دانشگاه مازندران
دانشکده­ی علوم انسانی و اجتماعی
پایان نامه دوره کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری
موضوع:
بررسی نقش عوامل اکولوژیکی در توسعه فیزیکی شهرها
(مطالعه موردی: نورآباد ممسنی)
استاد راهنما:
دکتر عیسی جوکار سرهنگی
استاد مشاور:
دکتر ناصر علیقلیزاده فیروزجایی
استادان داور:
دکتر غلامرضا ملکشاهی
دکتر عامر نیکپور
نگارش:
حمیده موسوی زاده
تیرماه ۱۳۹۱
تقدیر و تشکر
سپاس و منت بی پایان، خدای بزرگ را که توفیق گام برداشتن در در راه کسب علم را به من عطا کرد و هم او مرا در این راه، حامی و پشتیبان بود و با تقدیر و تشکر از زحمات بی دریغ و تلاش های بی وقفه­ و راهنمایی های ارزشمند استاد گرامی جناب آقای دکتر عیسی جوکار سرهنگی که در انجام، تکمیل و پیشبرد تحقیق اینجانب را راهنمایی و مساعدت نمودند.
تقدیم به پدر و مادر عزیزم
و
همسر مهربان و فداکارم
چکیده
توسعه فیزیکی و رشد شهرهای ایران تا چند دهه­ پیش، هماهنگ و متناسب با نیازهای جامعه شهری بود. با بروز تحولات جدید، شهرها به سرعت تغییرات و دگرگونی هایی را پذیرا شدند. این دگرگونی­ها به شکل رشد سریع جمعیت و گسترش فیزیکی شتاب آمیز شهرها، و به صورت نامتعادل و ناهماهنگ بوده است. مهمترین مساله­ای که در برابر توسعه شهری قرار می­گیرد، مکان استقرار آنهاست. اصولا استقرار و پیدایش یک شهر بیش از هر چیز تابع شرایط محیطی و موقعیت جغرافیایی است، زیرا عوارض و پدیده ­های طبیعی در مکان­گزینی، حوزه نفوذ، پراکندگی، توسعه فیزیکی و امثال آن اثر قاطعی دارند. هدف از این پژوهش بررسی نقش عوامل اکولوژیکی در مکان یابی توسعه شهری، مکان­گزینی شهر نورآباد براساس مدل اکولوژیکی و همچنین مکان­ یابی توسعه آتی این شهر است. روش تحقیق، تحلیلی – توصیفی است که با بهره گرفتن از نرم افزار Arc GIS 9.3 و منطق بولین، مدل اکولوژیکی معیار­های اکولوژیکی توسعه شهری برای شهر نورآباد ممسنی شده است. نتایج تحلیل مکان­گزینی شهر نورآباد در مقایسه با عوامل اکولوژیکی توسعه شهری نشان داد که ارتفاع، بارش و دما مناسب­ترین، شیب، جهت دامنه و خاک نامناسب­ترین عوامل اکولوژیکی در مکان­گزینی شهر نورآباد ممسنی بوده است. در مرحله بعد نتایج مکان­ یابی بهینه توسعه فیزیکی شهر نشان داد که عامل فاصله تا مسیل با ۹۸/۸۹ درصد مناسب­ترین و جهت دامنه با ۳۴/۱۲ درصد نامناسب ترین عامل اکولوژیکی در مکان­ یابی بهینه بوده است. به منظور اجرای مدل، ابتدا لایه­ های هر یک از عوامل به صورت زمین مرجع در محیطGIS تهیه شدند. سپس این لایه ­ها برای اجرای مدل به فرمت شبکه­­ای تبدیل شدند. در این راستا لایه­ های ارتفاع، شیب، جهت دامنه، زمین شناسی، دما، بارش، فاصله تا مسیل، خاک شناسی، پوشش و کاربری اراضی و فاصله تا محدوده شهر تهیه و مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین ملاحظه­ی نقشه­های حاصل از ترکیب لایه ­ها نشان داد که که از محدوده مورد مطالعه برای توسعه آتی، تنها ۱۸۵ هکتار که معادل ۰۷/۱ درصد از سطح کل منطقه است، برای توسعه آتی شهری مناسب می باشد و ۹۳/۹۸ درصد دارای شرایط مناسبی برای توسعه نیست. از نظر جهت­های توسعه، نواحی غرب و شمال مکان­های مطلوب برای توسعه آتی است، تنها ۹ هکتار از سطح شهر نورآباد که معادل۲۰/۱ درصد می باشد، مناسب و براساس مدل اکولوژیکی مکان­گزینی شده است و ۸۰/۹۸ درصد از سطح شهر نامناسب است.

کلید واژه ­ها: توسعه فیزیکی، شهر، عوامل اکولوژیکی، نورآباد ممسنی، منطق بولین،GIS.
فهرست مطالب
عنوان
فصل اول کلیات تحقیق صفحه
۱-۱)مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………۱۴
۱-۲). تعریف موضوع………………………………………………………………………………………………………………………..۱۵
۱-۳). اهمیت وارزش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………۱۶
۱-۴). پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..۱۷
۱-۵). اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..۲۰
۱-۶). سوالات و فرضیه ­های تحقیق…………………………………………………………………………………………………۲۱
۱-۷). روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..۲۱
۱-۷-۱). مدل منطق بولین یا منطق صفر و یک……………………………………………………………………………..۲۲
۱-۸). مشکلات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………۲۳
فصل دوم: : مبانی نظری
۲-۱)مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………..۲۵
۲-۲). مباحث مربوط به توسعه شهری. …………………………………………………………………………………………..۲۵
۲-۲-۱). شهر……………………………………………………………………………………………………………………………………۲۵
۲-۲-۲). برنامه­یزی………………………………………………………………………………………………………………………….۲۶
۲-۲-۳). برنامه­ ریزی شهری……………………………………………………………………………………………………………..۲۷
۲-۲-۴). کاربری اراضی…………………………………………………………………………………………………………………….۲۷
۲-۲-۵). رشد و توسعه شهری………………………………………………………………………………………………………….۲۸
۲-۲-۶). مفهوم توسعه فیزیکی………………………………………………………………………………………………………..۲۸
۲-۲-۷). فضای شهری……………………………………………………………………………………………………………………..۲۹
۲-۲-۸). بافت………………………………………………………………………………………………………………………………….۲۹
۲-۲-۹). نظریات مورفولوژیکی و توسعه فیزیکی شهر……………………………………………………………………..۳۰
۲-۲-۱۰). توسعه فیزیکی شهر از دیدگاه اکولوژیک………………………………………………………………………..۳۱