جدول ۱-۱- درصد مواد تشکیل دهنده جو
عوامل | دانه | ساقه |
رطوبت | ۳/۱۴-۱۴ | ۲/۱۴-۱۴ |
پروتئین | ۱۰ | ۹/۱ |
چربی | ۳/۲ | ۷/۱ |
نشاسته | ۱/۶۴-۶۰ | ۸/۴۳-۴۰ |
سلولز | ۱/۷-۷ | ۴/۳۴-۳۴ |
مواد معدنی | ۲/۲ | ۴ |
دانه جو حاوی کربوهیدرات و پروتئین است. مقدار پروتئین دانه جو از ۱۵-۷% تفاوت می کند که به آب و هوا و شرایط خاکی رشد بستگی دارد. مقدار پروتئین دانه جو معمولاً قابل مقایسه با مقدار پروتئین گندمی است که در شرایط مشابه رشد کرده است ولی از پروتئین برنج، ذرت و سورگوم بیشتر میباشد. پروتئین جو همانند پروتئین سایر غلات، از نظر تغذیه نامتعادل میباشد که در نهایت منجر به کمبود در اسیدآمینه لایسین میشود ولی نسبتاً دارای اسیدآمینههای سولفوردار مانند متیونین و سیستئین بیشتری میباشد.
۱-۹- پنجه زنی:
پنجهها ساقههای ثانویهای هستند که از حفره جانبی بین برگ و ساقه شروع میشوند. شمار زیادی جوانه پنجه تشکیل میشود، ولی فقط چند تایی از آنها برای تولید دانه باقی میمانند. بعضی از جوانه پنجهها قادر به خارج شدن از غلاف برگ نیستند، درحالیکه برخی دیگر پیش از گلدهی از بین میروند (کربی ۱۹۹۷). هر جوانه پنجه پیش از خارج شدن از غلاف برگ از لحاظ تغذیهای به مواد پرورده ساقه اصلی یا پنجههای پدری وابسته است تا زمانی که خود برگ کافی فراهم آورد (سیمسون ۱۹۸۶ ولایدر ۱۹۸۸). نوعاً شمار پنجهها در طی مرحله رویشی افزایش مییابد و یک تا دو هفته پیش از پیدایش سنبله به اوج میرسد و سپس به تعداد ثابتی ساقه بارور کاهش مییابد (سیمون ۱۹۸۲ ولایدر ۱۹۶۷ و کربی ۱۹۶۷). با شروع رشد سریع طویل شدن ساقه اصلی، پنجه زنی متوقف میشود (کربی ۱۹۸۵). الگوی پنجه زنی در ارقام جو پر پنجه و کم پنجه مشابه میباشد اگر چه سرعت پیدایش پنجه، بیشینه تعداد پنجه و زمانی که بیشینه تعداد پنجه ایجاد میشود ممکن است متفاوت باشد (کنل ۱۹۶۹). هنگامی که میزان عناصر غذایی به طور ثابت در حد بالایی نگه داشته میشود، مرگ پنجهها روی نخواهد داد (آسپینال ۱۹۶۱). پنجههای در حال مسن شدن، ماده خشک (دونالد ۱۹۷۲) و نیتروژن (تورنه ۱۹۶۲) را به ساقههای اصلی و سایر قسمتهای بوته صادر میکنند. با این حال بعید است مشارکت پنجههایی که دیرتر تشکیل شدهاند، به دلیل سطح برگ کوچکتر آنها شایان توجه شد (چاقی ۱۹۸۸).
سطوح پایین عناصر غذایی به ویژه نیتروژن، باعث کاهش سرعت و نیز کوتاه شدن دوره پنجه زنی میشود (آسپینال ۱۹۶۱). عرضه زیاد نیتروژن در هنگام کاشت، حداکثر تعداد پنجه و بقایای آنها به ویژه در پنجههایی که دیر تشکیل میشوند افزایش میدهد (گارسیا ۱۹۸۴). در بررسیهای انجام شده بر روی ۳۰۰ رقم جو دیم در سال زراعی ۱۳۶۱-۱۳۶۰ ارقام جو از نظر وضعیت پنجه زنی ارقام به سه دسته: ۱- پنجه زنی خوب با تعداد (۹-۷) پنجه زنی در بوته
۲- پنجه زنی متوسط (۶-۵) پنجه زنی در بوته ۳- پنجه زنی ضعیف (۴-۳) بوته تقسیم شدند (پناهی کرد لاغری ۱۳۶۱).
در شرایطی که بذر در حد متداول کاشته میشود هر بوته معمولاً دارای ۳-۵ پنجه است جوهای دو ردیفه بیشتر از جوهای شش ردیف پنجه میزنند. تعداد پنجههای بارور در جو پاییزه به طور متوسط ۲-۳ عدد میباشد. پنجه زنی در جو به هنگام ظهور سومین برگ شروع میشود؛ و تا ابتدای زمستان ادامه دارد چنانچه رطوبت و نیتروژن به اندازه کافی وجود داشته باشد. پنجه زنی ممکن است تا بعد از ظهور سنبله نیز ادامه یابد (نور محمدی ۱۳۷۶).
۱-۹-۱- پنجه زنی و عملکرد:
شواهد متعددی نشان میدهند که پنجهها برای کربن تثبیت شده و آب با ساقه اصلی رقابت میکنند (کربی ۱۹۹۷ و جونز و کربی ۱۹۷۷). پنجهها در طی مرحله پنجه زنی و در طی رشد سریع طولی ساقه اصلی، کربن را هر چند در مقادیر کم، از ساقه اصلی وارد میکنند (سیمون ۱۹۸۶). در ارقام با پنجه زنی زیاد، نسبت به ارقام کم پنجه، کربن بیشتری انتقال مییابد (لایدر ۱۹۸۵). حذف زود هنگام پنجهها باعث افزایش سطح برگ، تعداد سنبلک، تعداد دانه و وزن تک دانه ساقه اصلی میشود (کربی ۱۹۹۷ والوی ۱۹۸۸). رقابت برای مواد پرورده توسط پنجهها، در طی مراحل بحرانی نمو مریستم انتهایی ساقه اصلی رخ میدهد (کربی ۱۹۹۷). عملکرد ساقه اصلی در تراکمهای زیاد، نسبت به تراکمهای کم، بیشتر است که گواه غیرمستقیمی بر وجود رقابت بین پنجهها و ساقه اصلی است (لایدر ۱۹۹۱). با افزایش تعداد پنجه تعداد سنبله لزوماً افزایش نمییابد (تورنه ۱۹۶۲). در جو دو ردیفه همبستگی منفی بین حداکثر تعداد پنجه و تعداد نهایی سنبله وجود دارد (کربی ۱۹۶۷). همچنین وجود حالت جبرانی در میان اجزای عملکرد و افزایش و رس به دلیل ساقههای نازکتر پنجه، ممکن است افزایش عملکرد را محدود سازد (سیمون ۱۹۸۲)؛ و در مواردی افزایش عملکرد گزارش شده است (دونالد ۱۹۷۹).
۱-۱۰- مواد غذایی مورد نیاز جو:
نوع و مقدار هر یک از غذایی که برای رشد و نمو تغذیه و بالا بردن عملکرد جو به زمین اضافه میشود بستگی کامل به نوع مصرف جو و تناوب آن دارد. با استعمال کودهای فسفره، میزان نشاسته جو افزایش یافته رشد و نمو آن بهتر صورت گرفته و مقاومت نبات زیاد میگردد. فسفر سبب زودرس شدن گیاه میگردد همچنین با مصرف فسفر در مناطق گرم و خشک مقاومت جو در برابر خشکی زیاد خواهد شد (خدابنده ۱۳۶۹). مدت زمان جذب مواد غذایی در فصل بهار در جو کمتر از سایر غلات پاییزه است (نور محمدی ۱۳۷۶). کودهای فسفره باعث رشد و نمو بهتر گیاه، افزایش مقاومت نسبت به سرمای زمستان، افزایش سرعت رشد و افزایش نشاسته در دانه و … میگردد. کودهای پتاسه تأثیرات مطلوبی بر روی ترکیبات شیمیایی دانه دارند. زمان پخش کودهای فسفره و پتاسه در مواقع اجرای شخم عمیق یا در هنگام تهیه بستر میباشد (نور محمدی ۱۳۷۶).