شکل۲-۲۲) تحلیل استراتژی با بهره گرفتن از رویکرد مبتنی بر منابع ………………………………………………………………………….
شکل۲-۲۳) مدل مبتنی بر منابع از مزیّت رقابتی پایدار……………………………………………………………………………………………
شکل۲-۲۴) مدل یکپارچه از رویکرد مبتنی بر منابع و استراتژی رقابتی………………………………………………………………….
شکل۲-۲۵) اجزای تجزیه و تحلیل درون سازمانی که منجر به کسب مزیّت رقابتی می گردد ……………………………….
شکل۲-۲۶) مدل مفهومی اله وردی……………………………………………………………………………………………………………………………
شکل۲-۲۷) مدل مفهومی کرمپور و همکاران ……………………………………………………………………………………………………………
شکل۲-۲۸) مدل مفهومی پور جهانی ………………………………………………………………………………………………………………………..
شکل۲-۲۹) مدل مفهومی رابطه بین بازار گرایی و مزیّت رقابتی و عملکرد ……………………………………………………………
شکل۴-۱) مدل پایه تحقیق در حالت استاندارد………………………………………………………………………………………………………..
شکل ۴-۲) مدل پایه تحقیق در حالت معنا داری …………………………………………………………………………………………………….
شکل ۴-۳) تحلیل عاملی تاییدی عامل منابع شرکت در حالت استاندارد ……………………………………………………………….
شکل۴-۴) تحلیل عاملی تاییدی عامل منابع شرکت در حالت معناداری………………………………………………………………….
شکل۴-۵) تحلیل عاملی تاییدی عامل قابلیت های شرکت در حالت استاندارد……………………………………………………….
شکل۴-۶) تحلیل عاملی تاییدی عامل قابلیت های شرکت در حالت معناداری………………………………………………………..
شکل۴-۷) تحلیل عاملی تاییدی استراتژی های بازاریابی در حالت استاندارد…………………………………………………………..
شکل۴-۸) تحلیل عاملی تاییدی استراتژی های بازاریابی در حالت معناداری…………………………………………………………..
شکل۴-۹) تحلیل عاملی تاییدی مزیت رقابتی در حالت استاندارد……………………………………………………………………………
شکل۴-۱۰) تحلیل عاملی تاییدی مزیت رقابتی در حالت معناداری…………………………………………………………………………
شکل۴-۱۱) تحلیل عاملی تاییدی عملکردبازرگانی در حالت استاندارد…………………………………………………………………….
شکل۴-۱۲) تحلیل عاملی تاییدی عملکرد بازرگانی در حالت معناداری……………………………………………………………………
چــکـیــده
در دنیای رقابتی امروز شرکت هایی موفق هستند که به توانند ارزش های بیشتری برای مشتریان به وجود آورند و بنا به گفته سرجیو زیمن^[۱] دلایل بیشتری به مشتریان ارائه کنند تا آن ها را به خرید و ایجاد رابطه بلندمدت با شرکت ترغیب سازند.خلق ارزش برتر برای مشتری در سایه مولفه­های گوناگون اساس بهبود عملکرد بازرگانی شرکت ها را فراهم می سازد. این درحالی است که صاحب نظران پتانسیل شرکت های حاضر در بازار سرمایه­ای ایران را از لحاظ عملکرد بهتر ، بیشتر از این می دانند. بنابراین هدف این تحقیق شناسایی عواملی است که بر عملکرد بازرگانی شرکت ها مؤثرند.مطالعات مختلف بیانگر این مطلب است که چهار دسته متغیرهای مزیّت رقابتی، استراتژی­ های بازاریابی، منابع و قابلیت ­های شرکت می توانند بر عملکرد بازرگانی شرکت ها اثر بگذارند که در این بررسی به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده ­اند. تحقیق حاضر از لحاظ نوآوری می خواهد برای اولین بار در استان گیلان مزیّت­ها منابع و قابلیت ها را برای تبیین عملکرد بازرگانی شرکت ها در کنار استراتژی های بازاریابی در قالب یک مدل علّی بررسی نماید. این تحقیق از طریق یک مدل علّی سعی در تبیین تعیین کننده­ های عملکرد بازرگانی شرکت­ها را دارد. مزیّت رقابتی شامل سازه­های بهبود کیفیت محصولات و خدمات و میزان ورود به بازارهای پر منفعت می باشد. هم چنین استراتژی های بازاریابی نیز بر عملکرد بازرگانی شرکت ها تاثیر گذار است که این عامل دارای سازه­های توسعه محصولات و خدمات ، کاهش هزینه و قیمت و شفافیت تبلیغات می باشد. منابع شرکت نیز در این تحقیق شامل : منابع فیزیکی که دارای سازه­های فن آوری تجهیزات و ظرفیت خدمات است. منابع مالی شامل سازه­های نقدینگی و توانایی به دست آوردن منابع مالی و منابع تجربی شامل سازه های دانش ، تخصص و سنجش عملکرد گذشته می باشد. و در نهایت آخرین متغیر تاثیر گذار بر عملکرد بازرگانی شرکت ها قابلیت ­های شرکت می باشد و متشکل شده است از : دیدگاه تسهیمی دارای زیرسازه­های عقیده مشترک و توسعه توانایی­های شرکت. ساختار ارتباطی شامل زیر سازه­های روابط نزدیک با عرضه کنندگان،شناخت نیازهای مشتریان و سهام داران و درک/پاسخ به فن آوری که شامل زیرسازه­های فراگرفتن پیشرفت های فن آوری و پاسخ سریع به تغییرات فن آوری می باشد. هدف کلی این تحقیق طراحی و آزمون مدل علّی جهت تبیین عملکرد بازرگانی شرکت­های تولیدی استان گیلان می باشد.

جامعه آماری در این تحقیق شرکت­های تولیدی استان گیلان می­باشد. در تحقیق حاضر با بهره گرفتن از شاخص­ های آمار توصیفی،هر یک از متغیرها تشریح و سپس با بهره گرفتن از مدل علّی نسبت به آزمون آن اقدام گردید. نتایج تجزیه و تحلیل ها نشان داد که به طور کلی بین منابع شرکت ها و استراتژی های بازار
یابی و قابلیت شرکت ها و استراتژی های بازار یابی رابطه وجود دارد. هم چنین بین استراتژی های بازار یابی و مزیّت رقابتی رابطه مثبتی حاکم است. از سوی دیگر، مزیّت رقابتی با عملکرد بازار و عملکرد مالی رابطه دارد. و در نهایت بین عملکرد بازار و عملکرد مالی رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد.
واژگان کلیدی: عملکرد بازار، عملکرد مالی، مزیّت رقابتی، استراتژی­ های بازاریابی،منابع شرکت، قابلیت ­های شرکت
فصل اول
کلیّات تحقیق
۱-۱) مقــدمــه
به نظر می رسد که موفقیت شرکت ها و مؤسسات امروزی در گرو شناخت هرچه بیشتر از مشتریان ،رقبا و سایر عوامل تاثیر گذار بر بازار است. نیازها و خواسته های مشتریان همواره در حال تغییر هستند و تنها در صورت شناخت این تغییرات است که شرکت می تواند موفق شود. از سویی رقبا نیز به دنبال جذب مشتریان بیشتر برای خود هستند و در این راه از هیچ کوششی چشم پوشی نخواهند کرد. شناخت و پیش بینی این عوامل و ارائه راه کار مناسب در برخورد با آن ها نقش کلیدی در موفقیت شرکت در بازار هدف بازی خواهد کرد. از این رو گرایش به بازار و نیازهای مشتریان اولین ویژگی بازاریابی جدید است و در این شرایط مدیران کامیاب کسانی هستند که سازمان خود را با شرایط روز همگام سازند و این زمانی امکان پذیر است که کارمندان و مدیران شرکت گرایش به عملکرد بازار را به عنوان یک فرهنگ و بینش بپذیرند. (نوری نیا،۱۳۸۶،ص۳۲) یک شرکت یا سازمان با تفکر بازارگرا به طور مستمر برخواسته های مشتریان نظارت دارد و تلاش می کند که به وسیله پاسخگویی ، عملکرد بازارگانی خود را ارتقاء دهد.(چیرانی و همکاران،۱۳۹۱،ص۲) کارشناسان معتقدند که مزیّت رقابتی می تواند نقش به سزایی را در بهبود عملکرد بازرگانی شرکت ها ایفا کند. مزیّت رقابتی ، وضعیتی است که یک بنگاه را قادر می سازد که با کارایی بالاتر و به کارگیری روش های برتر، محصولات را با کیفیت بالاتر عرضه نماید و در رقابت سود بیشتری را برای بنگاه فراهم آورد. یک واحد اقتصادی زمانی دارای مزیّت رقابتی است که به تواند به دلایل خاص که ناشی از ویژگی های آن واحد است( مانند وضعیت مکانی، فن آورانه، پرسنلی و….)به طور مداوم تولیدات خود را نسبت به رقبایش با هزینه ای پایین تر و کیفیت بالاتر عرضه کند. (P108 ،۲۰۰۸،Yilmaz) امروزه مشتریان در کانون اصلی توجه شرکت ها قرار دارند و رضایت مندی آن ها، عامل کسب مزیّت رقابتی برای سازمان ها است. لازمه جلب رضایت مشتری، برآورده ساختن کامل نیازهای آنان و شناسایی دقیق خواسته ها، انتظارات، تمایلات، توانایی ها و محدودیت های آن ها در خرید محصولات است. با دست یابی به چنین اطلاعاتی می توان عوامل تاثیر گذار بر رفتار مصرف کنندگان را به خوبی تشخیص داد و در اتخاذ استراتژی های بازاریابی شرکت ها (محصول،قیمت،توزیع،تبلیغ) از آن ها استفاده نمود. بنابراین محصولات شرکت ها باید مطابق با مزایایی مورد انتظار مشتریان باشد تا در نهایت بهبود عملکرد بازرگانی شرکت هارا منجر شود.(زرگریان،۱۳۹۱،ص۲) دو عامل تاثیرگذار بر استراتژی های بازاریابی شرکت ها منابع و قابلیت های شرکت می باشند. منابع عبارتند از عوامل تولید که یک شرکت به وسیله آن ها کالا و خدمات با ارزشی برای مشتریانش تولید می نماید.برای نیل به این هدف آن ها از منابعی استفاده می کنند و تا اندازه ای که این منابع نسبت به رقبا برتر باشد،این شرکت ها موفق تر خواهند بود. (پور جهانی،۱۳۸۸،ص۲) و قابلیت های شرکت ترکیبی از مهارت ها ، دانش و رفتارهایی که در سرتاسر شرکت یا سازمان وجود دارد و در افراد ، سیستم ها ، فرایند ها و ساختارها منعکس می شود. در یک تعریف دیگر ، مهارت هایی که شرکت برای تبدیل داده ها به ستاده ها به کار می گیرد تا در قالب فرایندهای سازمانی از ترکیب منابع محسوس و نامحسوس برای به دست آوردن اهداف مورد نظر مانند خدمت به مشتری ، توانمندی های توسعه محصول برتر، نوآوربودن کالاها و خدمات استفاده نماید.(غلامین،۱۳۹۰،ص۱۲) بنابراین شرکت ها برای رسیدن به عملکرد بازرگانی بالاتر از میانگین صنعت خود، باید سرمایه گذاری سازگاری در منابع و قابلیت هایشان بکنند، پس هر چقدر رقابت شدیدتر می شود اهمیت شناسایی منابع و قابلیت ها ، خود را بیشتر هویدا می سازد. (پورجهانی،۱۳۸۸،ص۳)
۱-۲) بیان مساله
در محیط پیچیده^[۲] و پویای^[۳] در حال تغییر امروزی، شرکت ها نیازمند طراحی و اتخاذ استراتژی هایی هستند که به تواند به آن ها در بهبود روز افزون عملکرد شان یاری رساند. زیرا در چنین محیط رقابتی ،تنها شرکت هایی می توانند دوام آورده و به حیات خود ادامه دهند که از گردونه رقبا جا نمانده و خود را با شرایط بازار رقابتی همگام نمایند. به عبارت دیگر مدیران شرکت ها، حاصل تصمیم گیری های خود در قالب انتخاب استراتژی را در آینه ی معیارهای عملکردی مشاهده خواهند نمود . تجزیه و تحلیل مقایسه عملکرد مشاهده شده با روند گذشته، با رقبا و یا متوسط صنعت^[۴] ، باز خورد مناسبی را جهت تصمیم گیری و انجام فعالیت های آتی فراهم می آورد.به همین دلیل یکی از اهداف همه شرکت ها در طول زمان،بهبود مستمر^[۵]عملکرد بوده و است . البته لازم به ذکر است که عملکرد هم به معنای رفتارها و هم به معنای نتایج است . زیرا رفتارها از افراد و اجرا کننده ناشی می شوند و عملکرد را از یک مفهوم انتزاعی به عمل تبدیل می کنند. (p1130، ۱۹۸۸ ، Brumback)
عملکرد بازرگانی^[۶] یکی از مهم ترین متغیر های مورد بحث در تحقیق های مدیریتی است و بدون شک مهم ترین معیارسنجش موفقیت در شرکت های تجاری به حساب می آید و به ارزیابی و سنجش اهداف واقعی به دست آمده یک سازمان، بر مبنای برنامه های پیش بینی شده اشاره دارد سنجش عملکرد وسیله ای برای اندازه گیری و حصول اطمینان از این که استراتژی های سازمان منجر به دستیابی به اهداف شده است، می باشد.(چیرانی و همکاران ،۱۳۹۱،ص۴) عملکرد شرکت، میزان موفقیت یک شرکت در خلق ارزش^[۷] برای قسمت های مختلف بازار است. در نهایت عملکرد شرکت بر اساس دست یابی به اهداف کسب و کار از طریق واحد های مختلف شرکت، تعیین می شود. شرکت های با عملکرد مطلوب ، ارزش را در طول زمان خلق می نمایند. این امر در شرکت های با عملکرد نا مطلوب صورت نمی گیرد . قسمت های مختلف بازار به دنبال ارزش های مختلفی هستند. بنابرین این خلق ارزش و عملکرد شرکت تنها از قسمت های مختلف بازار قابل ارزیابی است. (سایمونز^[۸]،۱۳۸۵،ص۲۴۹)
یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار بر بهبود عملکرد بازرگانی شرکت ها و سازمان ها مزیّت رقابتی است.(رهنورد ،۱۳۸۲،ص۲۱) به عبارت بهتر بدون مزیّت رقابتی، شرکت ها نمی توانند عملکرد خود را مدیریت نمایند باید در نظر داشت عرصه اقتصاد نوین جهانی با ویژگی هایی چون تغییرات فن آوری ، یکپارچگی نظام اقتصادی در سطح بین المللی و رقابت نزدیک ، از یک سو منشأ تهدیدها و از سوی دیگر زمینه ساز فرصت ها^[۹] برای سازمان ها است. موفقیت در چنین محیط هایی در گرو مزیّت رقابتی است . مزیّت رقابتی ارزش های قابل ارائه شرکت برای مشتریان است به نحوی که این ارزش ها از هزینه های مشتری بالاتر است. (پورتر^[۱۰] ،۱۳۸۴،ص۷۲) در بررسی عوامل تأثیرگذار در مزیت رقابتی مشاهده می شود که در دنیای رقابتی امروز ، سازمان ها به منظور بقای خود نیاز به استفاده از استراتژی های بازار یابی دارند بررسی ها نشان داده است که ناموفق بودن شرکت ها از ناتوانی آن ها در بهره گیری از استراتژی های بازاریابی نشأت می گیرد. این شرکت ها کسب سود بیشتر را بر رضایت مشتریان ترجیح می دهند. (فخیمی آذر،۱۳۹۰،ص۲) محصول (کالا و خدمت ) باید مطابق با مزایای مورد انتظار مشتری باشد و قیمت مناسب با توانایی های خریدار . این محصول باید در دسترس مشتری قرار بگیرد تا در خرید آن دچار مشکل نشود و در نهایت تبلیغات^[۱۱] لازم نیز انجام گیرد تا مصرف کنندگان بالقوه از وجود چنین محصولی با خبر شوند. در واقع استراتژی های بازار یابی ، مسیر عملکرد سازمان را با بهره گرفتن از متغیرهای قابل کنترل در محیطی که عوامل غیر قابل کنترل دارد (بازار خارجی) مشخص می کنند. (p22، ۲۰۰۴ ،Chan) دو عامل تأثیر گذار بر استراتژی های بازاریابی شرکت ها، منابع و قابلیت های شرکت می باشد . منابع عبارت است از عوامل تولید که یک شرکت به وسیله آن ها کالا و خدمات با ارزش را برای مشتریانش تولید می نماید. ( p48، ۱۹۹۹، Charbaghi and Lynch) و قابلیت ها عبارتند ازمهارت های مورد نیاز یک شرکت برای کسب مزیّت کامل از منابع در اختیارش . به زبان دیگر قابلیت ها عبارتند از مهارت های یک شرکت در هماهنگ سازی منابع و استفاده بهره ور از آن ها. لازم به ذکر است که قابلیت های یک شرکت محصول ساختارسازمانی و نظام های کنترل آن می باشد. (علی احمدی ، الهیاری ،۱۳۸۲،ص۴۴) بنابراین به نظر می رسد شرکت ها جهت بهبود عملکرد بازرگانی خود (عملکرد بازار- عملکرد مالی ) باید به استراتژی های بازار یابی که سبب خلق ارزش برای مشتریان و متمایز کردن شرکت در میان رقبا می شوند توجه نمایند. حال این تحقیق می خواهد در قالب یک مدل علّی به تبیین عملکرد بازرگانی شرکت های تولیدی استان گیلان با تأکید بر استراتژی های بازاریابی، منابع شرکت، قابلیت ها و مزیّت های رقابتی بپردازد.
۱-۳) ضرورت و اهمیت تحقیق
در مطالعات علمی مشاهده شده که رشد اقتصادی کشورها به دلایلی چند با رشد تولید و صادرات آن ها ارتباط مستقیم دارد. این امر موجب افزایش سرمایه گذاری^[۱۲] و انتقال منابع تولیدی از بخش های کم بازده^[۱۳] به بخش های پربازده^[۱۴] و نهایتا انتقال منابع از بخش های غیر رقابتی درون گرا به بخش های پر بازده و برون گرا می شود.(اله وردی،۱۳۹۱،ص۴) بهبود عملکرد بازرگانی شرکت ها از نقش کلیدی در توسعه رونق بنگاه­ها ،صنایع
و اقتصاد کشورها برخوردار بوده و تلاش برای به دست آوردن بازارهای پر بازده با رقابت فشرده­ای مواجه است. شرکت های پیشرو در کشورهای پیشرفته با شناخت دقیق و به روز نیاز بازارها و فراهم آوردن بسترهای لازم توانسته ­اند به خوبی به این نیازها پاسخ دهند و سهم قابل ملاحظه­ای از این بازار را از آن خود کنند.این در حالی است که در شرکت های تولیدی ایران با وجود فعالیت های رضایت بخش^[۱۵] در داخل کشور سهم ناچیزی از بازارهای داخلی و خارجی را از آن خود کرده ­اند. غفلت از مزیّت نسبی^[۱۶] ، استراتژی­ های بازاریابی ، منابع و قابلیت های شرکت و عدم توجه به دیگر امکانات بالقوه در شرکت های ایرانی ، کشور را به سمتی سوق داده که علی رغم برخورداری از مزیّت­های نسبی بی شمار درامر تولید و صادرات ، فاقد مکانیزم های مناسب جهت تطبیق ، معرفی و ارسال محصولات و خدمات به مصرف کنندگان نهایی هستیم. شرکت های تولیدی بایستی ویژگی های بازارهای هدف ، خصوصیات و نیازهای مشتریان و عملکرد رقبای خود را در بازارها به خوبی شناسایی کرده و الزامات مورد نیاز در این بازارها را به گونه ­ای در سیستم سازمانی خود فراهم کنند که رقابت پذیری خویش را رقم بزنند. (اله وردی،۱۳۹۱،ص۶) شرکت­های تولیدی یکی از اجزای حیاتی رشد در اقتصاد جهانی می باشند و اهمیت آن ها در توسعه اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به خوبی شناخته شده است. کشورهای در حال توسعه باید قدرت شرکت های تولیدی را در ایجاد توسعه صنعتی پایدار در برنامه ریزی مدنظر قرار دهند. در کشور ایران شرکت­­های تولیدی بیش از ۹۰ درصد جامعه تجاری را تشکیل می دهند به این جهت برای استفاده از مزایای رقابتی در ترتیبات اقتصاد جدید در حال ظهور و فائق آمدن بر چالش های مختلف در بازارهای محلی ، شرکت­های تولیدی نیاز دارند که برای آن ها برنامه های بستر سازی و ظرفیت سازی مناسب پیش ­بینی شود. از سوی دیگر بر اساس برنامه چهارم توسعه حدود ۵ درصد از رشد بخش صنعت به رشد بهره­ وری کلیه عوامل اختصاص دارد که با توسعه شرکت های تولیدی این امر می بایست تحقق یابد.(وب سایت سازمان صنایع شهرک های صنعتی ایران)
در شرایط کنونی وضعیت صادرات غیر نفتی در کشور در حالت بحرانی قرار دارد و با کاهش رو به رو شده است و این امر برای سازمان ها ، شرکت ها و مسئولین ذیربط در کشور یک هشدار محسوب می شود. برخی از صنایع در ایران تاریخچه­ای دیرینه دارند و کشور ما در این زمینه قابلیت فراوانی دارد و می توان با برنامه ریزی^[۱۷] درست و خط مشی بازاریابی مناسب در این صنعت،گام مؤثری در این زمینه بردارد و جایگاه خود را در عرصه ملی و بین المللی تثبیت کند. ضرورت این امر در حالی است که بسیاری از صنایع کشور ما از قابلیت بسیار بالایی برای ورود به بازارهای هدف برخوردارند و می توانند با ایجاد برنامه ریزی مناسب در قیاس با رقبا به مزیّت رقابتی دست یابند. با شناسایی عوامل مؤثر بر عملکرد بازرگانی شرکت­ها می توان برنامه ریزی بهتری برای افزایش بهره­ وری انجام داد.عوامل مؤثر بر توسعه عملکرد بازرگانی شرکت­ها را می توان بر دو گروه عوامل داخلی^[۱۸] (درون بنگاه)و عوامل خارجی^[۱۹] (محیطی) تقسیم کرد.(اله وردی،۱۳۹۱،ص۸) بر این اساس، انگیزه انجام این تحقیق فراهم آوردن دانش تجربی درباره چگونگی تاثیرگذاری منابع، قابلیت‌ها، استراتژی­ های بازاریابی و مزیّت رقابتی بر عملکرد بازرگانی شرکت های تولیدی استان گیلان می­باشد.
۱-۴)اهداف تحقیق
هدف اصلی تحقیق تبیین عملکرد بازرگانی شرکت های تولیدی استان گیلان با تاکید بر استراتژی های بازاریابی در قالب یک مدل علّی است که در این راستا اهداف فرعی زیر قابل دست یابی است:
اندازه ­گیری متغیرهای عملکرد بازار، عملکرد مالی ،مزیّت رقابتی، استراتژی­ های بازاریابی، منابع و قابلیت ­های شرکت.
برقرار نمودن ارتباط بین متغیرهای فوق الذکر مطابق مدل علّی تحقیق جهت تبیین عملکرد بازرگانی شرکت­ها.
آزمون فرضیه های تحقیق.
اهداف کاربردی تحقیق :
در مورد اهداف کاربردی این تحقیق می توان گفت که از نتایج آن می شود برای ارزیابی و بهبود عملکرد بازرگانی شرکت های تولیدی استان گیلان و سایر استان های کشور استفاده نمود. هم چنین مدیران این شرکت ها می توانند با طراحی استراتژی های مناسب در زمینه بازاریابی و بهره مندی از منابع و قابلیت های شرکت و نیز استفاده از مزیّت های رقابتی گامی بلند در جهت ارتقای عملکرد بازرگانی شرکت ها بردارند.
۱-۵)سوالات تحقیق
در این تحقیق با بهره گرفتن از مدل علّی سعی در پاسخ به سوال اصلی و سوالات فرعی تحقیق می باشد. سوال اصلی تحقیق این است که چه عواملی با عملکرد بازرگانی شرکت های تولیدی استان گیلان مرتبط می باشد؟ جهت نیل به پاسخ این سوال می توان سوالات فرعی زیر را طراحی نمود.
آیا بین منابع و استراتژی­ های بازاریابی شرکت های تولیدی استان گیلان رابطه مثبت وجود دارد؟
آیا بین قابلیت­ها و استراتژی­ های بازاریابی شرکت های تولیدی استان گیلان رابطه مثبت وجود دارد؟
آیا بین استراتژی­ های بازاریابی و مزیّت رقابتی شرکت های تولیدی استان گیلان رابطه مثبت وجود دارد؟
آیا بین
مزیّت رقابتی و عملکرد بازار شرکت­های تولیدی استان گیلان رابطه مثبت وجود دارد؟
آیا بین مزیّت رقابتی و عملکرد مالی شرکت­های تولیدی استان گیلان رابطه مثبت وجود دارد؟
آیا بین عملکرد بازار و عملکرد مالی شرکت­های تولیدی استان گیلان رابطه مثبت وجود دارد؟
۱-۶)چهارچوب نظری^[۲۰] تحقیق
چهارچوب نظری ، الگویی است که محقق بر اساس آن درباره روابط بین عواملی که در ایجاد مساله مهم تشخیص داده شده ­اند نظریه پردازی می کند. چهارچوب نظری ضرورتا نباید سخن محقق باشد و گاه به طور منطقی از نتایج تحقیقات قبلی پیرامون مساله نشات می گیرد. در بسیاری از موارد ادغام باورهای منطقی فرد محقق و تحقیقات مرتبط منتشر شده با مساله تحقیق در ایجاد مبنایی برای بررسی موضوع تحقیق نقش محوری دارد. بر مبنای چهارچوب نظری متغیرهایی مانند متغیرهای مستقل^[۲۱]، وابسته^[۲۲]، مداخله گر^[۲۳]­ و تعدیل گر^[۲۴] که تصور می شود در پاسخ و حل مساله تحقیق نقش دارند شناسایی می شوند. ایجاد چهارچوب نظری در تکمیل درک محقق از مساله تحقیق به فرضیه سازی وآزمون آن ها کمک می کند. به طور کلی می توان گفت:چهارچوب نظری مبنایی است که تمام تحقیق بر روی آن قرار داده می شود. چهارچوب نظری یک شبکه منطقی ،توسعه یافته، توصیف شده و کامل بین متغیرهایی است که از طریق فرایندهایی مانند مصاحبه ، مشاهده و بررسی ادبیات موضوع (پیشینه تحقیق) فراهم آمده است.(خاکی،۱۳۹۰ ص۱۶۳) در این راستا ادبیات اخیر نشان می دهد که در یک سازمان، اندازه گیری عملکرد بازرگانی ، کار چندان ساده­ای نیست. معمولا سازمان ها بزرگ هستند و فعالیت های مختلف و گوناگونی دارند و در نقاط مختلف پراکنده­اند. آن ها در پی تامین هدف­های متنوع ،گوناگون و مختلفی هستند و به نتایج مختلفی می رسند. برای سنجش و اندازه ­گیری عملکرد سازمان ها، شاخص ­ها و روش­های متعددی ارائه شده است.(دفت^[۲۵]،۱۳۹۰،ص۱۰۴) محققین مختلف نیز برای سنجش عملکرد بازرگانی ازمؤلفه­های مختلف استفاده کرده ­اند و هیچ رویه ثابت و استانداردی در این زمینه دیده نمی شود. رویه معمول به این صورت است که در ابتدا چند مؤلفه در ارتباط با عملکرد بازرگانی انتخاب شده و سپس به روش عینی یا ذهنی هریک از مؤلفه ها را می سنجند. نخست مفهوم ذهنی^[۲۶] ، در وهله­ی اول مرتبط است با عملکرد شرکت­ها نسبت به رقبا­ی آن ها و دیدگاه دوم مفهوم عینی^[۲۷] است که بر پایه­ اندازه ­گیری مطلق عملکرد می­باشد. (p558، ۲۰۰۵ ،Sin et.al)
به هر حال علی رغم کاربرد شاخص­ های فراوان برای سنجش عملکرد بازرگانی توسط محققین مختلف،گروهی از محققان مؤلفه هایی از عملکرد را که بیشتر باهم مرتبط هستند در گروه­هایی جای داده و آن ها را نام گذاری می­ کنند. برای مثال یوسیبا و همکاران^[۲۸] معتقدند که عملکرد شرکت بسته به نوع سازمان، تفکرات مدیریت ، فلسفه وجودی و رسالت سازمان، شرایط محیطی و موارد بی­شمار دیگری بررسی و اندازه ­گیری می شود. لذا به همین دلیل است که از شاخص ­ها و معیارهای متعددی استفاده می کنند.(p30،۲۰۰۷،Eusebio et.al) به عنوان مثال ناوارو^[۲۹] مؤلفه­ های عملکرد بازرگانی را در دو دسته اهداف اقتصادی (سود، فروشی و هزینه) و اهداف استراتژیک (گسترش بازار، افزاش دامنه سهم بازار و…) جای داده است.(p53،۲۰۱۰،Navarro et.al) در تحقیق حاضر از مؤلفه عملکرد بازار و عملکرد مالی^[۳۰] برای سنجش عملکرد بازرگانی در نظرگرفته شده است. ضمنا از بین مؤلفه­ های مؤثر بر بهبود عملکرد بازرگانی ، مؤلفه­ های مزیّت رقابت استراتژی­ های بازاریابی، منابع و قابلیت ­های شرکت به عنوان عوامل مرتبط و تاثیر گذار که منجر به عملکرد برتر می شوند انتخاب شده ­اند.
عملکرد بازار ، به عنوان اثر بخشی فعالیت های سازمان تعریف شده است و از سه جزء رشد فروش ،سهم بازار و سودآوری تشکیل می شود. هم چنین عملکرد بازار درجه یا مقیاسی است که شرکت به اهداف صادراتی خود نائل شده است. (p18 ،۲۰۰۶،Shimsuddoha & yunus) هامبارگ^[۳۱] در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده است که یک فرهنگ سازمانی^[۳۲] با تفکر بازارگرا می تواند از طریق عملکرد بازار بر عملکرد مالی تاثیر مثبت بگذارد و حاشیه سود را افزایش دهد. (p448،۲۰۰۲،Homburg & Pflessev) عملکرد مالی عبارتست از درجه یا میزانی که شرکت به اهداف مالی سهامداران در راستای افزایش ثروت آنان نائل می ­آید.(عیسی زاده ،۱۳۸۹،ص۶۱)
مزیّت رقابتی ، وضعیتی است که یک بنگاه را قادر می سازد که با کارایی بالاتر و به کارگیری روش های برتر ، محصول را با کیفیت بالاتر عرضه نماید و در رقابت سود بیشتری را برای بنگاه فراهم آورد. یک واحد اقتصادی زمانی دارای مزیّت رقابتی است که به تواند به دلایل خاص که ناشی از ویژگی ­های آن واحد است (مانند و
ضعیت مکانی، فن آورانه پرسنلی، …) به طور مداوم تولیدات خود را نسبت به رقبایش با هزینه پایین­تر و کیفیت بالاتر عرضه کند. (p108، ۲۰۰۸،Yilmaz)
ساوهنی و پیپر^[۳۳] در سال ۲۰۰۲ در تحقیقات خود دریافتند مدیران شرکت هایی که به جای تمرکز بر مبادله^[۳۴] و منافع اقتصادی به ایجاد و حفظ روابط ارزش مند با مشتریان از طریق خلق ارزش برتر در راستای مزیّت رقابتی متمایل شده ­اند و فرهنگ مبتنی بر ارائه ارزش به مشتری را در تمام فرایندها و اقدامات خود تقویت می کنند عملکرد تجاری^[۳۵] و مالی برتری نسبت به سایر رقبا و شرکت ها دارند. (p262،۲۰۰۲،Sawheny & Piper)
استراتژی­ های بازاریابی شامل سیاست­ها، اعمال و روش­هایی در بخش ­های بازاریابی و فروش می باشند که هدف آن­ها خلق و ایجاد عایدات و درآمدها و منابع است. قلمروی استراتژی های بازاریابی، عبارتست از بازارهای هدف خاص برای یک خانواده محصول یا یک محصول خاص. سپس،شرکت­ها از طریق یک طراحی و اجرای برنامه مناسب عناصر آمیخته بازاریابی (محصول^[۳۶] یا خدمت،قیمت^[۳۷]،توزیع^[۳۸]،تبلیغ^[۳۹]) طبق نیازها و خواسته­ های مشتریان بالقوه در آن بازار هدف، به دنبال کسب مزیّت رقابتی و ایجاد هم افزایی می باشند.(ثنایی،۱۳۹۱،ص۲۰)

Error
TOPSIS
LINMAP
Fuzzy

COP
E
F
COP
E
F
COP
E
F

Max Error %
۴/۰
۱/۱
۴/۰
۹/۰
۰/۲
۹/۰
۷/۱
۶/۲
۷/۱

Average Error %
۲/۰
۶/۰
۲/۰
۲/۰
۵/۰
۲/۰
۷/۰
۱/۱
۷/۰

بحث تامین حرارت و برودت یکی از مباحث مهم در زندگی بشر است. یکی از راه های تامین برودت استفاده از سیستمهای تبرید می باشد که سیستم تبرید جذبی نیز یکی از انواع آن می باشد. عملکرد بهینه این سیستم ها امروزه بسیار اهمیت یافته است. در این کار برای نخستین بار عملکرد سیستم تبرید جذبی با ۴ سطح دمایی متفاوت و ۳ سطح دمایی متفاوت به صورت چند هدفه بهینه سازی شد که در این بهینه سازی و با توجه به سناریوهای تعریف شده، توابع هدف عبارتند از ضریب عملکرد ، معیار زیست محیطی و معیار ترمواکنومیکی که به طور هم زمان ماکزیمم و تولید آنتروپی ویژه مینیمم شدند تا شرایط عملکرد بهینه به دست آید. این بهینه سازی کمک شایانی به تحلیل ها و آنالیز هایی که در آینده برای سیستم تبرید جذبی با ۴ سطح دمایی و ۳ سطح دمایی متفاوت انجام خواهد شد می کند. هم چنین پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده وجود دارد که به آن ها اشاره می شود:

تامین حرارت مورد نیاز ژنراتور از انرژی های نو مانند انرژی خورشیدی و بهینه سازی مجدد سیستم تحت این شرایط
تامین حرارت مورد نیاز ژنراتور از حرارت اتلافی نیروگاه های تولید توان و بهینه سازی مجدد سیستم تحت این شرایط
با توجه به این مطلب که تمامی اطلاعات از اجزای سیستم در کاتالوگ ها موجود باشد می توان از آنالیز TRR برای آنالیز اقتصادی استفاده نمود.
مراجع
[۱] Yan, Z: Comment on “Ecological optimization criterion for finite-time heat-engines”. J. Appl. Phys. 73(7), 3583 (1993)
[۲]Bhardway, PK, Kaushik, SC, Jain, S: Finite time optimization of an endoreversible and irreversible vapor absorption refrigeration system. Energ. Convers. Manage. 44(7), 1131–۱۱۴۴ (۲۰۰۳)
[۳]Bhardway, PK, Kaushik, SC, Jain, S: General performance characteristics of an irreversible vapor absorption refrigeration system using finite time thermodynamic approach. Int. J. Ther. Sci. 44(2), 189–۱۹۶ (۲۰۰۵)
[۴] Chen, J: The optimum performance characteristics of a four-temperature-level irreversible absorption refrigerator at maximum specific cooling load. J. Phys.D: Appl. Phys. 32(23), 3085–۳۹۱۰ (۱۹۹۹)
[۵] Chen, J: Optimal performance analysis of irreversible cycles used as heat pumps and refrigerators. J. Phys. D: Appl. Phys. 30(4), 582–۵۸۷ (۱۹۹۷)
[۶] Sun, F, Qin, X, Chen, L, Wu, C: Optimization between heating load and entropy-production rate for endoreversible absorption heat-transformers. Appl. Energy. 81(4), 434–۴۴۸ (۲۰۰۵)
[۷] Chen, L, Zheng, T, Sun, F, Wu, C: Irreversible four-temperature-level absorption refrigerator. Sol. Energy 80(3), 347–۳۶۰ (۲۰۰۶)
[۸] Ngouateu Wouagfack, P.A., Tchinda, R., 2011a. Performance optimization of three-heat-source irreversible refrigerators based on a new thermo-ecological criterion. Int. J. Refrigeration 34, 1008-1015.
[۹] Ngouateu Wouagfack, P.A., Tchinda, R., 2011b. Irreversible three heat- source refrigerator with heat transfer law of and its performance optimization based on ECOP criterion. Energy Syst. 2, 359-376.

این سازمان علاوه بر نظارت بر بافت قدیمی شهر که اهمیت حفاظتی دارد، در خصوص امور زائران و گردشگری شهر نیز اعمال مدیریت کرده و خدمات قابل توجهی را به گردشگران مذهبی – فرهنگی ارائه می دهد . شهرداری از مجموع ۳۳ جاذبه گردشگری شهر تنها مدیریت مستقیم ۵ جاذبه (کوهسنگی ، فرهنگسرای بهشت، وکیل آباد ، پارک ملت و طرق) را عهده دار است؛ در عین حال ارائه ی خدمات به گردشگران مذهبی از طرف معاونت فرهنگی ، اجتماعی اعمال می گردد. مدیر کل امور زائرین و گردشگری شهرداری زیر نظر این معاونت دارای ۴ اداره در زمینه های خدمات و امور زائرین ، اداره ی مراکز اقامتی و رفاهی، اداره امور گردشگری و اداره ی امور میراث فرهنگی می باشد. البته باید توجه داشت شهر مشهد در ایام اوج گردشگری خود (مذهبی، باستانی و فصل تابستان) با انبوه عظیمی از گردشگران مذهبی- فرهنگی مواجه می شود؛ به طوری که جمعیت حدود ۴/۲ میلیونی شهر تا حدود ۶ میلیون نفر افزایش پیدا می کند (ر.ک : شکل شماره ۸)؛ و شهر با ناپایداری های متعدد زیست محیطی ، کمبود مسکن ، اختلال در ارائه ی خدمات به شهروندان ، قطعی آب، ترافیک و محدودیت های ترددی ، سد معبر خیابان ها، افزایش جرم و … مواجه می گردد که عملاً شهرداری کانون پاسخگویی به این ناپایداری هاست.
۳-۱۴-۵ حمل و نقل
- حمل ونقل شهری: در حال حاضر سیستم حمل و نقل درون شهری مشهد ، مشابه اغلب شهرهای بزرگ ایران بر دو ناوگان اتوبوسرانی (۱۵۰۰ دستگاه) و تاکسیرانی (۷۱۳۹ دستگاه) استوار است؛ اگرچه طرح احداث قطار شهری مشهد مراحل نهایی راه اندازی خود را سپری می کند و پیش بینی می گردد که طی یکی دو سال آینده بتواند نقش مهمی را در بهبود کیفی حمل و نقل درون شهری بر عهده داشته باشد . نکته حائز اهمیت در خصوص حمل و نقل درون شهری شهر مشهد این که ، در ایام خاص مذهبی، تعدادی از مردم با اهداف خیر خواهانه (نذر و …) با نصب دست نوشته «صلواتی» در جلو یا پشت وسایل شخصی و عمومی اقدام به حمل زائران در مسیرهای منتهی به حرم مطهر می نمایند . سازمان اتوبوسرانی مشهد از سال ۱۳۸۴ جهت رفاه حال زوار و گردشگران مذهبی- فرهنگی ، تعداد ۱۲ خط شبانه که ابتدا و یا انتهای آنها منتهی به حرم می گردد را دایر نموده است . به علاوه از تعداد ، حدود ۱۵۰۰ دستگاه اتوبوس که در ۱۳۴ خط اقدام به حمل مسافر می کنند ، تعداد ۱۴۰۰ دستگاه آن منحصراً در ۱۰۰ خط به گردشگران و ساکنین محلی حرم رضوی خدمات (درون شهری) می دهند.
- حمل و نقل برون شهری: اگر مجموع مسافران هوایی، ریلی و زمینی (اتوبوس های عمومی) ورودی شهر به مشهد را در یک نگاه کلی ، بر اساس آمار ۱۳۸۵ مورد بررسی قرار دهیم ، مشاهده خواهیم کرد که مسافران هوایی ۳/۵ درصد، ریلی ۸۱/۹ درصد و زمینی ۸۹/۸۴ (اتوبوس ۶۵/۳۲ و شخصی ۲۴/۵۲) درصد بوده است . که تقریباً نسبت مسافران و گردشگران زمینی بیش از پنج برابر گردشگران هوایی و ریلی بوده است (سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی، ۱۳۹۲).
۳-۱۴-۶ واحد های اقامتی و پذیرایی
تأسیسات و امکانات هتل داری و پذیرایی از جمله عناصر ثانویه سیستم گردشگری (عوامل عرضه) هستند که می توانند نقش مؤثری را در توسعه گردشگری بر عهده داشته باشند (Law,2002:157) . بر اساس مطالعات به عمل آمده ، واحد های اقامتی شهر مشهد دارای ویژگی های خاص خود می باشند؛ به طوری که ضمن برخورداری از تنوع (هتل ها، هتل آپارتمان ها، مهمان پذیرها، زائر سراها، حسینیه ها، خانه های اجاره ای، کمپ ها و …) بیشترین تقاضاها را واحدهای اقامتی ارزان قیمت ، دارای ظرفیت دسته جمعی با امکانات پخت و پز ، نزدیکی به حرم مطهر، استقرار در مسیر راه های اصلی منتهی به پایانه مسافربری و … دارا می باشند.
تحلیل مکانی انجام گرفته با بهره گرفتن از (Arcgis) بیانگر آن است که ۴۴/ ۶۷ درصد هتل ها ، ۶۶/۸۴ درصد هتل آپارتمان ها ، ۹۵ درصد مهمان پذیر ها ، ۹۸ درصد حسینیه ها، ۹۸/۹۷ درصد منازل اجاره ای و ۲/۷۸ درصد زائرسراها در شعاع ۱ کیلومتری حرم مطهر استقرار یافته اند.
جدول ۳-۴ : مشخصات کلی واحدهای اقامتی شهر مشهد سال ۱۳۹۰

منبع : میراث فرهنگی خراسان رضوی ۱۳۹۱
بر اساس آمار و اطلاعات اخذ شده از اتحتدیه ی رستوران داران شهر مشهد تا پایان سال ۱۳۹۰ ، تعداد ۳۲۸ واحد پذیرایی در سطح شهر مشهد فعالیت داشته است (اتحادیه ی رستوران داران ، ۱۳۹۰).
البته واحد های پذیرایی مشهد نیز دارای ساختار خاص خود بوده چنانکه کارکرد این واحد ها ، عمدتاً (۹۷ درصد) نقش آشپزخانه ای داشته و در جهت کاهش قیمت با یکدیگر رقابت می کنند؛ قیمت غذاها در شهر مشهد علی رغم نقش گردشگری آن از تمام نقاط ایران کمتر است ؛ پایین بودن هزینه ی پذیرایی و خوراک را می توان در مواردی همچون هیأتی بودن ساختار گردشگری شهر، بالا بودن تقاضا، پایین بودن دستمزد نیروی انسانی کم تخصص، ورود کالاهای قاچاق مواد غذایی مانند : برنج، دام زنده ، چای و … از کشورهای همجوار و … جستجو کرد. پراکندگی فضایی رستوران های شهر مشهد در انطباق با بخش های زواری و جاذبه های گردشگری شهر است؛ به طوری که اگر دایره ای به شعاع ۱۰۰۰ متر در پیرامون حرم مطهر ترسیم کنیم حدود ۳۰ درصد رستوران های شهر در این محدوده قرار گرفته اند؛ حال اگر محوری از حرم مطهر تا وکیل آباد (یکی از مناطق گردشگری شهر) به عرض ۵۰۰ متر ترسیم کنیم ، حدود ۵۰ درصد از رستوران های شهر در این محدوده استقرار یافته اند . در واقع واحدهای پذیرایی (رستوران ها) علاوه بر واحد های اقامتی (هتل ها و هتل آپارتمان های دارای رستوران) عمدتاً نیازهای پذیرایی زائران و گردشگران مذهبی- فرهنگی شهر مشهد را مرتفع می نمایند. همچنین عمده هیأت های مذهبی و کاروان های زیارتی که در حسینیه ها ، منازل شخصی- اجاره ای و … اقامت می نمایند و برای پذیرایی زائران ، آشپز و وسایل آشپزی به همراه دارند.

نقشه ۳-۴ : پراکندگی فضایی اقامتگاههای گردشگری مشهد

منبع : آستان قدس رضوی ۱۳۹۲
۳-۱۴-۷ دفاتر خدمات مسافرتی (سفر گذاری ها)
بر اساس آمار و اطلاعات اخذ شده از سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی، تعداد ۱۶۸ واحد دفتر خدمات مسافرتی در شهر مشهد تا پایان سال ۱۳۸۵ فعالیت داشته که از این تعداد بیشترین نسبت آنها (۳۰ درصد) یا ۵۲ واحد ، فقط دارای مجوز تورگردانی (بند ب) زیر نظر سازمان میراث فرهنگی بوده و بقیه با نسبت کمتر دارای مجوزهای مختلف از سازمان های گوناگون بوده اند؛ به طوری که، بخشی زیر نظر سازمان هواپیمایی کشور، فروش بلیط هواپیما (بند الف)، بخشی دیگر نیز زیر نظر سازمان حج و امور خیریه (بند پ) برگزارکنندگان سفرهای زیارتی (به مکه، کربلا، سوریه و…) و بخش دیگر زیر نظر شرکت رجاء (بندر) (فروش بلیط قطار) فعالیت داشته اند. بنابراین تعداد مراکز مدیریتی ، ضمن انجام موازی کاری ، سبب سرگردانی و به هدر رفتن سرمایه و نیروی انسانی و … در این زمینه شده است (سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی/ سازمان حج و زیارت، ۱۳۸۵).
نمودار ۳-۱ : نسبت مجوزهای گوناگون در دفاتر خدمات مسافرتی شهر مشهد

منبع : سازمان میراث فرهنگی مشهد ۱۳۹۰
همچنین پراکندگی فضایی آژانس های مسافرتی مشهد گرایش به طرف جاذبه بنیادین شهر مشهد (حرم مطهر)، محل های اقامت و تردد گردشگران دارد. بر اساس مطالعات به عمل آمده (تحلیل مکانی با بهره گرفتن از (Arcgis) اگر دایره ای به شعاع ۱۰۰۰ متر در پیرامون حرم مطهر ترسیم کنیم حدود ۴۱ درصد آنها در این شعاع تمرکز یافته اند؛ این نسبت در شعاع ۱۵۰۰ متری به حدود ۵۳ درصد افزایش می یابد، حال اگر در مسیر حرم مطهر تا وکیل آباد (مسیر گردشگری تفریحی شهر) محوری به عرض ۵۰۰ متر در طرفین این راه ایجاد کنیم حدود ۵/۶۷ درصد از آژانس های مسافرتی شهر در این محور ارتباطی – گردشگری استقرار یافته اند.
۳-۱۴-۸ ساختار اجتماعی- فرهنگی گردشگران شهر مشهد
ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گردشگران شهر مشهد از یک طرف در تعامل با عوامل محیط گردشگری شهر (اعم از محیط های اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و …ملی و بین المللی زوار و گردشگران از سراسر حوزه ی شیعی جهان اسلام) و از طرف دیگر متأثر از ساختار و عوامل داخلی سیستم گردشگری شهر (اعم از ساختار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی ساکنین محلی «مجاوران مشهدی» و ساختار مکانی جاذبه) شکل گرفته است. شناخت وضعیت مستمر ساختار جمعیتی ، اجتماعی و اقتصادی گردشگران مذهبی – فرهنگی شهر مشهد به عنوان مشتری و متقاضیان بازار گردشگری شهر با توجه به تغییر مداوم ذائقه و گرایش های گردشگران (انطباق عرضه با تقاضا) جهت پویایی سیستم گردشگری شهر اجتناب ناپذیر است و می تواند اثرات ارزنده ای را جهت برنامه ریزی شهر و هدایت سرمایه گذاران بخش خصوصی و دولتی در زمینه های مختلف ساخت و ساز های خاص گردشگری شهر (اعم از واحدهای اقامتی، پذیرایی و دیگر خدمات ) در پی داشته باشد.
بر اساس تحقیقات به عمل آمده تعداد گردشگران مذهبی- فرهنگی وارد شده به شهر مشهد در سال ۱۳۸۵ برابر با ۳۳۵۰۲۶۸۶ نفر بوده که از این تعداد ۳۲۸۰۸۲۱۳ نفر (۹۳/۹۷ درصد) را گردشگران داخلی و تعداد ۶۹۴۴۷۳ نفر (۷./۲ درصد) را گردشگران خارجی مذهبی- فرهنگی تشکیل می دهند (سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان، ۱۳۹۲).
نمودار ۳-۲ : تعداد گردشگران داخلی ورودی به شهر مشهد بر حسب ماه های سال

منبع : فرمانداری خراسان رضوی ۱۳۹۲
مقایسه این نسبت در سال های اخیر حکایت از رشد فزاینده گردشگران داخلی و خارجی دارد. افزایش تعداد گردشگران داخلی در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال های گذشته بر اثر عدم شمارش تعداد گردشگران داخلی بوده که با وسیله ی نقلیه شخصی مسافرت کرده اند و طی سال های گذشته مورد محاسبه قرار نگرفته است.
جدول ۳-۵ : تعداد گردشگران داخلی و خارجی شهر مشهد ۱۳۸۵-۱۳۷۹

منبع : بیمارستان رضوی ۱۳۸۷
بر اساس نتایج بررسی های به عمل آمده (ر.ک: مبحث روش تحقیق)، ساختار اجتماعی – فرهنگی گردشگران مذهبی- فرهنگی شهر مشهد، به طور خلاصه به شرح زیر بوده است. اهداف عمده گردشگران داخلی به ترتیب ۵۰ درصد مذهبی، ۳۴ درصد فقط زیارت و ۸ درصد فرهنگی بوده، از طرف دیگر عمده اهداف گردشگران خارجی ۴۷ درصد فقط زیارت، ۲۷ درصد گردشگری مذهبی و ۱۳ درصد فرهنگی بوده است؛ بنابراین ۹۲ درصد از گردشگران داخلی و ۸۷ درصد از گردشگران خارجی اعداف عمده مسافرت خود را مذهبی- فرهنگی عنوان نموده اند. شهر مشهد در فصل تابستان بیشترین حجم گردشگران (۳۱ درصد داخلی و ۴۶ درصد خارجی) را داشته که این روند طی فصل های مختلف سال تعدیل جزیی می یابد. عوامل موثر در انتخاب زمان برای گردشگران داخلی به ترتیب شامل ، ۴۶ درصد استفاده از تعطیلات سالیانه، ۳۴ درصد اعیاد مذهبی، ۱۰ درصد تعطیلات آخر هفته و بقیه ذکر نشده؛ در صورتی که این نسبت به ترتیب برای گردشگران خارجی ۵۱ درصد، ۲۳ درصد، ۱۷ درصد و ۹ درصد بوده است. نحوه ی مسافرت ۶۲ درصد از گردشگران داخلی خانوادگی، ۲۲ درصد انفرادی، ۱۱ درصد هیأت های مذهبی و بقیه نامشخص بوده؛ این نسبت برای گردشگران خارجی ۵۲ درصد، ۲۴ درصد، ۱۰ درصد و بقیه ذکر نشده. محل اقامت گردشگران داخلی ۱۶ درصد هتل آپارتمان، ۱۶ درصد منزل اقوام و دوستان، ۱۵ درصد مهمان پذیر، ۱۹ درصد خانه اجاره ای ، ۱۰ درصد زائر سرا، ۹ درصد هتل، ۸ درصد حسینیه و ۷ درصد دیگر هم کمپ زائر بوده؛ این نسبت برای گردشگران خارجی ۴۷ درصد هتل ، ۳۴ درصد هتل آپارتمان ، ۷ درصد مهمان پذیر و بقیه ذکر نشده . میانگین مدت اقامت گردشگران داخلی ۵/۴ شبانه روز و خارجی ۵ شبانه روز بوده است . نسبت جنسی در بین گردشگران داخلی ۵۳ درصد به نفع مردان و برای گردشگران خارجی ۵۹ درصد بوده است. وضعیت تأهل گردشگران داخلی ۵۴ درصد متأهل ، ۴۱ درصد مجرد و بقیه ذکر نشده در صورتی که این نسبت در بین گردشگران خارجی ۶۱ درصد متأهل، ۳۶ درصد مجرد و بقیه ذکر نشده. متوسط تعداد افراد تحت تکفل بین ۳-۲ از گردشگران داخلی ۵۳ درصد و خارجی ۴۲ درصد نفر بوده است. وضعیت سواد برای گردشگران داخلی ۱۸ درصد راهنمایی و کمتر ، ۴۳ درصد متوسطه ، ۳۳ درصد کارشناسی و ۶ درصد کارشناسی ارشد و بالاتر بوده است؛ این نسبت برای گردشگران خارجی به ترتیب ۴۰ درصد، ۳۵ درصد، ۲۰ درصد و ۵ درصد بوده است. مذهب ۹۷ درصد از گردشگران داخلی و ۸۲ درصد از گردشگران خارجی شیعه بوده است . وضعیت اشتغال گردشگران برای گردشگران داخلی: ۶۲ درصد خدمات ، ۱۵ درصد صنعت، ۱۷ درصد کشاورزی و بقیه ذکر نشده بوده و این نسبت برای گردشگران خارجی به ترتیب ۸۱ درصد، ۱۴ درصد ، ۱ درصد و بقیه ذکر نشده بوده است ، میزان اشتغال برای گردشگران داخلی ۳۴ درصد و برای گردشگران خارجی ۶۵ درصد بوده است.
استان تهران ، خراسان ، اصفهان ، کرمان ، بیشترین حجم تقاضای گردشگری مذهبی را در میان استان های کشور داشته و عمده گردشگران خارجی (۶۱ درصد) از منطقه خاورمیانه (به ویژه عراق ۳۴ درصد، عربستان ۱۱ درصد و بحرین ۹ درصد) و بقیه از کشورهای آسیای جنوبی ، اروپا ، آسیای شرقی ، آفریقا و آمریکا بوده اند.
نمودار۳-۳ : نسبت اهداف گردشگران داخلی و خارجی شهر مشهد

منبع : سازمان میراث فرهنگی خراسان رضوی ۱۳۹۲
۳-۱۵ کارکردهای مؤثرگردشگری بر رشد و توسعه فضایی شهر مشهد
رشد و توسعه فضایی شهر مشهد تا قبل از سال ۱۳۰۰ (ه.ش) متأثر از کارکرد زیارتی آن ، محدود به پیرامون حرم مطهر رضوی بوده است؛ اما در سده ی اخیر به دنبال تحولات سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جهانی که با تفاوت ها و اشتراکاتی بر شهرهای جهان و ایران حادث شده، شهر مشهد نیز از این تحولات به دور نبوده و تغییرات زیادی در ساختار و کارکرد این شهر پدیدار شده است. این تغییرات پس از انقلاب اسلامی به دنبال تحولات ساختار سیاسی – فرهنگی کشور به شکل جدیدی ، شدت چشمگیری پیدا کرده است . در واقع در این دوره پیوند حاکمیت با مذهب (وجود مرقد مبارک امام هشتم در مشهد) موجب ارتباط عاطفی حکومت با شهر مشهد و گردشگری مذهبی – فرهنگی شده است. این پیوند عاطفی به قدری شدید بوده که موجب گرایش کارکرد شهر از پایه زیارتی (تک انگیزه ای) به طرف گردشگری مذهبی – فرهنگی (چند انگیزه ای با اولویت زیارت) شده است. به عبارت دیگر کارکرد گردشگری در دهه های اخیر از شکل زیارتی به طرف گردشگری مذهبی – فرهنگی و سایر گردشگری ها (طبیعی – تفریحی ، تجاری و …) سوق پیدا کرده است. رشد و توسعه فضایی شهر نیز به نسبه از همین گرایش پیروی کرده و از نقش پذیری انحصاری از جاذبه های مذهبی – گردشگری شهر به طرف جاذبه های طبیعی- تفریحی و مناطق ییلاقی شهر گرایش شدید پیدا کرده است . به طوری که از سال ۱۳۳۵ تا سال ۱۳۸۵ جمعیت آن از ۲۴۱۹۸۹ نفر به ۲۴۲۷۳۱۶ نفر، تعداد زوار و گردشگران مذهبی – فرهنگی (داخلی و خارجی) از تعداد ۷۴۰۰۰۰ به ۳۳۵۰۲۶۸۶ نفر و نیز وسعت آن از مساحت تقریبی ۱۶ کیلومتر مربع به ۲۹۵ کیلومتر مربع افزایش پیدا کرده است و به عنوان کلان شهر گردشگری مذهبی – فرهنگی جهان اسلام و دومین کلان شهر کشور مطرح شده است (ر.ک:جدول شماره ۶). اگر چه این رشد و توسعه به جهت اهمیت مذهبی- فرهنگی ، جایگاه ملی و بین المللی مشهد را ارتقاء داده ، اما رشد و توسعه کنونی شهر مشهد را می توان همانند مرحله ای از رشد کلان شهرها دانست که پس از آنکه قادر به رشد پیوسته نبوده، گرایش به انتشار جمعیت و فعالیت در پیرامون خود به صورت ناپیوسته داشته و با مسایلی مانند پراکنش بی رویه ی جمعیت، تخریب منابع طبیعی و تهدید کیفیت محیط زیست، افزایش فقر شهری و گسترش حاشیه نشینی، کمبود خدمات شهری و … مواجه کرده است .
جدول ۳-۶ : مقایسه شاخص رشد جمعیت، گردشگران مشهد ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵

منبع : سازمان میراث فرهنگی خراسان رضوی ۱۳۸۸
جدول ۳-۷ : تعداد جمعیت و رتبه مهمترین شهرهای مذهبی جهان اسلام

منبع : سازمان حج و اوقاف ۱۳۹۲
۳-۱۵-۱ اثرات و کارکردهای گردشگری بر شهر مشهد
الگوی توسعه پایدار افزون بر بعد بوم شناسانه به ابعاد اجتماعی – اقتصادی نیز توجه دارد (صرافی، ۶:۱۳۷۹) . بر این اساس گردشگری مذهبی – فرهنگی شهر مشهد اثرات مثبت و منفی را در بخش ها و زیر سیستم های مختلف شهر از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، محیطی و کالبدی ایجاد کرده؛ که بررسی این اثرات در هماهنگی با مفهوم توسعه ی پایدار شهر و گردشگری از اهمیت خاصی برخوردار است. برجسته ترین کارکردهای مثبت اقتصادی گردشگری مذهبی – فرهنگی در شهر مشهد در زمینه اشتغال، درآمد و تحصیل ارز بوده است. به طوری که بر اساس سرشماری کارگاهی سال ۱۳۸۱ حدود ۴/۴۰ درصد از شاغلین کارگاهی شهر از مجموع ۴۱۲۷۲۷ نفر شاغل ، تعداد ۱۶۶۷۵۶ نفر در فعالیت های گردشگری اشتغال داشته اند .
البته تعداد مشاغل غیر رسمی گردشگری شهر نیز با توجه به جمعیت حاشیه نشین شهر (۷۷۰۷۳۰ نفر) و تعمیم نسبت جمعیت ۱۰ سال و بیشتر (حدود ۷۶ درصد) و شاغل (۳۳ درصد) شهر، در سال ۱۳۷۵ بر حاشیه نشینان شهر مشهد، حداقل حدود ۷۷۳۲۰ نفر برآورد می گردد (سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان مشهد ۱۳۷۵/ مدیریت حاشیه شهر ۱۳۸۴).
همچنین بر اساس مطالعات به عمل آمده در سال ۱۳۸۴، گردشگران داخلی، به میزان ۲۳۸۴۹۴۵۲۱۸۳۰۶۳ ریال درآمد و گردشگران خارجی ۲۵۸۵۵۷۹۶۲ دلار ارز وارد اقتصاد شهر نموده اند (مطالعات میدانی نگارنده، ۱۳۸۵). گردشگری مذهبی- فرهنگی شهر، جدای از کارکردهای مثبت اقتصادی، زیست محیطی (عمران و زیباسازی بعضی از مناطق گردشگری شهر) و … که در شهر و منطقه ایجاد کرده، اثرات منفی و ناپایداری هایی نیز برای شهر در پی داشته است. برای بررسی ناپایداری های اکولوژیک و زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی منتج از گردشگری مذهبی- فرهنگی شهر مشهد، میزان مصرف آب شرب، آلودگی هوا (تعداد روزهای وضعیت هشدار و اظطراری)، میزان حجم زباله، میزان جرایم مختلف شهر مشهد با تعداد و حجم گردشگران وارد شده به شهر، مورد سنجش (ضریب همبستگی) و بررسی قرار گرفته که نتایج به دست آمده مبین واقعیت های زیر است:
۱- نتیجه همبستگی بین تعداد گردشگران و میزان مصرف آب شهر (۴۵۹/۰)، بیانگر عدم رابطه معنی دار بین این دو بوده است . در واقع دلیل عدم ارتباط همبستگی این دو را باید در نوبت بندی قطع آب در مناطق شهر مشهد (به استثنای منطقه ثامن) از طرف شرکت آب و فاضلاب مشهد دانست که منجر به خنثی نمودن این ارتباط و پایین آمدن مصرف آب در زمان اوج گردشگری می گردد.
۲- بین تعداد روزهای وضعیت هشدار و اضطراری اعلام شده توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان رضوی با تعداد گردشگران وارد شده به شهر طی ماه های مختلف سال، آزمون به عمل آمده که نتیجه ی حاصله مبین ارتباط بی معنی (۳۷۱/۰-)بین این دو بوده است و همچنین نوع رابطه نیز معکوس بوده که حکایت از عوامل تأثیر گذار دیگری همچون وارونگی هوا در روزهای سرد سال، رطوبت، باد و … بر روی میزان آلودگی هوای شهر دارد. به عبارتی دیگر میزان آلودگی هوا در فصل سرد سال که تعداد گردشگران کمتر است، نسبت به میزان آلودگی هوا در فصل گرم سال که تعداد گردشگران افزایش می یابند، بیشتر است.

۳.۲ روش های کنترلی مورد استفاده در منابع توان پالسی پلاسما
با توجه به پیشرفت سریع تکنولوژی ادوات الکترونیک قدرت، طراحان این امکان را دارند تا به آسانی در زمینه روش های کنترلی منابع توان پالسی پلاسما، نوآوری هایی ایجاد کنند. با این حال، حقیقت این است که هیچ روش کنترلی وجود ندارد که بتواند به طور کامل تمام زمینه های کاربردی منابع توان پالسی را پوشش دهد. شکل (۲_-۱۴) نمونه ای از روش های کنترلی مرسوم درمنابع توان پالسی پلاسما را نشان می دهدکه به شرح ذیل می باشد:
شکل (۲_-۱۴) روش های کنترلی مورد استفاده در یک منبع توان پالسی پلاسما
۱.۳.۲روش کنترلی منبع ولتاژ
در روش کنترلی منبع ولتاژ، دو استراتژی کنترلی وجود دارد: کلید زنی همزمان وکلید زنی جداگانه، که قابل استفاده برای طیف وسیعی از منابع توان پالسی پلاسما است. شکل (۲_-۱۵) روش کنترلی منبع ولتاژ را نشان داده است. با هدف بررسی دقیق عملکرد و قابلیت های این روش کنترلی، به شرح آن می پردازیم:

در روش کلیدزنی همزمان، ابتدا کلیدهای تمام سیستم قطع در نظر گرفته می شود، در این حالت سلف به طور کامل شارژ می شود. در نتیجه، جریان سلف از تمام خازن های خروجی سیستم عبور کرده و آنها را به طور همزمان شارژ می کند. درهر خازن dv/dt ثابت و مشخصی با توجه به ظرفیت خازن با سطح ولتاژی مناسبی تولید می شود. با فرض وجود خازن های مشابه(با ظرفیت یکسان) در سیستم ، سطح ولتاژ نهایی در میان همه خازن ها به طور مساوی به اشتراک گذاشته می شود. تولید توان پالسی و اعمال آن به بار پس از دشارژ منبع ولتاژ صورت می گیرد. این روند برای آماده سازی سیکل بعدی پالس تکرار خواهد شد.
سناریوی دیگری که می توان در نظر گرفت، کلید زنی جداگانه است که از مزیت های اجتناب ناپذیر برای این روش کنترلی ،کنترل واحد کلید های سیستم است. در این روش کنترلی ابتدا وضعیت کلیدهای سیستم، قطع در نظر گرفته می شود در نتیجه خازن ها به طور جداگانه شارژ می شوند. این وضعیت برای خازن های نامتقارن بسیار مفید و موثر است. این ویژگی، موجب می شود که خازن های مختلف کارایی متفاوتی با توجه به نحوه شارژ مجدد شان داشته باشند.
شکل (۲_-۱۵)روش کنترلی منبع ولتاژ در منابع توان پالسی پلاسما
۲.۳.۲روش کنترلی منبع جریان
در روش کنترلی منبع جریان، انرژی ذخیره شده در سلف می تواند بالقوه به سیستم پلاسما تحویل داده شود. بنابراین سلف شارژ شده، نشانگر یک منبع جریان برای منابع توان پالسی با بار پلاسما است. ترانزیستورS_w انرژی تحویلی را به سیستم پلاسما می دهد و سطح جریان را از طریق سلف کنترل می کند. زمانی که ترانزیستورS_w وصل است، منبع ولتاژ Dcسیستم(V_in) منابع توان پالسی، سلف را شارژ می کند. زمانی که در حالت قطع قرار دارد، انرژی ذخیره شده را به بار انتقال می دهد. شکل (۲-۱۶) روش کنترلی منبع جریان را نشان داده است.
یکی از مهم ترین مزایای این روش کنترلی، داشتن کنترل بر جریان بار و ولتاژ ورودی سیستم است به طوری که با غیر فعال شدن تغذیه منبع توان پالسی در زمان های کم باری سیستم پلاسما، از تلفات توان با فیدبکی از بار جلوگیری می شود. از مزایای دیگر آن، سادگی مدار است که منبع جریان مدل شده شامل: یک منبع ولتاژ DC سیستم توان پالسی، ۲ ترانزیستور، یک سلف و یک دیود است. هم چنین در این روش کنترلی، هیچ خازن اضافی به صورت موازی با منبع توان پالسی پلاسما با بار وجود ندارد و به عنوان منبع جریان نمی تواند dv/dt قابل توجهی را تولید کند و انرژی را به بار تحویل دهد.
شکل(۲_-۱۶)روش کنترلی منبع جریان مورد استفاده در منابع توان پالسی پلاسما
۳.۳.۲ روش کنترلی پسماند
روش کنترلی پسماند را می توان برای تخمین جریان سلفی و ولتاژ خروجی خازن یا برای محاسبه انرژی ذخیره شده در المان های اصلی(سلف و خازن) منابع توان پالسی پلاسما به کار برده می شود. در روش کنترلی پسماند امکان کنترل همزمان جریان سلف و ولتاژ خازن را داریم. هر چند که مطلوب است که مدار کنترلی ولتاژ پسماند خازن، برحسب جریان سلف (که به صورت یک منبع جریان است) ارائه شود. برای کنترل سطح جریان سلف و تعیین سیگنال کلیدزنی، کنترل جریان پسماند استفاده می شود. این روش کنترلی یک منبع جریان قابل تنظیم و کنترلی را برای سیستم پلاسما فراهم می کند. شکل (۲_-۱۷) نمونه ای از کنترل حلقه جریان پسماند را در یک سیستم توان پالسی نشان می دهد.
شکل (۲_-۱۷)کنترل حلقه جریان پسماند برای کنترل جریان سلفی در منابع توان پالسی پلاسما
البته در این روش کنترلی، کنترل کننده حلقه جریان باید از کنترل کننده حلقه ولتاژ سریعتر عمل کند. چالش مهم این مدار کنترلی به دست آوردن مقدار مناسب جریان سلفی است. برای این مدار کنترلی باید حداقل جریان را برای حفظ ولتاژ مرجع در خروجی بدست آوریم. از طرف دیگر باید در مدار کنترلی، مقدار جریان اضافی که در سلف ذخیره می شود تا راندمان و قابلیت اطمینان بالایی داشته باشیم، تعیین کنیم. این مقدار را با بهره گرفتن از روابط مرجع]۲۹[ محاسبه می کنیم. شکل (۲_-۱۹) نمونه ای از روش کنترلی پسماند را برای یک منبع توان پالسی با توپولوژی مبدل باک _– بوست مثبت با دو خروجی را نشان می دهد.
شکل (۲_-۱۸) روش کنترلی پسماند برای منابع توان پالسی پلاسما
باید توجه داشت که نباید این مقدار خیلی بزرگ در نظر گرفته شود زیرا منجر به افزایش فرکانس کلیدزنی و تلفات در منابع توان پالسی پلاسما می شود. بنابراین فرکانس کلیدزنی منبع جریان باید برای به حداقل رساندن تلفات توان در فرایند کلید زنی، کم باشد و به منظور کاهش تلفات کلیدزنی، زمان دشارژ باید افزایش یابد و این بدین معنی است که افت ولتاژ منفی در دو سر سلف کاهش می یابد.
۴.۲ نتیجه گیری
با مطالعه و بررسی چندین توپولوژی و روش های کنترلی آن در منابع توان پالسی پلاسما می توان دریافت که برای دست یابی به قابلیت اطمینان و راندمان بالا در منابع توان پالسی با در نظر گرفتن تمام جوانب و آیتم های کلیدی آن از جمله : گستردگی و سادگی مدار، انعطاف پذیری، نوآوری و قابلیت اجرا بودن و… در سیستم های پلاسما و با توجه به جدول های (۲_-۱) و(۲_-۲) و بررسی امکانات و محدودیت های توپولوژی های موجود، توپولوژی مبتنی بر مبدل های dc_-dc ( از نوع مبدل باک_- بوست مثبت) با روش کنترلی قدرتمند منبع ولتاژ، انتخاب می شود. زیرا که این روش کنترلی تمام حالات کلیدزنی و آرایش های مختلف توپولوژی پیشنهادی را پوشش می دهد و انعطاف پذیری بسیار زیادی دارد. فصل بعدی به صورت مفصل درباره توپولوژی پیشنهادی و استراتژی کنترلی انتخاب شده بحث می شود.
فصل سوم
طراحی توپولوژی پیشنهادی مبتنی بر مبدل باک _– بوست مثبت برای منابع توان پالسی مورد استفاده در پلاسما
۱.۳ مقدمه
بهبود راندمان و قابلیت اطمینان در منابع توان پالسی با توجه به کاربرد آن در پلاسما، ارتباط اساسی با مشخصات سیستم های توان پالسی دارد. اخیرا با توجه به استفاده متعدد از منابع توان پالسی در حوزه های صنعتی و هسته ای، تحقیقات و بررسی زیادی در زمینه استفاده بهینه فناوری توان پالسی در پلاسما صورت گرفته است. با توجه به مطالعات صورت گرفته در این زمینه و بررسی مقایسه ای توپولوژی های موجود، که نتایج آن به صورت خلاصه در جدول (۳_-۱) آمده است. این تحقیق یک توپولوژی جدید مبتنی بر مبدل باک _– بوست مثبت پیشنهاد می دهد که با بهره گرفتن از روش های کنترلی مرسوم و شناخته شده در منابع توان پالسی پلاسما، کنترل شدت جریان را در حالت تغذیه بارامکان پذیر می سازد. برای انتخاب روش کنترلی مناسب با توجه به آیتم های کلیدی راندمان و قابلیت اطمینان، با بررسی مزایا و معایب آن در یک کاربرد مشابه (مبدل باک _– بوست مثبت ) می توان به نتایج واحدی دست یافت. بنابراین با طراحی توپولوژی پیشنهادی و انتخاب روش کنترلی مناسب می توان ولتاژ خروجی بهتری با توجه به نوسانات ولتاژ ورودی و تغییرات بار بدست آورد.
جدول(۳_-۱) شاخصه های کلیدی توپولوژی های مورد استفاده در منابع توان پالسی پلاسما

کارآفرینان در واقع ارزش ها را تغییر می دهند و ماهیت آن ها را دچار تحول می نمایند.
کارآفرینان یک ویژگی مشترک دارند و آن اینکه مخاطره پذیرند.
کارآفرینان برای فعالیت خود به سرمایه نیاز دارند، اما هیچگاه سرمایه گذار نیستند. آن ها مخاطره می پذیرند، البته مخاطره ای که لازمه هر فعالیت اقتصادی است. کسانی که بتوانند به درستی تصمیم گیری نمایند، می توانند کارآفرین باشند و مانند کارآفرینان رفتار نمایند.

کارآفرین، تغییر را مقوله ای بهنجار وسالم می انگارد. او همواره به دنبال تغییر است و به آن پاسخ می دهد و فرصت ها را شناسایی می کند.
کارآفرین یک رفتار است و نه یک صفت خاص در شخصیت افراد(به نقل از، پورداریانی،۱۳۹۰).
نهایتاً، مانیر^[۴۵] (۱۹۹۰) به رابطه کارآفرین و مدیر اشاره دارد و معتقد است که رفتار کارآفرینی با تأسیس سازمان یا شرکت به پایان می رسد و کارآفرین طی مراحل رشد، بلوغ و افول شرکت، نقش هایی دیگر می پذیرد و یا اینکه کنترل سرمایه را به مدیریت می سپارد. این مسأله رشد بیشتر را تضمین میکند، ضمن آنکه کارآفرین می تواند به تأسیس سازمان هایی جدید بپردازد(به نقل از، پور داریانی،۱۳۹۰).
انواع کارآفرینی
به طور کلی، مفهوم کارآفرینی در دو حوزه متفاوت مورد استفاده قرار گرفته است. یکی حوزه شخصی و دیگری حوزه سازمانی. به عبارت دیگر، تمامی تعاریف و نظرات ارائه شده از سوی اندیشمندان مختلف را می توان در دو بخش کارآفرینی شخص یا مستقل و کارآفرینی سازمانی گنجانید. در ادامه، ابتدا به تشریح کارآفرینی مستقل پرداخته و سپس کارآفرینی سازمانی را توضیح می دهیم:
الف) کارآفرینی مستقل (شخصی)
کارشناسان بر روی معنی اصطلاح کارآفرین مستقل با یکدیگر اختلاف نظر دارند. پژوهشگران، کارآفرین مستقل را به عنوان فردی که عمدتاً مسئول گردآوری صنایع لازم برای آغاز یک فعالیت اقتصادی است تعریف می کنند. نکته اصلی در این تعریف آغاز شرکت است و این موضوع که آیا شرکت در آینده موفق می شود یا شکست می خورد، خیلی اهمیت ندارد. بعضی از آن ها، کارآفرین مستقل را به عنوان فردی که منابع لازم برای شروع و رشد یک کار تجاری را گردآوری می کند و بر روی نوآوری و توسعه محصولات یا خدمات جدید متمرکز می شود، تعریف می کنند. اهمیت این تعریف، رابطه بین نوآوری و کارآفرینی است (فری^[۴۶]، ۱۹۹۹، به نقل از،رضاییان،۱۳۸۵).
به نظر جانسون^[۴۷](۲۰۰۱)، کارآفرین مستقل فردی است پیشرو که خود را عامل و مسئول اتفاقات
می داند و قادر است که راه هایی نو پیشنهاد نماید. به عبارت دیگر، او شخصی است که با پذیرفتن ریسک، کسب و کاری را در نظر گرفته، آن را سازماندهی و یکدست می کند و هر گونه اقدام را بر اساس مهارت های دانش و انرژی های مشخصی انجام می دهد. همچنین، هر گونه مخاطره در فرآیندهای کاری را مدیریت می نماید (جانسون، ۲۰۰۱).
تراپ من و مورنینگ استار^[۴۸] (۱۹۸۲)، کارآفرین مستقل را فردی می دانند که با عقاید و کارش در سیستم تأثیر بگذارد. به عقیده آنها، کارآفرینی یعنی ترکیب متفکر با مجری و کارآفرین مستقل فردی است که فرصت ارائه یک محصول، خدمت، روش و سیاست جدید یا راه تفکری نوین برای یک مشکل قدیمی می یابد. به عبارت دیگر، آن ها کارآفرین را فردی می دانند که می خواهد پیامد اندیشه، محصول یا خدمت خود را بر نظام مشاهده کند.
آمیت^[۴۹] و همکارانش (۱۹۹۳) نیز، کارآفرینان مستقل را افرادی می دانند که نوآوری می کنند، فرصت های تجاری را شناسایی و خلق ترکیبات جدیدی از منابع را ارائه می نمایند تا در محیط عدم قطعیت، از این نوآوری ها سود کسب کنند (به نقل از،رضاییان،۱۳۸۵).
در برخی تعاریف دیگر، کارآفرین مستقل این گونه تعریف شده است:
فردی که مسئولیت اولیه جمع آوری منابع لازم برای شروع کسب و کار را به عهده دارد و یا کسی که منابع لازم برای شروع و رشد کسب و کاری را بسیج می نماید و تمرکز آن بر نوآوری و توسعه فرایند، محصول یا خدمت جدید می باشد.
کسی که سیاست گذاری کسب و کار با اوست و به حساب خود، ریسک مالی آن را بر عهده می گیرد.
کسی که مؤسسه اقتصادی، مخصوصاً کسب و کاری که معمولاً مستلزم ابتکار و ریسک قابل ملاحظه ای باشد را سازماندهی و اداره کند.
کارآفرین مستقل، عامل سازماندهی کننده در فرایند تولید بوده و مسئول تصمیماتی از قبیل: چه تولید شود، چقدر تولید شود و چه روش تولیدی در پیش گرفته شود می باشد و در واقع ریسک کار به عهده همین فرد است (به نقل از، محمدی، ۱۳۸۶).
ویژگی های کارآفرینان مستقل
در مورد ذاتی یا اکتسابی بودن ویژگی های کارآفرینی، در بین صاحبنظران اختلاف نظر وجود دارد. در یک دیدگاه افراطی، ولف معتقد است افرادی که دارای خمیر مایۀ کارآفرینی هستند کارآفرین می شوند و افرادی که دارای این گونه ویژگی های طبیعی و شخصیتی نباشد، به هیچ وجه کارآفرین نخواهد بود (پورداریانی،۱۳۹۰).
نوشته های مشهور دربارۀ کارآفرینان حکایت از آن دارد که کارآفرینان به دلیل پرورش شان تعیین شدند تا آغازگر یک فعالیت جدید باشند. کارآفرینی ارثی نیست، اما بسیاری از کارآفرینان که در آینده خواهند آمد افرادی را به عنوان «الگوهای نقش کارآفرینانه» داشته اند که اینان، خانواده یا آشنایان آن ها هستند که آن ها را در طول سال های رشدشان تحت تأثیر قرار داده اند. حداقل ۴۰ درصد تمام کارآفرینان مستقل، از خانواده هایی هستند که تجربه کارآفرینانه دارند. بچه های کارآفرین اغلب، تجارت روز را که در میز غذا مورد بحث قرار می گیرد می شنوند و ممکن است هنگامی که جوان شدند به محل مؤسسه بروند و حتی ممکن است در طی بعد از ظهرها، آخر هفته و یا تابستان ها در مؤسسه کار کنند. فرزند دختر یا پسر کارآفرین نمی تواند کمکی به آن ها کند، اما از طریق والدین تحت تأثیر قرار میگیرد.
کارآفرینانی که اغلب زود با کار آشنا شده اند، به عنوان «کارآفرینان نو پا» محسوب می شوند. نسبت زیادی از کارآفرینان مستقل هنگامی که در سنین ۱۳ تا ۱۹ سالگی بوده اند، یک شغل موقت داشتهاند. اگر کارآفرینان مستقل را به عنوان یک گروه در نظر بگیریم ، گروهی منسجم و متنوع هستند. تشابهاتشان بدون توجه به نژاد و جنس و ملیت، آنان را از افراد معمولی متمایز می سازد. به عبارت دیگر، گروه کارآفرینان مستقل هم گوناگون و هم منحصر به فرد هستند.
هر چند مطالعات زیادی با هدف شناسایی ویژگی های کارآفرینان مستقل صورت گرفته، اما نتایج محدودی به دست آمده است. یکی از دلایل موفقیت محدود این مطالعات آن است که تحقیقات و مطالعات صورت گرفته، جنبه های مختلف ویژگی های کارآفرینان را در مجموعه گروه های مختلف مورد مطالعه قرار داده اند. بنابراین مشکل است تا به نتایج کاملاً قابل دفاع درباره «خمیر مایه لازم» برای کارآفرینان دست یافت. دلیل دیگر برای عدم اتفاق نظر درباره ماهیت کارآفرینان مستقل این است که آنها به هیچ گروه دیگری از افراد شبیه نیستند. تفاوت های خیلی زیاد در داخل گروه کارآفرینان وجود دارد که مشکل است تا به نتایج قاطعی درباره شباهت هایشان دست یافت.
با وجود اینکه نمی توان به طور قاطع کارآفرینان مستقل را مورد شناسایی قرار داد، مطالعه ویژگی های آن ها جهت ایجاد تصویر روشن تری از کارآفرین واقعی مفید است (فری، ۲۰۰۳ به نقل از؛ تسلیمی، ۱۳۸۴).
به عقیده لیتون^[۵۰](۲۰۰۰) کارآفرینان مستقل دارای ویژگی های زیر می باشند:
توانایی ریسک پذیری، نوآوری، دانش در زمینه فنون کار، بازار و بازاریابی، مهارت های مدیریت، کسب و کار، توانایی برای همکاری، برداشت خوب نسبت به کسب و کار و توانایی برای شکار فرصت (لیتون، ۲۰۰۰ ، به نقل از؛ صمدآقایی، ۱۳۸۷).
جانسون (۲۰۰۱)، رفتار کارآفرینان را به شرح زیر خاطرنشان میکند:
ریسک پذیری : کارآفرین فردی است که ریسک می کند.
استقلال : در انجام کار به دیگران وابسته نیست.
کنترل درونی : این افراد عوامل موفقیت و شکست را در خودشان جستجو می کنند و به عوامل خارجی شانس و … استناد نمی کنند.
رشد و تعالی هیجان انگیز : کنجکاوی و سخت کوشی، افراد را ملزم به پیدا کردن روش های جدید و متفاوت می کند.
اعتقاد به خود : کارآفرینان سخت به خود اعتقاد دارند و پیشنهاد آنها بر اساس همین اعتماد است.
شروع کردن از خود : آن ها همه چیز را با اختیار خود شروع می نمایند.
انعطاف پذیری: آن ها همه چیز را در حال تغییر می بینند، لذا انعطاف پذیر هستند.
مقاومت : در بعضی از موارد آن ها مقاوم بوده و پافشاری می کنند.
ابهام : آن ها تحمل ابهام را دارند و در صورت مواجه شدن با ابهام سعی می کنند آن را کشف کنند.
شناسایی مشکل : آن ها تناسب را به سرعت تشخیص داده و با یک نگاه کلیات را می بینند.
نیاز کمتر به حمایت : آن ها کمتر به حمایت دیگران فکر می کنند.
حاکمیت : سعی می کنند به کل امور مسلط باشند.
به عقیده برخی صاحبنظران دیگر، رفتار و نگرش کارآفرینان مستقل به شرح زیر می باشد: (جانسون، ۲۰۰۱، به نقل از صمد آقایی،۱۳۸۷).
انگیزه برای موفقیت و رقابت
احساس مالکیت و پاسخگویی
تصمیم گیری مستقل و خوداتکاء
استقلال از اطلاعات، افراد و اقدامات