۲۳
۳۳
۶۶
۱۲۱۰
اصفهان
۲۳
۴۸
۱۰۶
۱۲۶
۱۸۳۱
۳-۱۰-۱- ویژگیهای جمعیتی
مرور اطلاعات جمعیتی در محدوده مورد بررسی بیانگر افزایش جمعیت در شهرهای محدوده و کاهش آن در روستاهای محدوده است. همچنین در تمامی محدوده شاهد افزایش تعداد خانوار‌ها و کاهش میانگین بعد خانوار (نسبت جمعیت به تعداد خانوار) بوده‌ایم.
کاهش جمعیت و افزایش تعداد خانوار می‌تواند نشاندهنده ایجاد خانوارهای جدید ناشی از ازدواج، مهاجرت (چه به داخل و چه به خارج) و کاهش میزان موالید باشد.
جمعیت روستای کوچری در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۴۱۲ و ۳۱۷ نفر شمال بر ۱۲۰ و ۱۲۴ خانوار بوده است[۱۹]، در نتیجه میانگین بعد خانوار در این روستا در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۴/۳ و ۶/۲ نفر بوده است. کم شدن جمعیت و افزایش تعداد خانوار‌ها می‌تواند نشان دهنده کاهش موالید، تشکیل خانوارهای جدید و وجود مهاجرت در این روستا باشد چرا که مهاجرت چه به صورت برونکوچی و چه به صورت درونکوچی به این علت که عمدتا مجرد گزین است باعث کاهش بعد خانوار می‌شود و کاهش بعد خانوار نیز به افزایش تعداد خانوار منجر میگردد.
جمعیت شهر قم در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۹۵۱۹۱۸ و ۱۰۷۴۰۳۶ نفر شامل بر ۲۴۰۳۳۹ و ۲۹۹۷۵۲ خانوار بوده است[۱۹]، در نتیجه میانگین بعد خانوار در این شهر در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۴ و ۶/۳ نفر بوده است. از آنجاییکه شهر قم همچون دیگر شهرهای بزرگ ایران مهاجرپذیر است، کاهش بعد خانوار در آن بیشتر ناشی از مهاجرت‌های فردی به این شهر است که باعث کوچک شدن بعد خانوار شده است.
جمعیت شهرهایی که آبرسانی می‌شوند در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۱۰۵۵۰۱ و ۱۳۱۸۸۳ نفر شامل بر ۲۴۵۱۵ و ۳۷۰۲۰ خانوار بوده است[۱۹]. بعد خانوار در این شهر‌ها در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۳/۴ و ۶/۳ نفر بوده است. افزایش جمعیت و تعداد خانوار‌ها در کنار کاهش بعد خانوار در این شهر‌ها، علاوه بر تشکیل خانوارهای جدید می‌تواند ناشی از مهاجرت‌های فردی به این شهر‌ها باشد.
در کل محدوده مورد بررسی اعم از روستا و شهر، نسبت باسوادی روندی افزایشی داشته و معمولا افزایش میزان باسوادی زنان بیشتر بوده است. در این رابطه می‌توان به افزایش امکانات آموزشی از یکسو و همچنین تغییر نگرش نسبت به آموزش زنان از سوی دیگر اشاره کرد.
میزان باسوادی در روستای کوچری در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۷/۵۷ و ۸/۶۳% بوده است. این میزان برای مردان ۳/۷۰ و ۱/۷۳% و برای زنان ۶/۴۴ و ۱/۵۵% بوده است[۱۹]. این ارقام نشان می‌دهند که افزایش میزان باسوادی در این روستا بیشتر ناشی از افزایش میزان باسوادی در بین زنان این روستا بوده است.
میزان باسوادی در شهر قم در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۹/۸۲ و ۱/۸۷% بوده است. این میزان برای مردان ۴/۸۷ و ۹۱% و برای زنان ۲/۷۸ و ۱/۸۳% برآورد گردیده است[۱۹]. این ارقام نشان می‌دهند که افزایش میزان باسوادی در بین زنان این شهر است.
۳-۱۰-۲- آثار تاریخی و وضعیت گردشگری
طرح انتقال آب از سد کوچری به شهر قم در ۳ استان قم، مرکزی و اصفهان به اجرا در می‌آید. در زیر به صورت خلاصه به بررسی آثار تاریخی و وضعیت گردشگری این ۳ استان پرداخته شده است.
الف- استان قم:
درباره قدمت قم و تاریخ بنای آن اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند که این شهر پیش از دوره اسلام وجود داشته و بعضی هم می‌گویند که شهر قم بعد از اسلام بنا گردیده است.
باستان شناسان، کناره‌های غربی ایران (قم، سیلک، کاشان و ساوه) را از نخستین و قدیمی‌ترین مناطقی می‌دانند که جماعات اولیه انسانی در آن استقرار یافته و تمدن‌های اولیه را پیریزی کرده‌اند. در این صورت قدمت قم و نواحی پیرامون آن به چند هزار سال پیش می‌رسد. نتایج کاوش‌های باستان‌شناسی اخیر در منطقه قمرود نیز بر صحت این نظر دلالت دارد. با این وجود، تعداد زیادی از مورخین، محققین و جغرافینویسان قدیم، معتقدند که قدمت شهر قم به پیش از اسلام نمی‌رسد و در دوره اسلامی ساخته شده است، ولی نوعی آبادانی در آن وجود داشته که از مفهوم شهر در آن روزگار بسیار دور بوده است.
در حال حاضر، قم یکی از مراکز مهم تشیع در ایران و جهان است و علما و محدثین نامی از آنجا برخاسته‌اند. وجود حوزه علمیه قم اهمیت مذهبی این شهر را بیش از پیش فزونی بخشیده است.
از جمله جاذبه‌های گردشگری این استان عبارتند از مسجد جامع قم، امامزاده شاه حمزه، چهارطاقی نویس، حمام عسکر خان، گنبدهای سبز، تیمچه بزرگ بازار قم، خانه ملاصدرا، مدرسه غیاثیه، بیت امام، مدرسه فیضیه، بازار کهنه، آستانه مقدسه حضرت معصومه و مسجد جمکران.
ب- استان مرکزی:
با توجه به مطالعات باستان‌شناسی و تاریخی، سابقه سکونت در این نقطه از ایران زمین به هزاره دوم و سوم قبل از میلاد باز میگردد. بعد‌ها تمدن‌هایی در این سرزمین شکل گرفت که هنوز آثاری از آن‌ها در تپه‌های باستانی و نقاط مختلفی از این سرزمین وجود دارد که خود حکایت از رد پای اقوام مختلف دارد. بعد‌ها با ورود اقوام آریایی و اختلاط آن‌ها، این نژاد‌ها در هم آمیختند. پس از اسلام نیز اقوام دیگری از جمله ترکان و مغولان در این سرزمین سکنی گزیدند و با مردمان این نواحی در آمیختند. آتشکده آتشکوه واقع در ۸ کیلومتری جنوب شرقی شهر نیمور محلات یکی از آثار تاریخی با ارزش استان است.
از جمله جاذبه‌های گردشگری این استان عبارتند از محوطه تاریخی خورهه، مسجد جامع ساوه، سرای مهر، حمام چهار فصل، مقبره پروفسور حسابی، غار چال نخجیر و چشمه‌های آب گرم محلات.
ج- استان اصفهان:
اصفهان به لحاظ واقع شدن در مرکز جغرافیایی ایران و با داشتن آب و هوایی معتدل و خاکی حاصلخیز و آب کافی زایندهرود، از دیرباز به عنوان مکانی برای سکونت، مورد توجه بوده است.
از جمله جاذبه‌های گردشگری این استان عبارتند از مسجد امام اصفهان، آرامگاه پیر بکران، حمام فین، عمارت دارالطبیخ، مسجد جامع اردستان، باغ فین، مسجد جامع نائین، خانه عامری، مسجد حکیم، پل خواجو، خانه امین، سی و سه پل اصفهان، مدرسه و مسجد چهارباغ، مسجد جامع نطنز، برج‌های کبوترخانه اصفهان، خانه قزوینی‌ها، مسجد شیخ لطف الله، مسجد جامع زواره، مناره علی، خانه بروجردی، خانه طباطبایی، مسجد و مدرسه آقابزرگ، بازار اصفهان، محوطه باستانی سیلک کاشان، چهرطاقی یا آتشکده نیاسر، غار ویس، هتل عباسی، میدان نقش چهان، روستای ابیانه و رودخانه زاینده رود.
در مطالب بالا که در آن‌ها به طور کلی به آثار باستانی استان‌ها پرداخته شد، نشان داده شد که هر ۳ استان متاثر از طرح، دارای قدمت تاریخی و به تبع آن آثار باستانی بسیاری هستند. اما در مشاهدات میدانی به عمل آمده، آثار تاریخی بارزی در مسیر انتقال مشاهده نشد.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل نتایج
در این فصل پس از شناسایی وضعیت موجود محیطزیست منطقه در محیطهای مختلف که در فصل قبل ارائه شد، با جمع آوری داده ها و اطلاعات، بازدیدهای میدانی، مطالعه سوابق برخی طرحهای انتقال آب در ایران و نیز مشاوره با متخصصان و اساتید راهنما به بررسی و پیش بینی اثرات طرح انتقال آب از سد کوچری به شهر قم بر روی محیطهای مختلف (محیطزیست فیزیکی-شیمیایی، بیولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی) و در دو مرحله اجرایی و بهره برداری طرح پرداخته شده است تا پس از آن بتوان به انجام ارزیابی اثرات زیستمحیطی طرح انتقال آب از سد کوچری به شهر قم پرداخت.
۴-۱- بررسی اثرات طرح انتقال آب از سد کوچری به شهر قم بر محیطزیست فیزیکی-شیمیایی
۴-۱-۱- اثرات به وجود آمده در صورت عدم اجرای طرح بر محیطزیست فیزیکی-شیمیایی
در صورتی که طرح انتقال آب از سد کوچری به شهر قم به اجرا در نمیآمد، اثرات ناشی از فعالیت‌های مرحلههای اجرایی و بهره برداری این طرح بر محیطزیست محل اجرای آن، منتفی میشد و تغییری در محیط زیست منطقه رخ نداده و در عین حال اثرات مثبت و سودمند اجرای طرح بر کیفیت زندگی جوامع تاثیر پذیر از پروژه نیز تحقق نخواهد یافت.
در وضعیت کنونی، برداشت از آبهای زیرزمینی در محدوده دشت‌های خمین، محلات، گلپایگان و به طور کلی دشت‌های حوزه آبریز دریاچه نمک، به دلیل مصارف شرب، بهداشتی و کشاورزی، این منابع را دچار افت شدید سطح آب زیرزمینی نموده است. در صورتی که طرح انتقال آب از سد کوچری به شهر قم که از اهداف آن تامین آب شرب شهرهای قم، خمین، محلات، گلپایگان و روستاهای مسیر انتقال می‌باشد، صورت نمیگرفت، روند فعلی برداشت از منابع آب زیرزمینی ادامه یافته و با توجه به نیاز آتی جمعیتی، افزایش نیز می‌یابد و در آینده با افت شدید سطح آب زیرزمینی روبرو خواهیم بود. لذا می‌توان پیش بینی نمود که عدم اجرای طرح می‌تواند در دراز مدت تاثیرات زیان باری بر کمیت آب زیرزمینی در محدوده دشت‌های مذکور بر جای گذارد.
انجام فعالیت‌های مرحله اجرایی طرح انتقال آب از سد کوچری به شهر قم در مراحل مختلف، نیازمند استفاده مقطعی از آب رودخانه قمرود در طول مسیر انتقال خواهد بود. لذا در صورت عدم اجرای این طرح، این اثر نیز وجود نداشته و کمیت آب رودخانه قمرود دستخوش تغییر نمی‌گردد.
همچنین در طی عملیات آماده سازی مسیر خط انتقال، رودخانه قمرود در مقاطعی قطع میگردد. این عملیات می‌تواند منجر به افزایش ذرات معلق و گرد و غبار در آب و در نتیجه کاهش موقتی کیفیت آب گردد. عدم اجرای طرح، این اثرات را در پی ندارد ولی از آنجا که کیفیت آب رودخانه قمرود در شرایط موجود نیز مطلوب نیست، می‌توان پیش بینی نمود که در صورت عدم اجرای طرح نیز به مرور زمان نه تنها بهبودی در کیفیت آب رودخانه به وجود نمی‌آید، بلکه با توجه به برداشت فعلی آب، از کیفیت و کمیت آن بیش از پیش کاسته خواهد شد.
از عمده‌ترین فعالیت‌های اثرگذار در شکل زمین و توپوگرافی، می‌توان به عملیات حفاری و خاکبرداری اشاره نمود که کیفیت منظر را نیز به ویژه در مرحله اجرایی تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورت عدم اجرای طرح انتقال آب از سد کوچری به شهر قم، نیازی به عملیات خاکبرداری و خاکریزی نبوده و تغییری در توپوگرافی طبیعی محدوده مسیر ایجاد نمی‌گردد.
۴-۱-۲- اثرات به وجود آمده در صورت اجرای طرح بر محیطزیست فیزیکی-شیمیایی
به منظور آماده سازی مسیر خط انتقال آب، نیاز به عملیات گسترده خاکبرداری و خاکریزی در طول مسیر است. این عامل می‌تواند سبب بهم ریختگی در شکل ظاهری و مورفولوژی طبیعی منطقه گردد. انفجار، برداشت منابع قرضه، جاده سازی، استقرار کمپ موقت و تغییر کاربری زراعی حاصل از آن که پس از تملک اراضی صورت می‌پذیرد نیز سیمای طبیعی محل اجرای عملیات را دستخوش دگرگونی نموده و پیامد منفی بصری به دنبال خواهد داشت.
انجام عملیات حفاری، خاکبرداری و خاکریزی و نیز برداشت منابع قرضه، از مهم‌ترین فعالیت‌های اثرگذار بر بافت طبیعی خاک منطقه می‌باشد. به علاوه، فشردگی و آلودگی خاک ناشی از رفت و آمد کارگران، عبور و مرور ماشین آلات راهسازی، انباشت مصالح مورد استفاده، تخلیه پسماند‌ها، نشت مواد نفتی ناشی از تعویض روغن و تعمیرات و همچنین آماده سازی بستر جاده، عامل بروز تغییرات برگشت ناپذیر در تراکم و بافت خاک در طول مسیر لولهگذاری و جادهسازی می‌باشد. همچنین انجام عملیات عایق سازی لولهها، دفع پساب و پسماند کمپ‌ها و تعمیر و نگهداری ماشین آلات نیز از جمله فعالیت‌هایی هستند که باعث ایجاد تغییرات منفی بر کیفیت خاک خواهند شد.
عملیات اجرایی طرح انتقال آب از سد کوچری به شهر قم، در برخی مقاطع به ناچار موجب قطع مسیر آبراهه‌ها، مسیل‌ها و نیز رودخانه قمرود خواهد شد. این عملیات علاوه بر انحراف موقتی مسیر رودخانه، موجب افزایش کدورت و مواد معلق در آب میگردد. دفع پساب و پسماند ناشی از کمپ‌های موقت و کارگاهی و همچنین تردد و نگهداری ماشینآلات نیز می‌توانند باعث کاهش کیفیت منابع آبهای سطحی منطقه گردند.
عملیات عایق سازی لولهها به علت استفاده از سیمان و قیر و انتشار گازهای آلاینده و بوی ناخوشایند، عملیات حفاری و خاکبرداری به سبب انتشار گرد و غبار، عملیات انفجار به علت استفاده از مواد منفجره و تصاعد گازهای حاصل از این مواد، احداث جاده‌های دسترسی و تردد و تعمیر و نگهداری ماشین آلات نیز به جهت فعالیت ماشین آلات و تولید گرد و غبار اثر منفی بر کیفیت هوا می‌گذارند.
