۲-۲-۷-۳- هزینه سرمایه در بانک ها
بانک ها و شرکت ها یک سری شباهت ها و یک سری تفاوت ها دارند. یکی از تفاوت های عمده بانک ها و شرکت ها دراین است که بانک ها موسسات مالی واسطه ای هستند که وجوه راکد مردم را جمع آوری کرده و آن را در اختیار متقاضیان قرار می دهند و در ازای منابعی که به دست می آورند به مشتریان خدمات مالی، سود و جایزه اعطا می کنند. از این رو بانک ها در مقایسه با شرکت ها برای محاسبه هزینه سرمایه خود باید به قیمت تمام شده خدماتی که به مشتریان ارائه می کنند نیز توجه نمایند. بنابراین بانک ها در محاسبه هزینه سرمایه خود علاوه برمواردی که شامل شرکت ها می شود، باید هزینه سپرده های خود را نیز محاسبه نمایند. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در زمینه محاسبه هزینه جمع آوری پول دستورالعملی داردکه در به آن پرداخته می شود.
بر طبق این دستورالعمل منابع عمده بانک ها عبارتند از:
۱- سپرده های قرض الحسنه جاری
۲- سپرده های قرض الحسنه پس انداز
۳- سپرده های قرض الحسنه مدت دار(سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلند مدت)
۴- سرمایه(شامل اندوخته ها و خلاصه حساب سود و زیان)
۵- وام های دریافتی(شامل وام دریافتی از بانک مرکزی یا سایر بانک ها)(احمدی،۱۳۸۹).
۲-۲-۸- ساختار تأمین مالی در اقتصاد: رتبه بندی هزینه درآمد
بودجه از شیوه های مختلفی تأمین مالی می شود. کدام شیوه تأمین مالی، حداقل هزینه را برای اقتصاد ملی دارد؟ درآمد دولت از منابع داخلی تجدیدپذیر و منابع تجدیدناپذیر و یا از منابع غیربودجه ای(استقراض از داخل و خارج) فراهم می شود که هر یک از نظر ارزش اقتصادی متفاوت هستند.
درآمدهایی که به وسیله اخذ مالیات و عوارض، فروش خدمات بازاری و غیربازاری قابل تجدید حاصل شود، جزء منابع درآمدی تجدیدپذیر می باشند. مالیات ها از گسترده ترین و عمومی ترین منابع درآمدی تجدیدپذیر هستند؛ یعنی دریافت های اجباری بخش عمومی، بدون هیچ گونه ادعای حقوقی متقابل در قبال پرداخت مالیات، توسط دولت انجام می شود. درآمد حاصل از منابع تجدیدناپذیر از راه فروش نفت و گاز، فروش ارز و فروش سایر دارایی ها به دست می آید. ارزش اقتصادی این منابع برابر نبوده و با توجه به رتبه بندی ارزش اقتصادی آن ها به حسابداری مستقل نیاز است.
منابع درآمدی غیربودجه ای از استقراض داخلی از بانک مرکزی و بانک های تجاری و تخصصی یا استقراض از مردم یا استقراض از خارج حاصل می شود. هر کدام از این شیوه های تأمین مالی، اثرات متفاوتی بر بودجه و اقتصاد ملی دارند. چنان چه دولت نتواند مخارج خود را به وسیله درآمدهای تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر تأمین مالی کند به استقراض از نظام بانکی متوسل می شود. به مرور زمان این شیوه تأمین مالی به شکل بدهی موجود انباشته شده و باعث افزایش بدهی ملی در اقتصاد می شود. این نوع تأمین مالی با افزایش عرضه پول، تورم را افزایش می دهد و اثر منفی بر اقتصاد دارد.
۲-۲-۹- تامین مالی داخلی و خارجی
شرکت ها در تصمیمات تامین مالی، با دو منبع تامین مالی داخلی و تامین مالی خارجی رو به رو هستند. منابع دالی داخلی، شامل جریان های وجوه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی، فروش دارایی ها و سود انباشته و منابع خارجی در بر گیرنده وجوه تحصیل شده از طریق بازار مالی مانند، انتشار اوراق مشارکت، صدور سهام جدید و دریافت تسهیلات مالی از بانک هستند. مدیران باید تصمیم بگیرند وجوه مورد نیاز خود را چگونه تامین کنند و منابع مالی در دسترس را چگونه مصرف کنند. آن ها می توانند این منابع مالی را صرف پرداخت سود به سهامداران، اجرای پروژه های سرمایه گذاری سودآور، تسویه ی بدهی های موعد رسیده و افزایش سرمایه ی در گردش، کنند(فرانک و گویال[۷]،۲۰۰۳).
۲-۲-۱۰- تامین منابع مالی از خارج از سازمان
سازمان ها، برای انجام فعالیت های سازمانی خود یک یا ترکیبی از استراتژی های سه گانه زیر را می توانند به کار گیرند:
-
- انجام فعالیت ها در درون سازمان؛
-
- انجام فعالیت های سازمان با مشارکت سایر سازمان ها؛
-
- واگذاری بعضی از فعالیت های سازمان به بیرون از آن.
تامین منابع از خارج سازمان، برون ریزی، فعالیت ها، درون ریزی فعالیت، استفاده از خدمات دیگران، منبع یابی خارجی همه یک مفهوم را بیان می کنند یعنی واگذاری برخی از فعالیت های سازمان به بیرون از آن. در سازمان های امروزی که سوادآوری، کاهش هزینه ها، رقابت، کیفیت، تخصص، سرعت و.. از مسائل حیاتی جهت بقاء شرکت ها و سازمان ها به شمار میروند و با توجه به محدودیت هایی که سازمان ها از لحاظ سرمایه انسانی، مالی، تکنولوژی و..دارند، بهکارگیری استراتژی(استراتژی هایی) که بتواند به سازمان ها در جهت رسیدن به اهداف فوق کمک کند، ضروری است. استراتژی تامین منابع از خارج سازمان یکی از استراتژی هایی است که امروزه مورد توجه اکثر سازمان های بزرگ دولتی و خصوصی قرار گرفته است.
پس تامین منابع از خارج سازمان استفاده استراتژیک از منابع خارجی است برای انجام فعالیت هایی که به طور سنتی، توسط منابع و کارکنان داخلی سازمان اداره می شدند و یک استراتژی مدیریتی است که به وسیله آن یک سازمان وظایف اساسی اما غیرهسته ای خود را برای بهتر انجام شده به فراهمکنندگان خدمات که کارا هستند، واگذار می کند. مفهوم تامین منابع از خارج سازمان در سال ۱۹۸۹ که شرکت کداک فعالیت بخش فناوری اطلاعات خود را به سه شرکت بیرونی واگذار کرد، به وجود آمده است. تامین منابع از خارج سازمان، اشتهار زیادی پیدا کرده است. ۸۶ درصد شرکت های مهم در سال ۱۹۹۶ تا حدی زیادی از آن استفاده کرده اند، در حالیکه این رقم در سال ۱۹۹۲ معادل ۵۸ درصد بود. شرکت آرامارک از سال ۱۹۶۰ در زمینه ارائه خدمات در شرکت ها، کالج ها و بیمارستان ها سرآمد کلیه شرکت های دیگر بوده است. شرکت تله تک خدمات تلفنی مشتریان شرکت های ای تی اند تی و پردازش اتوماتیک داده های مربوط به لیست حقوق و دستمزد تعداد زیادی از مشتریان خود را انجام می دهد. به نظر«بریبارت» تامین منابع از خارج سازمان به مفهوم«انتقال مدیریت یا اداره یک فرایند یا فعالیت از واحدهای داخلی به یک ارائه دهنده خدمات خارج از سازمان است». هم چنین«روتری» و «رابرتسون» تامین منابع از خارج سازمان را یافتن عرضه کنندگان خدمات(پیمانکاران) جدید و روش های جدید برای اطمینان یافتن از تحویل مواد اولیه، کالاها و خدمات می دانند. این ها همه بدین معناست که شرکت ها از دانش، تجربه و خلاقیت پیمانکاران استفاده می کنند در حالیکه قبلا از چنین دانش، تجربه و خلاقیتی بهرهمند نبوده اند که تعریف ذیل این معنی را بهتر می رساند: «تامین منابع از خارج سازمان یک روش کسب مهارت های تخصصی ضروری و مورد نیاز است که ماهیت غیراستراتژیک دارد» (کنعانی و حسن پور،۱۳۸۲).
۲-۲- ۱۱- عوامل تعیین کننده ساختار تامین مالی
از جنبه تئوری، تصمیم گیری مدیران پیرامون ساختار بهینه تامین مالی، تحت تاثیر عوامل گوناگون هم چون عوامل سیاسی، اقتصادی و مقررات قانونی قرار دارد. لذا تعیین استراتژی ساختار تامین مالی علاوه بر آن که متاثر از برخی متغیرهای کلان اقتصادی هم چون تورم، نرخ بهره، سیاست های اعطای تسهیلات در نظام بانکی و مالیات می باشد. تحت تاثیر عواملی چون هزینه تامین مالی، ریسک مالی و تجاری شرکت ها، ترکیب دارایی ها همراه با محدودیت های قراردادی در جذب منابع از طریق ایجاد بدهی و بازنگری در قوانین بورس اوراق بهادار قرار دارد.
۲-۲-۱۲- اصل تطابق در تامین مالی
اصل تطابق را که یکی از قدیمی ترین اصول مدیریت مالی است می توان به شکل زیر بیان کرد:
“نیازهای مالی کوتاه مدت را از منابع کوتاه مدت و نیازهای مالی بلندمدت را از منابع بلندمدت تامین کنید.”
منطق اصل تطابق این است که چنان چه شرکت ها در بلندمدت از اصل مزبور پیروی نمایند، مخاطره کمتر و هزینه تامین مالی پایین تری خواهند داشت. اگر شرکت ها نیازهای مالی بلندمدت خود را با وام های کوتاه‌مدت تامین نمایند، هنگام فرارسیدن سررسید وام های کوتاه مدت مجددا نیازمند دریافت وام خواهند بود و این امر هزینه های مبادله اضافی به بار خواهد آورد. علاوه بر این، با مخاطره نرخ بهره بالاتر برای وام های جدید نیز رو به رو خواهند شد. چنان چه شرکت ها نیازهای مالی کوتاه مدت خود را از طریق وام های بلندمدت تامین کنند، ممکن است شرایطی پدید آید که به ناچار منابع اضافی را در اوراق کم بازده سرمایه گذاری نمایند. هم چنین بر اساس اصل تطابق، دارایی های ثابت و دارایی های جاری دائمی باید از طریق منابع بلندمدت، یعنی وام و سهام تامین مالی شوند. تنها دارایی های جاری موقتی هستند که باید با منابع کوتاه مدت تامین مالی شوند(دارایی های جاری دائمی حداقل سرمایه گذاری در دارایی های جاری است که از نظر مدیریت برای حمایت از سطح فروش های شرکت مناسب است). مدیران مالی همواره از اصل تطابق پیروی نمی کنند، زیرا اصل مزبور تامین مالی کوتاه مدت دائمی را که از بدهی های جاری ناشی می شود در نظر می گیرد. با رشد فروش شرکت در طی زمان، صرف نظر از تصمیم های متخذه مدیر مالی، بدهی های جاری شرکت نیز افزایش می یابد(تقوی،۱۳۸۰).
۲-۲-۱۳- تامین مالی و الگوی بازار کامل
بسیاری از بررسی های مالی مستلزم فرض بازار کامل اند. در صورت کامل بودن بازار، قراردادها فاقد هزینه خواهند بود و این بدان معناست که در صورت تخصیص مجدد ایجادکننده ارزش، بدون هیچ گونه هزینه ای می توان به این منابع دسترسی داشت. در چنین بازاری، یک شرکت در هر نقطه ای از دنیا قادر است سرمایه عرضه شده توسط ارائه دهندگان منابع را دریافت دارد و در این صورت ارزش شرکت از دیدگاه ارائه دهندگان سرمایه برابر است با ارزش فعلی جریانات نقدی شرکت که به آنان پرداخت می شود. در شرایط وجود بازار کامل کلیه سرمایه گذاران، یک پروژه خاص را به نحوی مشابه ارزیابی می نمایند و هزینه سرمایه در کشورهای مختلف یکسان می باشد.
۲-۲-۱۴- تامین مالی در شرایط انحراف از الگوی بازار کامل
در بازار کامل، یک شرکت می تواند پروژه ارزشمند خود را به سادگی تامین مالی نماید. لیکن در عمل به دو دلیل اصلی فرض وجود بازار کامل نقض می‌گردد. اول این که سرمایه گذاران قادر به مشاهده کلیه فعالیت های انجام شده توسط مدیران نیستند و دوم این که مدیران دارای اطلاعاتی هستند که سرمایه گذاران از دسترسی به آن ها محرومند. دلیل یا مساله اول را مسأله فعالیت های پنهان و دلیل یا مسأله دوم را مسأله اطلاعات پنهان نامیده است. که این مسائل خود مشکل نمایندگی بین مدیران و سرمایه گذاران را ایجاد می نماید(دسینه ،۱۳۸۸).
۲-۲-۱۵- اهداف تامین منابع از خارج سازمان
الف) اهداف سازمانی
-
- افزایش ظرفیت در مقاطع زمانی که منابع داخلی شرکت به شدت درگیرهستند؛
-
- تمرکز بر قابلیت های و ظرفیت های داخلی منحصر بهفرد؛
-
- افزایش انعطاف پذیری با افزایش انتخاب ها و گزینه های اجرای فعالیت ها؛
-
- سرعت بخشیدن به توسعه بازار و ضرورت اجرای اقتصادی ترین شیوه ها.
ب) اهداف مالی و اداری
-
- افزایش اثربخشی هزینه ها؛
-
- کاهش هزینه های سربار و سرمایه گذاری در بخش های زیربنایی؛
-
- کاهش رشد کمی پرسنل و توقف هزینه های جاری ستادی مربوط به پرسنل؛
-
- فرهنگ سازی و آموزش در امر ایجاد خلاقیت.
