۲-۶-۱۳- تحلیل و طراحی شبکه اجتماعی(اس. ان. ای^[۲۰۳])
در محیطهای سازمانی، استفاده از تحلیل شبکه اجتماعی به عنوان ابزار مؤثری برای نقشهکشی جریان‌های دانش و شناسایی شکافهای آن در حال افزایش است. اس. ان. ای میتواند به منظور تقویت جریانهای موجود و بهبود یکپارچگی دانش پس از فعالیتهایی مثل ادغام و خرید مورد استفاده واقع شود. روش های مورد استفاده میتوانند کیفی (مثل نظرسنجی از کارکنان) یا کمّی (مثل تحلیل مراودات از جمله پست الکترونیک یا تماسهای تلفنی و یا مصنوعات اطلاعاتی مثل اسناد و مدارک) باشند. کاربردهای مستقیم اس. ان. ای عبارتند از: طراحی مجدد فرایند، توسعه نقش و بهبود همکاری بین جستجوکنندگان و تأمینکنندگان دانش. طبق نظر «راب کراس» نویسنده کتاب قدرت پنهان شبکه های اجتماعی، تمرکز بر شبکه ها در محیط کار دانشی قرن بیست و یکم در حال افزایش است، چرا که در درون این شبکه ها افراد مشغول هستند، کارها انجام میشوند و دانش جریان دارد. نقشهای موجود در شبکه های سازمانی عبارتند از: افراد مرکزی، افراد جانبی، مرز گستران و کارگزاران دانش. اس. ان. ای موفق، به دانش کارکنان، دسترسی به همکاران، فراوانی و شدت تعامل و میزان اعتماد بستگی دارد. اس. ان. ای برای رهبری سازمانی، بوم‌شناسی اجتماعی، توسعه رابطهای، و برنامه ریزی شبکه کاربردهایی دارد. تحلیل شبکه اجتماعی میتواند در پاسخ به سؤالات مدیریت دانش از قبیل تکرار تبادل دانش و نقشهکشی دانش استفاده شود. در توسعه سازمانی، اس. ان. ای میتواند برای بهبود مسیرهای تصمیمگیری، اعتماد و انرژی مورد استفاده واقع شود.

ترسیم نقشه نموداری، به عنوان یک محصول اس. ان. ای برای افراد بسیار مهم است، و همچنین می‌تواند به مفهومسازی الگوهای سازمانی عمیقتر کمک کند. مفاهیم کمی اس. ان. ای عبارتند از: میزان جدایی بین گرهها، تعداد پیوندها به یا از یک گره، مرکزیت شبکه، و تراکم شبکه و تراکم پیوندها. الگوهای متعارف عبارتند از: خوشهها (گروه های فشرده)، پیوند دهندگان (افرادی که با بسیاری از افراد دیگر پیوند دارند)، مرز گستران (افرادی که با بخشهای دیگر یک سازمان پیوند دارند)، کارگزاران اطلاعات (افرادی که با خوشهها پیوند دارند). تعداد پیوندها و قوت پیوندها، عضویت گروه و قوت تعلقات را در این گروه ها منعکس میکند. این اطلاعات میتواند برای پرداختن به مسائل دانشی (برای مثال تیمسازی بهتر))، مسائل ارتباطاتی (برای مثال کانالهای بازتر گفتگو)، یا مسائل کیفیت (برای مثال افزایش تکرار ارتباطات با کارشناسان) مورد استفاده واقع شود.
۲-۶-۱۴- یادگیری الکترونیک
یکی از تحولات اخیر در مدیریت دانش، همگرایی روزافزون جامعه مدیریت دانش با جامعه یادگیری الکترونیک^[۲۰۴] است. در حقیقت، مفهوم مدیریت دانش میتواند با اهداف یادگیری الکترونیک برای تحقق یک هدف بزرگتر – ایجاد سازمان یادگیرنده- یکپارچه شود. مدیریت دانش و مدیریت یادگیری دو رشته مکملاند که میتوانند از ایجاد یک سازمان نوآور و چابک حمایت کنند. یادگیری الکترونیک باید با گروه‌های تجربه (سی.ا.پی) ادغام شود. مدیران باید قادر باشند نیازهای آموزشی را مبتنی بر اهداف کسب و کار تعیین کنند و برنامههای یادگیری مناسب را برای کارکنان تدارک ببینند. مدیریت دانش و یادگیری الکترونیک به هم مرتبطاند – مدیران و کارکنان باید بر انجام کار حین یادگیری و یادگیری در حین کار تمرکز کنند. شرکت زیمنس مدیریت دانش و یادگیری الکترونیک را در برنامه زیمنس لرنینگ والی (اس. ال. وی^[۲۰۵]) در سال ۲۰۰۰ تلفیق کرد. دوره های آنلاین میتوانند از طریق هوریزن لایو^[۲۰۶] برگزار شوند. یک روزنامه با نام اس. ال. وی گازت^[۲۰۷] اخبار مربوط به این برنامه و شاخص دانش و یادگیری^[۲۰۸] مربوط را منتشر میکند.
دانشگاه سازمانی^[۲۰۹] و واحد مدیریت دانش در بانک مونترال^[۲۱۰] به طور مشترک «کافه دانش^[۲۱۱]» را به عنوان پلی بین آموزش کلاسی و ابزارهای حین کار و همچنین برنامه سازمانی شبکه فکر (آیدیا نت^[۲۱۲]) را برای تشویق کارکنان به طوفان مغزی درباره بانکداری راهاندازی کردند. همچنین آزمایشگاههای باکمن، که در زمینه مدیریت دانش پیشرو است، در سال ۱۹۹۶ مرکز یادگیری آنلاین خود را راهاندازی کرد (قلیچ‌لی، ۱۳۸۸).
۲-۶-۱۵- داستانگویی و حکایات^[۲۱۳]
تشکیل اجتماعات در کسب و کار به اولویت سازمانهای تسهیم دانش در سراسر دنیا تبدیل شده است. طبق نظر «ست کاهن»، رئیس گروه توسعه عملکرد و مشاور ارتباطات داخلی بانک جهانی، داستانگویی، روش مؤثری برای ایجاد تغییر در سازمان شده است. داستانگویی شخصی، اجتماعساز است و میتواند موجب تجدید حیات کسب و کار شود. این روش، ما را دوباره به زندگی و هدف مهمترمان بر میگرداند. همچنین در ناسا داستانگویی برای ارتقای تسهیم دانش، از طریق کارگاههای انتقال بینش و برنامه تسهیم تجارب مدیریت پروژه با اجرای مؤسسه علمی رهبری برنامه و پروژه، مورد استفاده قرار میگیرد. داستانها، چارچوب خوبی برای تسهیم اطلاعات، معانی و دانشاند (قلیچ‌لی، ۱۳۸۸).
۲-۶-۱۶- ابزارهای بیسیم^[۲۱۴] برای انتقال دانش
در حالی که رایانههای شخصی و ایستگاههای کاری، کارکنان دانشی را به میزهایشان گره زدهاند، فناوریهای بیسیم میتوانند پاسخ کاملی برای «به تحرک درآوردن» نیروی کار از طریق اجازه کسب اطلاعات و دانش به آنها در هر جا و هر زمان و به هر طریقی که بخواهند باشد. دانش در هر جا و هر زمان و به هر وسیله در عصر اطلاعات، حیاتی است. ارتباط بیسیم در سطح ال. ای. ان به کارکنان اجازه میدهد در صورت تمایل به طور خلاقانه بیرون از محیط کار فعالیت کنند. «گیجی وانگ^[۲۱۵]»، معاون ارشد تحقیقات ارتباطات و اینترنت شرکت آی. دی. سی^[۲۱۶]، عقیده دارد: «ما اکنون شاهد ظهور اقتصاد پیوسته یا متصل^[۲۱۷] – اقتصاد فراسوی زمان و مکان، فراسوی مرزهای سازمانی و شخصی – هستیم». وجه مشخصه این اقتصاد فراگیری و تحرک^[۲۱۸] است. صدها کارمند موبایلی در زیمنس مدیکال سولوشن میتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و به دانش فنی مورد نیاز از طریق ابزار بیسیم «مد تو گو^[۲۱۹]» روی «کامپک آیپکز^[۲۲۰]» دسترسی داشته باشند. مهندسان شرکت هواپیمایی بوئینگ در حال سفر از لپتاپها و دبلیو ال. ای. ان. اس^[۲۲۱] برای دسترسی بهتر به مستندات چند رسانهای پیچیده استفاده میکنند. تکنسینهای حوزه های عملیاتی در شرکت جی. ام^[۲۲۲] از رایانههای صوتی قابل حمل برای ثبت فعالیتهایشان، که توصیف و تجزیه و تحلیل میشوند، استفاده میکنند.
مجموعه وسیعی از ابزارهای بیسیم قابل انتقال در محدوده شبکه حوزه محلی، شبکه حوزه وسیع و شبکه حوزه شخصی در حال ظهورند که میتوانند به بهره وری جریانهای کار و افزایش نقل و انتقال دانش کمک کنند (قلیچ‌لی، ۱۳۸۸).
۲-۶-۱۷- سیستمهای مدیریت نوآوری و ایده^[۲۲۳]
سیستمهای مدیریت ایده آنلاین در شرکتهایی مثل بریستل مایرز اسکویب، کادبری شوپز و موتس اپلز^[۲۲۴] راهاندازی شدهاند. مدیریت کانال نوآوری، ارتقای بازار ایدهها یا «مرکز ایده» از جمله رویکردهای خلاقانهای هستند که پیشتازان مدیریت دانش از آنها استفاده میکنند. همچنین مدیریت دانش به سازمانها برای افزایش قابلیت نوآوری از طریق بهبود دسترسی به کارشناسان، استفاده از نوآوریهای گذشته و خلق شرایط «فرصت برنامه ریزی شده^[۲۲۵]» کمک میکند. مک الوری، نویسنده کتاب مدیریت دانش جدید، معتقد است که روح نوآوری نه فقط در تحقیق و توسعه بلکه باید در استراتژی کسب و کار، مدلهای سازمانی و ساختارهای عملیاتی دمیده شود. طبق نظر داسون، نویسنده شبکه های زنده^[۲۲۶]، افزایش ارتباطات، یکپارچگی فناوریها، و فیلترینگ مشترک - در سطح جهانی – به ظهور «ذهن جهانی» منتج شدهاند. همچنین وی توصیه میکند که رهبران بلندپرواز در عصر شبکه زنده باید با برقراری روابط قوی مبتنی بر دانش فرهنگ همکاری و شفافیت را توسعه دهند (قلیچ‌لی، ۱۳۸۸).
۲-۶-۱۸- ترکیب ابزارها و فناوریهای مدیریت دانش
به طور کلی با توجه به استراتژی سازمانی، فرهنگ، مهارتهای فنی و نیازمندیهای دانش، ابزارهای مدیریت دانش میتوانند به طور مناسب تلفیق و به کار برده شوند. ابزار و فناوریهای مدیریت دانش، یکی از محورهای اصلی مدیریت دانش موفق به شمار میروند.
در محیطهای کاری که به طور روزافزونی از طریق اینترنت، اینترانت و پلتفرمهای بیسیم اشباع می‌شوند، ابزارهای فناوری اطلاعات به واسطه مهمی در چگونگی خلق، توصیف، جمعآوری، پردازش، ذخیرهسازی، بازیابی و تسهیم دانش تبدیل می‌شوند. اکثر سازمانها از ترکیبی از ابزارهای آنلاین و فعالیت‌های دانشی سنتی در مدیریت دانش خود استفاده میکنند؛ مانند ترکیبی از مستندات دیجیتال و بروشورهای چاپی یا مدل تلفیقی حمایتگری همراه با مربیگری و یادگیری الکترونیکی. این شیوه به ویژه برای سازمانهایی مصداق دارد که دارای شعب مختلف در نقاط جغرافیایی مختلفاند. در این سازمانها کارکنان اغلب به همکاری در نقاط زمانی مختلف نیاز دارند. همانطور که در جدول زیر مشاهده میشود با توجه به زمان همکاری و مکان دانشگران باید از ابزارهای مناسب فناوری اطلاعات استفاده کرد (قلیچ‌لی، ۱۳۸۸).
جدول ۲-۸: طبقه‌بندی ابزارهای فناوری اطلاعات بر مبنای زمان و مکان همکاری افراد (رائو، ۲۰۰۵)

جدول ۲-۹: ابزارهای فناوری اطلاعات برای فرآیندهای مدیریت دانش (رائو، ۲۰۰۵)