۱۰-۴ به وجه وصفی مانند : رفته گر rofteg
۱۱-ناک /
این پسوند به اسم می پیوندد و صفت می سازد مانند :
بوناک
سوزناک
۱۲- ]
این پسوند به اسم می پیوندد مانند :
هشیار hoyr
۴-۴ نحو (ساخت جمله) :
در این بخش جمله و اجزاء آن مورد بحث قرار می گیرند :
۴-۴-۱- نحو :
در این قسمت “جمله” و ویژگی های آن در گویش رفسنجانی به اختصار مورد بررسی قرار گرفته است، زیرا «جمله» در این گویش با فارسی رسمی تفاوت بنیادی ندارد و از نظر ساختمان و ارکان و اجزا و حتی ترتیب توالی آنها در جمله و پاره جمله ها و جمله های اصلی و پیرو و حذف برخی از آن اجزا میان این گویش و زبان فارسی فرقی و اختلافی اساسی نیست و همان اصولی و قواعدی که بر« جمله بندی »زبان فارسی حاکم و جاری است و می توان آنها را باز شناخت و اگر تفاوت یا تفاوت هایی بین این گونه و گویش و زبان فارسی از این لحاظ مشاهده شود در ساختمان یا تلفظ اجزا سازنده جمله یعنی واژه ها و ترکیب هاست نه در ساختار جمله به تعبیر دیگر فرق میان این گویش و گونه زبانی با زبان فارسی بیشتر جنبه ی «واج شناسی» و «صرفی» دارد تا «جنبه نحوی» و تنها ذکر ارکان و اقسام و اجزای جمله و چگونگی و ترتیب آمدن آن اجزاء در پی یکدیگر و یا حذف آنها بسنده به نظر می رسد.
جمله دو رکن دارد در این گونه یکی نهاد و دیگری گزاره
هوا سرد است hv xoneke
تو ور کجه می ری tovr koje merey در این جمله نهاد ضمیر است که جانشین اسم شده است.
در جمله هوا ← نهاد اسم است.
گزاره های این جمله ها خنکه ، می ری
نمونه ها اشکار می سازند که نهاد همیشه نام (اسم) است یا جانشین آن ولی «گزاره» می تواند یک «فعل خاص» باشد یا یک واژه ی دیگر با یک «فعل ربطی» برف ها آب می شوند. Barfaw mea
۴-۴-۲- مطابقه فعل با نهاد در مفرد و جمع
فعل در گویش رفسنجان در مفرد و جمع در برخی شرایط با نهاد مطابقه می نماید و در بعضی موارد مطابقه نمی کند ؛ بدینسان :
۱)اگر نهاد جمله (فاعل – مسند الیه) جاندار و به اصطلاح «ذیروح» باشد فعل با آن در افراد و جمع مطابقه می کند یعنی برای نهاد مفرد، مفرد و برای نهاد جمع، جمع می آید. چون :

بچّ‍ه اومد bae omd (بچّه آمد)
بچّا اومدن (بچّه ها آمدند) ba omdn
گسفن او میخوره = گوسفند آب می خورد : gosfn ow mexore
گسفندا او میخورن = گوسفندها آب می خورند : gosfnda w mexorn
۲)اگر نهاد جمله دو یا چند اسم (جاندار) یا ضمیر و یا اسم و ضمیر و یا جانشین آنها باشد که به هم عطف شده باشد ودر انجام دادن فعل مشارکت داشته باشند فعل جمله جمع می آید مانند :
فارسی معیار رفسنجانی
مرد و زن می گریند gerge mikonn
۳)اگر نهاد جمله نام (جاندار) و یا ضمیر و یا جانشین آن باشد و به وسیله ی حرف اضافه خد / xod به معنی (با) و یا و( “با” ی) معیت با اسم ، یا ضمیر دیگری همراه آمده باشد و منظور از فاعل جمله همان نام یا ضمیر نخستین باشد فعل جمله مفرد می آید مانند :
فارسی معیار رفسنجانی
رضا با علی رفت z xod ali raft
سگ با گربه نمی سازد Sg b gorbe nemesze
۴)گاهی در مکالمات برای ادای احترام برای یک شخص مفرد ضمیر و فعل را جمع می آورند مانند :
فارسی رفسنجانی
احمد آقا آمده اند omeden md q
۵)اگر نهاد جاندار نباشد فعل در افراد و جمع با آن مطابقه نمی کند و همیشه مفرد می آید مانند :
فارسی معیار رفسنجانی
گلها باز شده است Golo v edn
۶) اگر نهاد جمع غیر جاندار باشد ولی گویشور بخواهد به آن شخصیّت بدهد ، یا آنها را به انسان یا جانداران تشبیه کند فعل جمله را جمع می آورد مانند :
فارسی معیار رفسنجانی
سبزی ها پلاسیده می شوند soziy lide min
۷)اگر نهاد (اسم جمع) باشد معمولا در حکم مفرد به شمار می آید و فعل آن را مفرد می آورند مانند :
فارسی معیار رفسنجانی
گلّه رفت glle rf
دسته راه افتاد dste vr oftid
ولی گاهی برای “اسم جمع” فعل را هم جمع می آورند مانند :
گروهی دویدند bori doeidn
۴-۴-۳- اقسام جمله
همه اقسام و انواع جمله را که دستور زبان فارسی از آنها سخن می گویند در گویش رفسنجانی نیز می توان باز شناخت ، به عبارت دیگر اقسام جمله در این گویش و گونه زبانی کمتر از انواع آن در فارسی رسمی نیست. این اقسام از نظر ساختمان و معنی ساده و مرکب یا تامّ و ناقص بودن و… گوناگونند عبارتند از :
۱)جمله خبری :
فارسی معیار رفسنجانی