در این پژوهش با توجه به موضوع مورد بررسی و شرایط و ویژگیهای جامعههای مورد بررسی تمرکز اصلی بر استفاده از فنون مصاحبه نیمه عمیق بود. در کنار آن در زمان های کوتاهی که مجوز ورود به این مدارس وجود داشت سعی بر ثبت یادداشتهای میدانی و مصاحبه با اساتید این موسسات که شناخت خوبی از روحیات دانشجویان داشتند گردید، که گاها به وسیله این اطلاعات جانبی نکات بیان شده توسط مشارکت کنندگان اصلی تفسیر و مقولهبندی گردید.
از میان انواع فنون مصاحبه، مصاحبه نیمه ساخت یافته انتخاب شد. زیرا برای انجام مصاحبه عمیق دو مشکل عمده وجود داشت از یک سو شرایط مشارکت کنندگان اجازه نمیداد که زمان زیادی را صرف مصاحبه کند و از جنبه دیگر به دلیل اختلاف در زبان گفتاری باید مفاهیم سوالات بصورت کامل برای مصاحبه شونده روشن می شد که این خود زمان زیادی را به خود اختصاص می داد و مصاحبه ساخت یافته هم با توجه به ذهنی بودن موضوع مورد بررسی نمیتواند و کیفی بودن روش تحقیق بکار گرفته نشد.

۳-۴- اعتباریابی و روایی
۳-۴-۱ اعتبار و روایی در تحقیق های کیفی
الگوی کلی مورد استفاده در تحقیق های کیفی از آغاز طرح مسئله تا پایان ارزیابی نتایج داده ها برگرفته از پارادایم تفسیرگرایی ساختی می باشد که دارای اختلافات اصولی در فلسفه و روش با پارادایم اثبات گرایی و روش تحقیق کمی هستند بنابراین روش‌های مورد استفاده در اعتبار سنجی و تعیین پایایی داده ها دو روش بسیار متفاوت هستندتفاوت مهم میان روش های تعیین اعتبار و پایای در تحقیقات کمی و تعیین کیفیت و اعتبار سنجی در تحقیات کیفی این است که در روش های کیفی محقق میتواند در خلال اجرای مراحل تحقیق های کیفی معیارهای کیفیت سنجی را نیز بکار گیرد و لزوما مستلزم اجرای کامل تحقیق نمی ماند.
روش های ارائه شده برای تعیین کیفیت و اعتبارسنجی تحقیق های کیفی با توجه به گستردگی انواع روش‌های تحقیق کیفی بسار متنوع هستند که در عین تنوع از همگرایی خاصی برخوردارند به همین علت تنوع و تفاوت زیادی میان راهبرد‌‌های تعیین و ارزیابی کیفیت روش‌های کیفی در بین محققان و روش شناسان مطالعات کیفی وجود دارد.
هامرسلی اعتبارسنجی در روش های کیفی را چنین توصیف می نماید:
«با مفهومی که من از حقیقت اعتبار در روش های تحقیق کیفی مد نظر دارم، اعتبار یعنی یک گزارش تفسیر شده که به میزانی درست پدیده اجتماعی را برای آنچه به آن ارجاع می شود،بازنمایید کند.»
این تعبیر از اعتبار روش تحقیق کیفی که پیروان بسیاری از جمله ولکات (۱۹۹۵) و سانجک (۱۱۹۰) دارد بیانگر دیدگاه غالب در روش های تحقیق کیفی است که حقیقت را امری نسبی میدانند که با توجه به جمع شرایط به وجود آورنده آن در یک فضای خاص ، همیشه ویژگی ناهمانندی را به همراه دارد. دقیقتریین و صریحترین تعبیر در انی خصوص را فرناندزدر عبارت پیش رو بیان داشت که: “ما انسان شناسان دیر زمانی است به این درک هراکلیتوسی رسیده ایم که نمی توانیم دو بار پای خود را در یک رودخانه بگذاریم.”
با وجود اندیشه هایی که در بالا ذکر گردید روش شناسانی نیز هستند که اعتبار ، روایی و پایایی روش های کیفی پیشنهاداتی ارائه نمودند ولی این پیشنهادات نیز بسیار متنوع بوده و از انسجام کلی برخوردار نیستند و بیشتر به عنوان راهنمای محقق میتوانند استفاده شوند تا مبنایی برای آزمون صحت تحقیق، از جمله این پیشنهادات به طور کلی در ذیل به چند مورد اشاره میگردد.
الف) راهبرهایی که کل فرایند طراحی و اجرای تحقیق کیفی را در بر می گیرندازجمله روش زاویه بندی که خود به چند روش تقسیم میگردد مانند زاویه بندی تحلیلی ، زاویه بندی نظری ،زاویه بندی داده ای و زاویه بندی روش شناختی.
ب) راهبردهایی که بر نتیایج و استنتاجهای به دست آمده تمرکز دارند مانند روش قابلیت اعتماد
ج) روش هایی که شرایط و زمینه تعمیم پذیری یافته های کیفی را می سنجند.
۳-۴-۲ اعتبار یابی پژوهش
در این تحقیق از دو معیار اعتباریابی،۱ . اعتبار کنایی لاتهر^[۵۲] و ۲. اعتباریابی همسازی درونی نیومن بهره گرفته شد.
۳-۴-۲-۱ اعتبار کنایی لاتهر
این نوع اعتبار با معرفت شناسی پست مدرن انطباق، زیرا حقیقت را به مثابه یک مسئله می بیند نه هدف، ارزش حقیقت تحقیق در توانایی آن برای نشان دادن دوگانگی و متضادهای هم زیست است. از این رو ، اعتبار کنایی زمانی به دست می آید که گزارش تحقیق بتواند این ابعاد متضاد و همزیست را منعکس سازد.
با توجه به طیف متنوع شرایطی که مشارکت کنندگان در این بررسی را در برمی گرفت و انتظار بازتاب این چندگونگی شرایط در پاسخ های ایشان اعتبار کنایی از میان معیارهای اعتباریابی برای ارزیابی اعتبار داده های تحقیق مناسب ارزیابی گردید.
۳-۴-۲-۲ همساز درونی^[۵۳] نیومن
شیوه ای برای دستیابی به اعتبار داده های تحقیق میدانی که در آن محقق به توضیح موجه نمایی داده های خود می پردازد تا ببیند آیا آنها یک کل منسجم را تشکیل می دهند .وی همه آنچه در مورد یک شخص،پدیده یا رویداد شناخته شده است را با یکدیگر منطبق کرده و از شیوه های معمول فربیب دوری می کند.
در نظریه زمینه ای با نوجه به اجرای مراحل از گرداوری داده ها تا ارائه نظریه به ویژه در مرحله کدبندی باز این نوع اعتباریابی، راهگشای محقق برای اطمینان از صحت اطلاعات گرداوری شده و حذف داده های غیر متجانس است.
۳-۴-۳ روایی پژوهش
در این تحقیق باتوجه به شرایط تحقیق برای آزمون روایی داده ها شیوه همسازی بیرونی داده ها مناسب تشخیص داده و بکار گرفته شد.
همسازی بیرونی^[۵۴]:
شیوه ای است برای دستیابی به روایی داده ها در تحقیق میدانی که در آن محقق داده های کیفی را با بهره گرفتن از منابع گوناگون اطلاعات میان کنترل کرده و آنها را تایید می نماید.
این مرحله از تحقیق با ارجاع داده های گرداوری شده به اساتید این دو موسسه که چندین سال تجربه کار در این محیط را دارند و به دلیل تعامل گسترده با دانشجویان، شناخت کاملی از ایشان پیدا کرده اند و تفسیر و تایید داده های گرداوری شده از جانب ایشان صورت پذیرفت.
۳-۵ جامعه آماری و نمونه برگزیده
جامعه آماری این پژوهش از دو گروه تشکیل شد.گروه اول دانشجویان مدرسه بین المللی المهدی (عج) که مخصوص دوره های آموزشی مقدماتی برای افرادی که تازگی به ایران آمده اند و برای ورود به دوره های بالاتر تحصیل در علوم دینی آماده می شوند.
گروه دوم دانشجویان مدرسه بین المللی امام خمینی (ره) هستند که دوره های مقدماتی را گذرانده و در سه سطح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در رشته های گوناگون از جمله تفسیر قران و فقه مذهب شیعه تحصیل می نمایند. بیشتر کسانی که در این موسسه مشغول به تحصیل هستند دوره مقدماتی را در مدرسه المهدی (عج) به پایان رسانده اند.
با توجه به این مطلب که در روش نظریه زمینه ای که اساس روش تحقیق این بررسی بود، تعداد کل جامعه آماری در نمونه گیری مورد نیاز نیست تعداد دانشجویان این دو موسسه مورد سوال واقع نشد.
هر دو مدرسه از تمامی کشورهای دنیا پذیرش دانشجو دارند و محدودیت سنی نیز در وجود ندارد.
فصل چهارم:
یافته های پژوهش
۴-۱- کد گذاری باز
در پژوهش حاضر داده های حاصل از مصاحبه ها پس از تبدیل شدن به اطلاعات کتبی و تایید اعتبار با بهره گیری از روش همسازی درونی تحلیل خط به خط شدند و پس از نمایان شدن مفاهیم آغازین به کدگذاری عبارات اقدام شد. با تحلیل خط به خط تعداد ۴۰۹ داده خام مرتبط با موضوع پژوهش بدست آمد که این داده ها با بهره گرفتن از ویژگی حساسیت نظریه ای تفسیر شده و سپس در قالب مفاهیم مختلف کدبندی شد. مفاهیم عنصر اولیه در ساخت نظریه زمینه ای هستند.
در ذیل داده های استخراج گردیده و مفاهیم استنباط شده از این داده ها در جداول مربوطه ارائه می گردد.
جدول ۴-۱: داده های استخراج شده