گروه درمان (۲)
پیش­آزمون
درمان شماره دو
پس­آزمون
پیگیری دوماهه
گروه لیست انتظار
پیش­آزمون
در انتظار درمان
پس­آزمون
درمان شماره یک
شکل ۲-۳٫ فرایند ارزیابی و درمان شرکت­کننده­ها در گروه ­های پژوهش در دو فاز پژوهش مقدماتی و اصلی
نکته: مداخله درمانی (۱): درمان فراتشخیصی بارلو و همکاران (۲۰۱۱)، مداخله درمانی (۲): درمان فراتشخیصی مبتنی بر افکار تکرارشونده منفی

روش تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها

۱) آمار توصیفی: در این پژوهش از محاسبه‌ی شاخص‌های آمار توصیفی، همچون میانگین و انحراف معیار برای ارائه اطلاعات توصیفی متغیرهای جمعیت­شناختی و بالینی پژوهش استفاده شد.

۲) آمار استنباطی: اگرچه در پژوهش حاضر سعی شد که برای کنترل متغیرهای مداخله­گر، تخصیص آزمودنی­ها به گروه ­های پژوهش به صورت تصادفی باشد ولی نزو و نزو (۲۰۰۸) معتقدند که برای کنترل اثر پیش­آزمون گروه ­های پژوهش بهتر است از آزمون تحلیل کوواریانس یک­راهه^[۲۱۵] (ANCOVA) و آزمون تعقیبی (در صورت معنادار بودن تفاوت­ها) استفاده شود که در این پژوهش از این آزمون استفاده شد. برای بررسی اثرات تعاملی زمان (تکرار اندازه ­گیری­ها به صورت پیش­آزمون، پس­آزمون و پیگیری دوماهه) و نوع درمان (درمان فراتشخیصی مبتنی بر افکار تکرارشونده منفی، درمان فراتشخیصی بارلو و گروه کنترل) از تحلیل واریانس با اندازه ­گیری مکرر مختلط^[۲۱۶] با طرح ۳×۳، آزمون اثرات ساده^[۲۱۷] (آزمون تعقیبی در طرح­های عاملی مختلط که در صورت معنادار بودن تفاوت­ها مورد استفاده قرار می­گیرد) و نمودار روند تغییرات میانگین گروه ­های پژوهش استفاده شد. اگرچه گمارش تصادفی شرکت­کننده­ها به گروه ­های پژوهش، تفاوت­های اولیه در متغیرهای پیش­آزمون را برطرف می­ کند ولی برای احتیاط بیشتر و تأثیر اثر پیش­آزمون در مراحل مختلف ارزیابی، بهتر است از آزمون تحلیل کوواریانس یک­راهه استفاده شود. لازم به ذکر است که تحلیل واریانس با اندازه ­گیری مکرر مختلط قادر به کنترل اثر پیش­آزمون نیست و فقط روند اثربخشی گروه ­های آزمایشی را در طول درمان نشان می­دهد (نزو و نزو، ۲۰۰۸). در تمام مراحل از نرم افزار SPSS برای تجزیه و تحلیل داده ­ها استفاده شد.
۳) معناداری بالینی: برای محاسبه تغییرات معنادار بالینی در پایان درمان و دوره پیگیری دوماهه از یک الگوی طراحی شده در پژوهش­های قبلی فراتشخیصی (الارد و همکاران، ۲۰۱۰؛ فارچیون و همکاران، ۲۰۱۲) استفاده شد. این الگو به منظور دستیابی به دو شاخص اصلی تغییرات معنادار بالینی، یعنی وضعیت پاسخ­دهی به درمان^[۲۱۸] (TRS) و وضعیت عملکرد نرمال^[۲۱۹] (HESF) در کارآزمایی بالینی درمان­های فراتشخیصی تدوین شده بود.
۱) وضعیت پاسخ­دهی به درمان (TRS): طبق این الگو افرادی به وضعیت پاسخ­دهی به درمان دست می­یابند که در پایان درمان یا دوره پیگیری دوماهه: الف) کاهش ۳۰ درصدی در درجه­بندی شدت بالینی برنامه مصاحبه بالینی اختلال­های اضطرابی (ADIS-CSR) و ب) دستیابی به بهبود ۳۰ درصدی در مقیاس سازگاری اجتماعی و کاری (WSAS) یا پرسشنامه مختص هر اختلال (پرسشنامه افسردگی بک- ویرایش دوم برای اختلال­های افسردگی اساسی، افسرده­خویی و اختلال افسردگی نامشخص، پرسشنامه اضطراب بک برای اختلال­های اضطرابی نامشخص، پرسشنامه نگرانی ایالت پنسیلوانیا برای اختلال اضطراب فراگیر، مقیاس وسواسی-اجباری یل براون برای اختلال وسواسی-اجباری، مقیاس اضطراب تعامل اجتماعی برای اختلال اضطراب اجتماعی).
۲) وضعیت عملکرد نرمال (HESF): برای دستیابی به وضعیت عملکرد نرمال بر طیق الگوی مذکور، آزمودنی باید در پایان درمان یا دوره پیگیری دوماهه به دو شرایط زیر دست یابد: الف) دستیابی به میزان ۳ یا کمتر در درجه­بندی شدت بالینی برنامه مصاحبه بالینی اختلال­های اضطرابی (ADIS-CSR) و ب) قرار گرفتن در دامنه نرمال مقیاس سازگاری اجتماعی و کاری (WSAS) یا پرسشنامه مختص هر اختلال (پرسشنامه افسردگی بک- ویرایش دوم برای اختلال­های افسردگی اساسی، افسرده­خویی و اختلال افسردگی نامشخص، پرسشنامه اضطراب بک برای اختلال­های اضطرابی نامشخص، پرسشنامه نگرانی ایالت پنسیلوانیا برای اختلال اضطراب فراگیر، مقیاس وسواسی-اجباری یل براون برای اختلال وسواسی-اجباری، مقیاس اضطراب تعامل اجتماعی برای اختلال اضطراب اجتماعی).

ملاحظات اخلاقی در پژوهش

در این پژوهش سعی شد کدهای اخلاقی مطرح شده توسط انجمن روانشناسی آمریکا^[۲۲۰] (۲۰۰۲) و نظام‌نامه اخلاق حرفه‌ای روانشناسان و مشاوران (سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ایران، ۱۳۸۵) مورد توجه قرار گیرد و اجرا گردد. در ابتدای پژوهش ضمن ارائه توضیحات کافی به تمام داوطلبین شرکت­کننده در پژوهش در مورد اهمیت، شیوه، مدت و شرایط اجرای مداخله پژوهشی و ارزیابی‌ها، از آن‌ها رضایت‌نامه کتبی برای شرکت در پژوهش گرفته شد، ضمن اینکه به آن‌ها اعلام شد اجازه دارند در هر مرحله از پژوهش از تداوم شرکت خود انصراف دهند. همچنین سعی شد کلیه ملاحظات اخلاقی در مورد عدم اشاره به نام و هویت شرکت‌کنندگان در پژوهش، به هنگام گزارش نتایج پژوهش رعایت گردد. در ضمن، پس از اتمام درمان فراتشخیصی مبتنی بر افکار تکرارشونده منفی، بعد از محرز شدن اثربخشی درمان و تمایل آزمودنی­های گروه لیست انتظار، درمان مذکور برای آزمودنی­های این گروه اجرا شد و ضوابط اخلاقی که در ارتباط با گروه ­های آزمایشی وجود داشت، در این باره هم رعایت شد. لازم به ذکر است پژوهشگر قبل از شروع کار بالینی، بر اساس مصوبه کمیته اخلاق دانشگاه شاهد، مجوز انجام فعالیت­های بالینی درباره نمونه­های مورد نظر، از کمیته مذکور، اخذ کرد. رضایت­نامه پژوهش در پیوست ۱ آمده است. همچنین تأییدیه اخلاقی این پژوهش از طرف کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه شاهد به شماره ۱۸۵۱۱۷/۴۱ در تاریخ ۲۰/ ۰۴/ ۱۳۹۲ صادر شد.

فصل چهارم:

نتایج پژوهش
در این فصل متناسب با اهداف و سؤال­های پژوهش، نتایج پژوهش در دو مرحله ارائه می­ شود. مرحله اول مربوط به گام­های اجرایی برای طراحی پروتکل فراتشخیصی مبتنی بر افکار تکرارشونده منفی است و مرحله دوم شامل نتایج مربوط به مقایسه اثربخشی پروتکل طراحی شده با پروتکل فراتشخیصی بارلو (۲۰۱۱) در قالب یک کارآزمایی بالینی است که در ادامه به طور مفصل به آن پرداخته می­ شود.

الف) مرحله نخست پژوهش: طراحی پروتکل فراتشخیصی مبتنی بر افکار تکرارشونده منفی

مرحله اول پژوهش حاضر، طراحی پروتکل فراتشخیصی مبتنی بر افکار تکرارشونده منفی (TTRNT) بود. نتایج مربوط به گام­های اجرایی مرتبط با طراحی پروتکل به شرح زیر است:
گام اول: همانطور که در فصل سوم مطرح شد اولین گام برای طراحی پروتکل TTRNT مرور ادبیات پژوهش مربوط به «افکار تکرارشونده منفی» و متغیرهای مرتبط با آن برای تدوین بنیان نظری پروتکل درمانی بود. این پژوهش­ها شامل پژوهش­های داخلی (اکبری و همکاران، زیرچاپ) و خارجی (اسپاسوجویک و الوی، ۲۰۰۱؛ هاروی و همکاران، ۲۰۰۴؛ کالمز و روبرتز، ۲۰۰۷؛ مک­لوگلین و همکاران، ۲۰۰۷؛ اهرینگ و واتکینز، ۲۰۰۸؛ نولن­هوکسما، ۲۰۰۸؛ نولن­هوکسما، ویسکو و لیوبرومسکی، ۲۰۰۸؛ مک­­اوی و همکاران، ۲۰۰۹؛ مک­اوی، ماهونی و مولدز، ۲۰۱۰؛ ون­درهیدن و همکاران، ۲۰۱۰؛ اهرینگ و همکاران، ۲۰۱۱؛ رسکیو و همکاران، ۲۰۱۱؛ برورن و همکاران، ۲۰۱۱؛ واتکینز، ۲۰۱۱؛ رایس، ۲۰۱۲؛ کونی­بری، ۲۰۱۲؛ لینتون، ۲۰۱۳؛ مک­اوی و همکاران، ۲۰۱۳) بود که عمدتاً شامل پژوهش­های مروری و اصلی بود که محور اصلی آن­ها بررسی عوامل پیش­بین کننده «افکار تکرارشونده منفی» و متغیرهای مرتبط با آن بود که در جمعیت­های بالینی و غیربالینی انجام گرفته بود. مرور این پژوهش، اطلاعات خام و اولیه به منظور چارچوب اولیه پروتکل فراتشخیصی مبتنی بر افکار تکرارشونده منفی در اختیار پژوهشگر قرار داد.
گام دوم: همانطور که در فصل سوم اشاره شد، گام دوم به نظرخواهی و بازخورد صاحب­نظران و متخصصین خارجی (پرفسور پیتر مک­اوی: استاد دانشگاه پرز استرالیا؛ پرفسور ادوارد واتکینز: استاد دانشگاه اکستر انگلیس؛ پرفسور الیسون هاروی: استاد دانشگاه برکلی ایالت کالیفرنیا و پرفسور دیوید بارلو: استاد دانشگاه بوستون امریکا) درباره طراحی اولیه پروتکل بود که در حوزه درمان­های فراتشخیصی اطلاعات مناسبی داشتند. جدول ۱-۴ نتایج مربوط به نظرخواهی و پیشنهادات متخصصین درباره محتوای اولیه و مؤلفه­ های درمانی مربوط به پروتکل فراتشخیصی مبتنی بر افکار تکرارشونده منفی (TTRNT) را به طور خلاصه نشان می­دهد. در گام سوم، سعی شد بر اساس این نظرخواهی­ها و پیشنهادات و همچنین پژوهش­های انجام شده در زمینه افکار تکرارشونده منفی و متغیرهای مرتبط با آن، چارچوب کلی پروتکل فراتشخیصی مبتنی بر افکار تکرارشونده تدوین شود.
جدول ۱-۴٫ خلاصه نظرات متخصصین خارجی درباره چارچوب مقدماتی پروتکل