تغییر در تصمیم گیری کارگزاران(مصرف کنندگان و تولید کنندگان)
افزایش واردات و کاهش صادرات
کاهش شکل گیری بنگاه های بزرگ
تغییر در تولید
کاهش بهره وری
*از بین رفتن تجربه های گذشته
*افزایش هزینه مبادله

شکل۲-۴: تورم،سرمایه گذاری،بهره وری
۲-۳۳ تورم، دولت و بهره وری:
در صورت بروز تورم و افزایش آن از سطحی خاص، عموم مردم که به عنوان رای دهندگان محسوب می شوند، خواستار این خواهند بود که دولت با دخالت نمودن در بازار و قیمت گذاری از افزایش قیمت ها جلوگیری نماید .دولت نیز به منظور حفظ قدرت و از دست ندادن محبوبیت خود در بازار دخالت خواهد کرد .می توان به عنوان یک کار تحقیقاتی میزان دخالت دولت را در تورم های بالا مورد سنجش قرار داد. با این دخالت علاوه بر مغشوش نمودن نظام بازار و قیمت که منجر به علامت دهی های اشتباه به کارگزاران اقتصادی می شود، یک فضای نااطمینانی نیز علاوه بر نااطمینانی ذاتی در تورم که با افزایش تورم افزایش می یابد، به فضای اقتصادی کشور تحمیل می کند که در مجموع موجب می شود منابع به درستی تخصیص نیابند و برنامه های سرمایه گذاری ناکارآمد و غیربهینه خواهند شد لذا بهره وری کل را کاهش خواهد داد .این امر در کشور ما به وضوح قابل رویت است، البته نکته جالب این است که به دلیل سطح و درک پایین جامعه از علم اقتصاد، تورم با گرانی اشتباه گرفته می شود و حال آنکه علت تورم بوجود آمده به طور معمول کسری بودجه دولت است که با تبدیل دلار و یورو به ریال توسط بانک مرکزی و افزایش نقدینگی بوجود آمده است و درمان تورم جلوگیری از این انبساط پولی است، اما درمان گرانی، مقابله با احتکارکنندگان و گرانفروشان است که لازمه آن وجود تعزیرات است.
۲-۳۴ تعریف واژه بیمه:
واژه بیمه در زبان فرانسهassurance و در زبان انگلیسی insurance نامیده می شود،ظاهراً به کلام فارسی شباهت دارد ولی معلوم نیست از چه تاریخی مصطلح شده است.لغت شناسان معتقدند که واژه های انگلیسی و فرانسه از ریشه لاتینی secures که به معنای اطمینان است گرفته شده و علاوه بر عقد بیمه در معانی تضمین،تأمین،اعتماد یا اطمینان به کار رفته است.واژه بیمه در اغلب زبانهای دیگر نیز از همین ریشه مشتق شده است.با این همه،به نظر می رسد که ریشه اصلی همان"بیم” است زیرا عامل اساسی انعقاد عقد بیمه،ترس و گریز از خطر است و به سبب همین ترس و به منظور حصول تأمین عقد بیمه وقوع می یابد(کریمی،۱۳۸۲، ۳۴).
۲-۳۵ سیر تحول بیمه
نخستین نوع بیمه که قبل از سده نوزدهم مورد عمل قرار گرفته،بیمه باربری دریایی است.بقیه رشته ها کم وبیش بعد از انقلاب صنعتی به تدریج از این زمان به بعد شروع شده است.به نظر بسیاری از مؤلفان،بیمه به مفهوم واقعی و امروزی آن در سده چهاردهم به وجود آمده است.سوابق تاریخی نشان می دهد که در سال ۱۳۹۳ در یک دفتر رسمی در ژنو،طی یک ماه ۸۰ قرارداد بیمه منعقد شد.در زبان انگلیسی،به بیمه نامه policy گفته می شود که به نظر می رسد ریشه اش همان “police” باشد.کم کم به علت نیاز های بین المللی،قواعد و اصول گوناگونی به شکل ماده هایی در قرارداد بیمه گنجانده شد به نحوی که امروزه پس از قرن ها هنوز بعضی از این قواعد در حقوق بیمه باقی مانده است(کریمی،۱۳۸۲، ۲۴-۲۵).
۲-۳۶ تاریخچه بیمه در ایران
در سال ۱۳۱۰ خورشیدی،فعالیت جدی ایران در زمینه بیمه آغاز شد.در این سال بود که قانون و نظامنامه ی ثبت شرکتها در ایران به تصویب رسید.گسترش فعالیت شرکت های بیمه خارجی،مسؤلان کشور را متوجه ضرورت تأسیس یک شرکت بیمه ایرانی کرد و دولت در شانزدهم شهریور ۱۳۱۴ شرکت سهامی بیمه ایران را با سرمایه ی ۲۰ میلیون ریال تأسیس نمود.دو سال پس از تأسیس شرکت سهامی بیمه ایران یعنی در سال ۱۳۱۶،"قانون بیمه” در ۳۶ ماده تدوین شد و به تصویب مجلس شورای ملی رسید.نخستین شرکت بیمه خصوصی ایران به نام “بیمه شرق"در سال ۱۳۲۹ تأسیس شد.رفته رفته با افزایش تعداد شرکت های بیمه،ضرورت اعمال نظارت بیشتر دولت بر این صنعت و تدوین اصول و ضوابط استاندارد برای فعالیت های بیمه ای به منظور حفظ حقوق بیمه گذاران و بیمه شدگان احساس می شد.به همین دلیل در سال ۱۳۵۰ “بیمه مر کزی ایران” تأسیس شد (کریمی،۱۳۸۲، ۲۸-۲۹)

در جهان امروز بیمه در زندگی اقتصادی جوامع نقش مهمی بر عهده دارد . صنعت بیمه منابع اقتصادی محدود کشور را مورد استفاده قرار می دهد . این منابع در صورت عدم استفاده از آنها در بیمه می توانست در تولید کالا و خدمات به کار رود . این صنعت مانند بسیاری از حرفه های خدماتی تا حدودی کاربر است یعنی در مقایسه با دارایی های سرمایه ای ، نیروی کار بیشتری را می طلبد . البته با استفاده فرایند از رایانه برای انجام کارهایی که به صورت دستی صورت می گرفت این وزنه به نفع سرمایه در حال تغییر است . صنعت بیمه در قبال استفاده از منابع اقتصادی ، خدمات متنوعی مطابق با خواست مردم ارائه می دهد . که بخش عمده زندگی و سیر توسعه کشورها را تشکیل می دهد ( شکری ، ۱۳۸۴ ، ۴).
در واقع صنعت بیمه در هر کشور از جمله یکی از مهمترین نهادهای مالی فعال در بازارهای مالی است که علاوه بر تأمین امنیت فعالیت های اقتصادی از طریق ارائه خدمت بیمه ودر نتیجه فراهم نمودن زمینه رشد و توسعه ، نقش بسیار اساسی و تعیین کننده ای در تحرک و پویایی بازارهای مالی و تأمین وجوه قابل سرمایه گذاری فعالیتهای اقتصادی داشته باشد ( احمدوند ، ۱۳۷۹)
۲-۳۷ نگاهی به وضعیت بیمه‌های زندگی در ایران:
هر ایرانی به طور متوسط از هر صد واحد پولی که بابت حق بیمه به شرکت های بیمه پرداخته است، ۷.۹ واحد آن برای بیمه های زندگی بوده است. براساس آمارهای بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران حق بیمه سرانه پرداخت شده در ایران برای بیمه های بازرگانی در سال ۱۳۸۹ شمسی (۲۰۱۰ میلادی) ۷۹۱ هزار و ۶۰۰ ریال (با نرخ های تبدیل ارز در آن سال معادل ۷۶.۸ دلار ) بوده است که ۷.۹ درصد آن بابت بیمه های زندگی و ۸۲.۱ درصد آن بابت دیگر پوشش های بیمه ای شامل بیمه شخص ثالث، حوادث راننده و بدنه اتومبیل، درمان، حوادث، آتش سوزی، باربری، مهندسی ، پول واعتبار پرداخت شده است. جایگاه بیمه‌های اشخاص در کشور ما ایده‌ال نیست. بیمه‌های زندگی ۸% کل حق بیمه‌ها را در کشور ما تشکیل می‌دهد در حالیکه همین شاخص در مقیاس جهانی ۵۰٫۷ % است . که این موضوع نشان دهنده شکاف عمیقی است که صنعت بیمه کشور ما با میانگین‌های جهانی دارد(سایت بیمه مرکزی).
نمودار ۲-۳ نشان دهنده درصد سهم رشته های بیمه از حق بیمه تولیدی بازار بیمه کشور سال ۱۳۹۱
سایت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی
۲-۳۸ چشم انداز آینده بازار بیمه های زندگی
در پی تاکید بیمه مرکزی بر ضرورت فعال تر شدن شرکت های بیمه داخلی در رشته بیمه های زندگی، ایجاد نمایندگی های ویژه بیمه های زندگی در شرکت های بیمه و افزایش اطلاع رسانی و آگاه سازی در زمینه مزایای انواع بیمه های زندگی (عمر) که اکنون تنوع آن ها متناسب با نیازهای افراد و گروه های مختلف افزایش یافته، چشم انداز وسیع تری از توسعه آینده این رشته از خدمات بیمه، در دید بیمه گذاران قرار گرفته است. کوشش برای توسعه بیمه های عمر و زندگی در کشور، کوشش برای ارائه اطمینان بیمه گذاران به آینده با دغدغه های کمتر؛ برخورداری آن ها از پوشش بیمه، همچنین مشارکت آن ها در سود سرمایه گذاری های ناشی از حق بیمه های زندگی و کمک به توسعه اقتصادی و رفاه جامعه است.
۲-۳۹ بیمه عمر:
بیمه عمر یکی از رشته های بسیار مهم بیمه های اشخاص است.از نظر حقوقی،بیمه عمر قراردادی است که به موجب آن بیمه گر در مقابل دریافت حق بیمه متعهد می شود که در صورت فوت بیمه شده یا زنده ماندن او در زمان معینی مبلغی (سرمایه یا مستمری)به بیمه گذار یا شخص ثالث تعیین شده از طرف او بپردازد.از نظر فنی،بیمه عمر نوعی عملیات بیمه ای است که تعهدات مربوط به آن تابع طول عمر انسان است(کریمی، ۱۳۹۲،۴۸۱ ).
۲-۴۰ انواع بیمه عمر:
بیمه عمر به چهار گروه تقسیم می شوند:
۱-بیمه های عمر در صورت حیات بیمه شده
الف)بیمه سرمایه به شرط حیات یا برگشت حق بیمه یا بدون برگشت حق بیمه(با حق بیمه واحد یا حق بیمه اقساطی):قرارداد بیمه ای است که به موجب آن بیمه گر تعهد می کند که در مقابل دریافت حق بیمه،سرمایه ثابتی را در انقضای مدت بیمه و به شرط حیات بیمه شده در آن تاریخ پرداخت کند.در صورت فوت بیمه شده قبل از انقضای مدت مزبور،بیمه گر تعهدی ندارد(نوع دیگری از این بیمه با شرط استرداد حق بیمه در صورت فوت بیمه شده در طول مدت قرارداد است که نرخ آن گرانتر از نرخ معمول است).
ب)بیمه مستمری فوری مادام العمر و بیمه مستمری فوری موقت:به موجب قرارداد،بیمه گر متعهد می شود که در آخر هر سال یا هر شش ماه یا هر سه ماه از تاریخ شروع بیمه(انعقاد قرارداد بیمه) وجه معینی در صورت حیات بیمه شده بپردازد.حق بیمه این نوع بیمه به صورت واحد و یکجا دریافت می گردد.اگر مدت پرداخت مستمری محدود باشد آن را بیمه مستمری موقت و اگر برای تمام عمر باشد بیمه مستمری مادام العمر می نامند.
پ)بیمه مستمری بازنشستگی:ممکن است تاریخ پرداخت مستمری چند سال بعد از انعقاد قرارداد باشد.در این صورت آن را بیمه مستمری تاخیری(یا بیمه بازنشستگی) می نامند.
اگر حق بیمه این نوع بیمه به صورت یکجا پرداخت نشود در مدت تاخیر به صورت اقساط(ماهانه،سه ماهه،شش ماهه و سالیانه )قابل پرداخت است.در حقیقت انواع بیمه های بازنشستگی شکلی از این نوع بیمه است.پرداخت مستمری ممکن است مشروط به زنده ماندن یک یا چند نفر باشد.در صورت اخیر مستمری تا زنده بودن آخرین فرد پرداخت می شود یا اینکه با فوت هر نفر میزان پرداختی بیمه گر کاهش می یابد.در بیمه مستمری دو نفره پرداخت مستمری تا فوت نفر دیگر ادامه دارد(هر کدام زودتر فوت کرد،مستمری به دیگری پرداخت می شود).
۲-بیمه های عمر در صورت فوت بیمه شده
الف)بیمه عمر زمانی یا بیمه خطر فوت ساده زمانی:قرارداد بیمه ای است که به موجب آن بیمه گر تعهد می کند که در مقابل دریافت حق بیمه از بیمه گذار (به صورت واحد یا اقساط) سرمایه مندرج در بیمه نامه را فقط در صورت فوت بیمه شده قبل از انقضای مدت معین به استفاده کننده بپردازد.چنانچه بیمه شده در پایان مدت مزبور زنده باشد بیمه گر هیچ گونه تعهدی ندارد.نوعی دیگر از این بیمه با شرط استرداد حق بیمه در صورت حیات بیمه شده در انقضای قرارداد وجود دارد که نرخ آن گرانتر از نرخ معمولی است.در این بیمه اگر بیمه شده در طول مدت قرارداد فوت نکند،حق بیمه های دریافتی از بیمه گذار بدون بهره به او مسترد می شود.
۳-بیمه های مختلط عمر
الف)بیمه مختلط پس انداز یکنفره و دو نفره:در این بیمه ،سرمایه بیمه در صورت فوت بیمه شده در طول مدت بیمه و همچنین در صورت حیات او در انقضای مدت بیمه قابل پرداخت است.
ب)بیمه مدت ثابت با پرداخت سرمایه در انقضای مدت:سرمایه بیمه در انقضای مدت مندرج در بیمه نامه به استفاده کننده پرداخت می شود،خواه بیمه شده که در عین حال بیمه گذار است در حیات باشد یا نه.چنانچه بیمه گذار قبل از انقضای مدت بیمه فوت کند،پرداخت حق بیمه قطع می شود(بیمه گر مطالبه حق بیمه نمی کند).
۴-بیمه سرمایه فرزندان
مانند بیمه مدت،ثابت است و سرمایه در انقضای مدت ،پرداخت می شود مشروط بر اینکه یکی از افراد استفاده کننده که در زیر نام برده می شود در حیات باشد:
۱٫فرزندی که در قرارداد تعیین شده است.
۲٫برادران و خواهران این فرزند که در طول مدت قرارداد زنده هستند یا متولد خواهند شد.
در صورتی که افراد فوق و بیمه گذار(پرداخت کننده حق بیمه) که معمولاً پدر است قبل از انقضای مدت بیمه فوت کنند،حق بیمه های پرداختی بدون بهره مسترد می شود.با وجود این اگر فقط بیمه گذار در حیات باشد می تواند تقاضای تغییر استفاده کننده را بنماید.(کریمی،۱۳۹۲،صص۴۸۳-۴۸۶).
۲-۴۱ ترکیب های متعددی از انواع بیمه های عمر
بیمه های چهارگانه ای که نام بردیم،عناصر اصلی بیمه های عمر را تشکیل می دهند،ولی ترکیب های متعددی از آنها وجود دارد که در زیر به تعدادی از آنها اشاره می شود.
۱٫بیمه عمر دو نفره یا بیمه عمر متقابل:این بیمه،یا بیمه خطر فوت تمام عمر یا بیمه زمانی است که بیمه شده آن دو نفرند.سرمایه بیمه عمر به یکی از این دو نفر که بعد از دیگری در طول قرارداد در حیات باشد پرداخت می شود.این بیمه بیشتر به درد زن وشوهر می خورد زیرا هدف از آن تامین زندگی یکی از بیمه شدگان بعد از فوت دیگری است.حق بیمه این نوع بیمه بر اساس سن متوسط دو نفر تعیین می شود.
۲٫بیمه تمام عمر به نفع استفاده کننده معین:به موجب این قرارداد،بیمه گر تعهد می کند که سرمایه بیمه را در صورت فوت بیمه شده به استفاده کننده بخصوصی بپردازد مشروط بر اینکه استفاده کننده بعد از بیمه شده زنده باشد.بدیهی است که چنین تعهدی مشروط است،یعنی بیمه گر در صورتی متعهد است که استفاده کننده،پس از مرگ بیمه شده زنده باشد(زنده ماندن استفاده کننده بعد از بیمه شده،شرط ایفای تعهدات بیمه گر است).متقابلاً فوت استفاده کننده قبل از بیمه شده،موجب انفساخ عقد بیمه است و بیمه گر نه تنها از ایفای تعهدات خود معاف می شود بلکه حق بیمه های دریافتی نیز برگشت پذیر نیست.نرخ چنین بیمه ای تابعی از سنین بیمه شده و استفاده کننده است.پس هر اندازه بیمه شده از استفاده کننده جوانتر باشد حق بیمه به همان نسبت نازلتر است(زیرا احتمال زنده ماندن استفاده کننده بعد از بیمه شده ضعیفتر می شود).
۳٫بیمه مستمری بازماندگان(موقت یا تمام عمر):در بیمه مستمری به نفع بازمانده یا بازماندگان،بیمه گر تعهد می کند که در صورت فوت بیمه شده مستمری را به طور موقت یا تمام عمر در وجه استفاده کننده یا استفاده کنندگان پرداخت کند.در هر حال به محض فوت استفاده کننده،پرداخت مستمری قطع می شود.شکل دیگری از این بیمه وجود دارد که در آن شرط می شود پس از فوت بیمه شده و گذشتن مدت معین(یک،دو یا سه سال)مستمری به استفاده کننده پرداخت شود(بیمه تاخیری مستمری بازماندگان).
۴-بیمه مختلط دریافت دو برابر سرمایه فوت در صورت حیات یا دریافت مستمری:نوعی بیمه مختلط پس انداز است که سرمایه به شرط حیات آن دو برابر سرمایه در صورت فوت است.در این بیمه اگر بیمه شده در طول مدت قرارداد فوت کند،سرمایه فوت او به استفاده کننده پرداخت می شود و چنانچه در انقضای مدت در حیات باشد،چهار انتخاب در مقابل او وجود دارد:
الف)دو برابر سرمایه فوت را یکجا از بیمه گذار پرداخت کند(خود یا استفاده کننده).