم:
= جمع کل بدهی شرکت در پایان سال .
= جمع کل دارایی های شرکت در پایان سال .
۳-۶)روش تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیات
در این تحقیق برای آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شده است. روش آماری مورد استفاده در این تحقیق روش داده های پانل می باشد. در ادامه ابتدا روش داده های پانل و آزمونهای مربوط به آن تشریح می گردد. سپس آزمون های مربوط به معنی دار بودن کل مدل و معنی دار بودن متغیرهای مستقل توضیح داده می شود. در آخر نیز پس از تشریح آزمون های مربوط به مفروضات رگرسیون کلاسیک، نحوه تصمیم گیری در مورد رد یا پذیرش فرضیه های تحقیق بیان می گردد. لازم به ذکر است در این مطالعه برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای Eviews و SPSS بهره گرفته شده است.
۳-۶-۱ )روش داده های پانل
تخمین مدل های رگرسیون بر اساس نوع داه هایی که مورد استفاده واقع می شوند به سه روش صورت می گیرد. برخی از مدل ها با بهره گرفتن از «داده های سری زمانی[۶۰]» یا به عبارت دیگر با بهره گرفتن از داده های مربوط به یک دوره زمانی نسبتاً طولانی چند ساله برآورد می شوند. بعضی دیگر از مدل ها بر اساس «داده های مقطعی[۶۱]» برآورد می شوند یعنی متغیرها در یک دوره زمانی معین مثلاً یک هفته، یک ماه یا یک سال در واحدهای مختلف بررسی می شوند.