۳-۱-۱۴-۱٫ پرسشنامه کیفیت زندگی فرانس و پاورس^[۸۷] نسخه دیالیز دارای ۲ قسمت است. قسمت اول گویه هایی است که رضایت بیماران را اندازه گیری میکند و قسمت دوم میزان اهمیتی که آنها برای هریک از گویه ها قایل هستند . این پرسشنامه بر اساس مقیاس لیکرت۶گزینه ای در قسمت اول از خیلی راضی با ۶ نمره تا خیلی ناراضی با ۱نمره و در قسمت دوم از خیلی بی اهمیت با یک نمره تا خیلی مهم با ۶نمره درجه بندی میشود و شامل ۶۸ گویه است (هرقسمت دارای ۳۴ گویه) و گویه های هردو قسمت مشابه یکدیگر میباشد. این ابزار چهار بعد کیفیت زندگی که شامل: سلامتی و عملکرد (۱۴گویه)، اقتصادی اجتماعی (۸گویه)، روانی معنوی(۷گویه) ، خانوادگی(۵گویه) را مورد سنجش قرار میدهد. نمره کیفیت زندگی کل بر اساس راهنمای ابزار استاندارد شده بدین ترتیب محاسبه میشود که از پاسخ افراد به هریک از موارد در قسمت رضایت، عدد ۵/۳کم شده طیف نمره ها بین ۵/۲- تا۵/۲+ بدست می آید سپس نمره بدست آمده در مورد هر گویه در قسمت رضایت، در پاسخ های مربوط به همان عبارت در قسمت اهمیت ضرب میشود سپس تمام جوابهای بدست آمده از ۳۴سوال با یکدیگر جمع میشود و سپس عدد ۱۵به هریک از اعداد محاسبه شده اضافه میشود . طیف نمرات کیفیت زندگی بین ۰-۳۰میباشد کل امتیاز کسب شده از کیفیت زندگی در سه گروه مطلوب، نسبتا مطلوب، نامطلوب طبقه بندی شده است. به این صورت که اعداد بین ۹-۰ به عنوان کیفیت زندگی نامطلوب،۱۹-۱۰کیفیت زندگی نسبتا مطلوب، و اعداد بین ۳۰-۲۰کیفیت زندگی مطلوب در نظر گرفته شد پایایی ابزار توسط فرانس و پاورس در سال ۱۹۹۲ با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ ۹۳/۰گزارش شده است . در مطالعه رامبد نیز روایی ابزار از طریق اعتبار محتوا و پایایی آن به روش آزمون- آزمون مجدد تایید گردید )۹۰/۰r = )]130[.

۳-۱-۱۴-۲٫ پرسشنامه شاخص امید هرث^[۸۸] شامل ۱۲سوال میباشد که هر سوال از ۱تا۴نمره گذاری شده است. نمره کل شامل ۱۲تا ۴۸ میباشد لذا هرچه نمره بالاتر باشد میزان امید بالاتر است. عبدی و آقا حسینی اعتماد علمی ابزار را ۹۱/۰ گزارش کردند]۱۳۱،۱۱۸[.
۳-۱-۱۴-۳٫ پرسشنامه افسردگی بک^[۸۹] برای تعیین سطح افسردگی تدارک دیده شده است که دارای ۲۱سوال ۴گزینه ای با نمره بین صفر تا ۳ میباشد مجموع نمرات میتواند بین صفر تا ۶۳متغیر باشدباید توجه داشت که نمره کمتر از چهار، نشان‌دهنده انکار احتمالی افسردگی، وانمود خوب و نمره‌ های کمتر از حد معمول، حتی برای افراد سالم است. از طرف دیگر نمره‌ های بسیار بالا حتی در میان افراد به شدت افسرده، حاکی از اغراق احتمالی افسردگی یا احتمال وجود اختلال ‌های شخصیت نمایشی یا مرزی است. نمره هجده از طرف بعضی از پژوهش‌گران به عنوان نقطه برش پیشنهاد شده و گفته شده است که این نمره، تقریبا ۹۲ درصد از بیماران مبتلا به اختلال افسردگی عمده را به درستی تشخیص داده و طبقه‌بندی می‌کند. نمرات بین صفر تا ۱۳دارای کمترین افسردگی، ۱۹-۱۴ افسردگی خفیف، ۲۸-۲۰ افسردگی متوسط، ۲۹-۶۳ افسردگی شدید. بختیاری وهمکاران ضریب پایایی این ابزار را ۸۳/۰ گزارش نمودند[۱۳۲] .
برنامه فیزیوتراپی:
در هر جلسه یک ساعت تمرین درمانی که شامل بازتوانی عضلانی توسط چرخ شانه ( به استثنا دست فیستول دار) دوچرخه ثابت، ترکشن کمر و گردن، صندلی کواردریسپس) توسط کارشناس فیزیوتراپی در کلینیک خصوصی فیزیوتراپی در عصر روزهای بعد از همودیالیز انجام شد. در جلسه اول فیزیوتراپ هر بیمار را به صورت فردی از نظر محدودیتهای حرکتی و مشکلات حرکتی با بهره گرفتن از آزمایشهای خاص و اندازه گیری و ارزیابی نتایج معاینات بررسی نمود، سپس نقص های حرکتی و عضلانی تشخیص داده شد و برنامه ریزی جلسات و انتخاب وسیله مناسب برای انجام فیزیوتراپی توسط فیزیوتراپ انجام شد سپس بیماران در طی ۸ هفته هر هفته یک جلسه یک ساعته با بهره گرفتن از وسایل فیزیکی و مکانیکی تحت فیزیوتراپی با نظارت فیزیوتراپ قرار گرفتند و در پایان هر جلسه میزان پیشبرد بیماران ارزیابی و ۳حرکت ورزشی به همراه دوره تکرار و شدت آن به صورت پمفلت آموزشی در اختیار بیماران قرار گرفت.
برنامه روان درمانی:
برنامه روان درمانی به صورت جلسات گروه درمانی شناختی بر اساس نظریه شناخت درمانی بک و با بهره گرفتن از بسته آموزشی انجام شد . جهت بهبود علائم افسردگی جلسات در گروه های ۸-۷ نفره مختلط از زن و مرد ، در طول ۸ جلسه در مدت ۲ماه ، هفته ای یک جلسه یک ساعته توسط کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در عصر روزهای بعد همودیالیز در کلینیک خصوصی روانشناسی انجام شد. محورهای مورد بحث شامل بررسی افکار و باورهای بیماران ، شناسایی تفکرات ، آموزش بایدها و نبایدها، آشنا کردن فرد با تفکرات منطقی ، تعمیم مهارتهای کسب شده به کل موقعیتهای زندگی براساس بسته آموزشی بود. در پایان هر جلسه آموزشی نیز به بحث و گفتگو با بیماران به صورت دسته جمعی پرداخته شد. در جلسه اول به بحث در مورد نحوه سپری کردن هفته جاری برای آشنایی با تقا بلات خانوادگی و آشنایی اولیه با افکار بیماران، و در جلسه دوم به بیان افکار منفی و نحوه شناسایی آنها و اثر آنها بر زندگی پرداخته شد و در پایان جلسه از بیماران خواسته شد افکار منفی خود و نحوه برخورد با آنها را بیان کنند. در شروع جلسه سوم پرسش در مورد افکار منفی و راهکارهای مناسب برخورد با آن که در طی هفته اتفاق افتاده بود از هر بیمار سوال شد و سپس به شناسایی تفکرات دو بخشی و آثار منفی آن پرداخته شد. در جلسه چهارم مروری بر مطالب جلسات قبل و سپس به بیان باید ها و نبایدها و تاکید بر بیان احساسات پرداخته شد. در جلسه پنجم نحوه آشنایی با خطاهای شناختی و استفاده از کلمه بهتر است یا ان شاء الله در رویارویی با این افکار آموزش داده شد. در جلسه ششم به بحث افکار تساوی گونه و آموزش اینکه در دنیای حاضر چیزی تحت عنوان مساوی بودن وجود ندارد، پرداخته شد و بیماران مثال هایی در این رابطه ارائه دادند. در جلسه هفتم مطالبی در رابطه با آموزش خطاهای شناختی ، تعمیم مبالغه آمیز و پرسش و پاسخ در رابطه با نحوه برخورد با این افکار ارائه شد. درجلسه هشتم جلسات قبلی مرور و لزوم تعمیم آنها در زندگی تاکید شد.
برنامه تغذیه درمانی و مراقبت از خود:
محورهای مورد توجه در برنامه تغذیه درمانی شامل اهداف تغذیه درمانی، علل بی اشتهایی و درمان آن، بررسی علل و عوارض سوتغذیه، چگونگی رعایت رژیم غذایی مناسب، محدودیت مصرف نمک و پتاسیم و فسفر، تنظیم مایعات مصرفی روزانه، مصرف غذاهای جایگزین، کنترل عوامل موثر بر هیپرلپیدمی، مصرف ویتامینها، مصرف پروتئینها بود همچنین محورهای برنامه مراقبت از خود شامل چگونگی رعایت رژیم دارویی تجویز شده، تنظیم زمان استفاده از داروها، چگونگی تحرک فیزیکی، مراقبت از فیستول و کاتتر مرکزی، اختلالات خواب، مراقبت از پوست بود که همه محورهای فوق در بسته آموزشی برگرفته از کتب علمی مورد تایید اداره پیوند و بیماریهای خاص وزارت بهداشت و کتب پرستاری تهیه گردید و کلاسهای آموزشی به صورت گروه های ۸- ۷نفره مختلط از زن و مرد به روش سخنرانی، پرسش و پاسخ و بارش افکار توسط پژوهشگر(پرستار ویژه) در بخش و حین همودیالیز انجام شد. در جلسات آموزشی تا حد امکان آموزشها به صورت ساده، قابل درک و بدون استفاده از اصطلاحات پزشکی و تخصصی ارائه شد. در پایان هرجلسه از بیماران خواسته شد اصولی را که آموزش می بینند در زمان حضور در منزل به کار گیرند. در همین راستا مطالب آموزشی مطرح شده در پایان هر جلسه به صورت مدون، به شکل پمفلت آموزشی در اختیار بیماران گذاشته شد. بر اساس بسته آموزشی در جلسه اول مطالبی در رابطه با علل محدودیتهای تغذیه ای در بیماران همودیالیزی، عوارض عدم ایجاد تعادل در مواد غذایی و عوارض سوتغذیه و سپس بحث و گفتگو در رابطه با مصرف پروتئین در حد مجاز، آشنایی با انواع پروتئینهای مرغوب و نامرغوب و میزان پروتئین مجاز و نحوه مراقبت از راه عروقی آموزش داده شد. در جلسه دوم به مصرف سدیم در حدمجاز ، آشنایی با مواد غذایی با سطح سدیم بالا و معرفی جایگزین های طعم دهنده غذا ارائه شد و در پایان از بیماران خواسته شد علائم تجمع آب و نمک در بدن و عوارض آن و نحوه مراقبت از پوست را بیان نمایند. در جلسه سوم به آشنایی با پتاسیم و علل محدودیت آن در رژیم غذایی و تقسیم بندی سبزیجات و میوه هادر سه سطح کم پتاسیم ، متوسط پتاسیم و پر پتاسیم پرداخته شد، سپس به بیماران روش های مختلف پخت و پز سبزیجات و حبوبات جهت کاهش سطح پتاسیم آموزش داده شد و در پایان مشکلات جنسی به دنبال همودیالیز بیان شد. در جلسه چهارم به آشنایی بیماران با فسفر و مشکلات ناشی از افزایش فسفر در بدن و بیان موادغذایی با فسفر بالا و پایین پرداخته شد و در پایان مطالب بیان شده درطول ۴هفته مرور شد. در جلسه پنجم بیماران با نحوه اندازه گیری میزان مصرف مایعات و راه های کاهش تشنگی و مصرف داروها آشنا شدند و در پایان از بیماران خواسته شد میزان مجاز اضافه وزن بین دوجلسه دیالیز را بیان کنند. در جلسه ششم و هفتم انواع چربی ها و ویتامین و میزان مصرف مجاز و عوارض ناشی از مصرف فراوان آنها توضیح داده شد. در جلسه هشتم به اختلالات خواب و علل بروز افسردگی در بیماران همودیالیزی و راهکارهای مناسب جهت کاهش این مشکلات پرداخته شد.
۳-۱-۱۵٫ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:
از روش های آمار توصیفی(میانگین و انحراف معیار و درصدهای فراوانی) جهت توصیف داده ها استفاده شد. جهت مقایسه میانگین نمرات کیفیت زندگی، میزان امید و افسردگی قبل و بعد از برنامه آموزشی از آزمون تی زوجی^[۹۰] استفاده شد . همچنین جهت بررسی ارتباط بین کیفیت زندگی با میزان امید و افسردگی از ضریب همبستگی پیرسون یا معادل نان پارامتریک آن (ضریب همبستگی اسپیرمن)استفاده شد.
۳-۱-۱۶٫ محدودیتها و مشکلات طرح:
احتمال دریافت آموزش های غیر رسمی در طی پژوهش از طریق صدا وسیما و یا بیمارستان که خارج از کنترل پژوهشگران بود.
۳-۱-۱۷٫ ملاحظات اخلاقی:
۱-کسب مجوز از مسئولین محترم دانشگاه علوم پزشکی لرستان و بیمارستان حضرت رسول (ص) جوانرود
۲- ارائه توضیحات لازم در زمینه اهداف تحقیق جهت هر بیمار
۳- اخذ رضایت نامه آگاهانه کتبی از هر بیمار
۴- در دسترس قرار دادن نتایج پژوهش جهت مطالعه بیماران بعد از انجام دفاع
۵- محرمانه ماندن اطلاعات نمونه ها
۶- بیان نتایج بدون ذکر نام بیماران
۷- اجازه خروج نمونه ها از مطالعه در هر زمان از مطالعه
یافته‌ها
در این فصل یافته ها ی پژوهش در قالب ۴۲ جدول ارائه خواهد شد.
۴-۱٫ یافته ها
در این مطالعه تعداد ۳۰ بیمار تحت همودیالیز مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین سنی بیماران ۳/۱۴ ± ۸/۵۵ سال بود کم سن ترین بیمار ۲۷ سال و مسن ترین بیمار ۸۸ سال سن داشت بیشترین فراوانی نسبی در بیماران مورد مطالعه مربوط به گروه سنی ۵۹-۴۰ سال بود(۷/۴۶%).
اکثریت بیماران مرد(۶۰%) و متاهل (۳/۹۳% ) بودند . از نظر میزان تحصیلات ۷۰% بیماران مورد مطالعه بی سواد بودند و تنها ۳/۳% تحصیلات دانشگاهی داشتند. از نظر وضعیت اشتغال اکثریت بیماران(۳/۸۳%) بیکار بودند. میانگین مدت زمان همودیالیز در بیماران مورد مطالعه ۴/۲ ±۳ سال بود (حداکثر مدت همودیالیز ۸ سال و حداقل آن ۶ ماه) در ۵۰% بیماران مدت زمان انجام همودیالیز بین ۵-۱سال بود (جدول۴- ۱).
جدول۴-۱: توزیع فراوانی ویژگی های جمعیت شناختی و طول مدت همودیالیز بیماران مورد مطالعه