جدول۴-۳۱ آبدهی ایستگاه شهر بیجار با دوره برگشتهای مختلف و توزیعهای مختلف آماری (مترمکعب بر ثانیه) ۹۶
جدول ۴-۳۲ روابط رگرسیون آبدهی با مساحت برای ماه های مختلف سال و متوسط آبدهی سالیانه ۹۷

جدول ۴-۳۳ نتایج تحلیل فراوانی سیلاب در ایستگاه شهر بیجار ذیلکی رود برحسب مترمکعب بر ثانیه ۹۸
جدول ۴-۳۴ دبی پیک ایستگاه سیاه جعفر لیسار در دوره اماری مشترک (۱۳۷۴-۱۳۸۸) ۱۰۳
جدول ۴-۳۵ حداکثر دبی آبدهی اوج حوضه آبریزذیلکی رود با دوره بازگشت های مختلف به متر مکعب بر ثانیه (سال آبی ۱۳۷۴-۱۳۸۸) ۱۰۴
جدول ۴-۳۶ دبی ویژه سیل به روش هورتون (متر مکعب در ثانیه در کیلو متر مربع) ۱۰۴
جدول ۴-۳۷ مقادیر دبی حداکثر سیلاب حوزه با بهره گرفتن از روش دیکن (مترمکعب بر ثانیه) ۱۰۴
جدول۴-۳۸ مقادیر دبی پیک سیلاب حوزه ذیلکی به روش فولر با دوره های بازگشت مختلف ۱۰۴
جدول ۴-۳۹ مقادیر دبی ویژه حوزه ذیلکی رود (متر مکعب بر ثانیه بر کیلومتر مربع) ۱۰۴
جدول ۵-۱ گروه های هیدرولوژیکی خاکها ۱۱۱
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۱-۱ دلیل طبیعی سیل ۱۷
نمودار ۴-۱ روند کاهش و افزایش متوسط باراندگی ماهانه حوضه ذیلکی رود ۶۷
نمودار ۴-۲ توزیع درصد بارش فصلی در حوضه آبریز ذیلکی رود ۶۸
نمودار ۴-۳ رژیم حرارتی حوضه ذیلکی رود ۷۴
نمودار ۴-۴ رژیم فصلی و متوسط دما حوضه آبریز ذیلکی رود ۷۶
نمودار ۴-۵ نمودار آمبروترمیک حوضه ذیلکی رود ۸۳
نمودار ۴-۶ توزیع ماهانه دبی در ایستگاه شیرآباد ۸۴
نمودار ۴-۷ توزیع فصلی جریان آب به درصد ایستگاه شیرآباد ۸۵
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل ۴-۱ تعیین تعداد دنباله های مجاز به روش آزمون ران تست حوضه ذیلکی رود ۶۴
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
نقشه ۴-۱ توپوگرافی حوضه ی ذیلکی ۲۸
نقشه ۴-۲ زمین شناسی حوضه ذیلکی ۳۲
نقشه ۴-۳ خاک حوضه ی ذیلکی ۳۵
نقشه ۴-۴ کاربری اراضی و پوشش گیاهی حوضه ذیلکی ۳۹
نقشه ۴-۵ شبکه آبهای حوضه آبریز ذیلکی رود ۴۵
نقشه ۴-۶ رتبه بندی حوضه ذیلکی ۴۹
نقشه ۴-۷ نقشه هیپسومتری ۵۵

چکیده

سیل یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی است که معمولاً با خسارت های جانی و مالی فراوانی همراه است. سیل همه ساله در گوشه و کنار کشور خسارات زیادی را به منابع اقتصادی وارد می آورد. وقوع سیل و خسارات ناشی از آن در ایران طی سال های اخیر روند افزایشی داشته است؛ حال آن که به آن توجه زیادی نشده است. هر ساله بخشی از بنا ها و تاسیساتی که در پایین دست رودخانه های کشور قرار دارند به دلیل وقوع طغیان های فصلی و آزاد سازی جریان های بزرگ تر از ظرفیت سالم رودخانه ها متحمل خسارات فراوانی می شوند. وقوع سیل در یک حوضه آبریز تابع متغیرهای زیادی است این متغیرها هر ساله از شرایط و مقدار ثابتی برخوردار نیستند. در این تحقیق سعی شده تا تاثیر ویژگی های ژئومرفولوژیک به خصوص شیب و پوشش گیاهی در سیل خیزی از طریق مقایسه میزان تاثیرگذاری متغیرهای مؤثر در حوضه مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. روش تحقیق بر پایه روش تحلیلی استوار بوده است و تکنیک کار، کمیت پذیری هر یک از متغیرهای مؤثر در سیل خیزی (پوشش گیاهی، شیب، و…) بوده است. با بررسی شرایط طبیعی ملاحظه می شود که زمینه های طبیعی بسیار مساعدی برای وقوع سیل وجود دارد. با این وجود در حوضه ذیلکی رود به دلیل شیب زیاد و نیز غلبه سا یر متغیر های مورد بررسی، نیروی برشی آب زیادتر شده و در نتیجه قدرت فرسایشی جریان افزایش می یابد و از اینرو سیل خیزی در این حوضه زیاد می باشد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که حوضه ذیلکی رود از نظر ویژگی های مرفومتریک به شکل دایره نزدیک ترمی باشد و بدیهی است این حوضه از قابلیت سیل خیزی نیز برخوردار است.
با توجه به خصوصیات فیزیکی حوضه مثل مساحت، شیب زیاد، نفوذ پذیری کم، پایین بودن زمان تمرکز، به همراه عوامل موثر دیگر نظیر قطع بی رویه جنگل ها، تخریب اراضی مرتعی بر اثر چرای مفرط و… بویژه در سالهای اخیر باعث شده تا ارتفاع رواناب حوضه درحد بالای قرار گیرد و هر از چند سال سیلابهای مخرب باعث بوجود آوردن مشکلاتی برای حوضه آبخیز ذیلکی رود گردد. با بهره گرفتن از روش‎های برآورد سیلاب، دبی سیلاب با دوره بازگشت‎های بیش از۱۰ سال حجم سیلاب زیادتری تولید می کند.
واژگان کلیدی: حوضه آبخیز، سیل، حوضه ذیلکی رود، عوامل محیطی، پوشش گیاهی، شیب

فصل اول
کلیات تحقیق

۱-۱٫ مقدمه

اهمیت آب در حیات موجودات زنده و بوجود آمدن تمدنها ی بشری بر کسی پوشیده نیست. آب به عنوان یکی از فراوانترین ودر عین حال یکی از گرانبهاترین عناصر آب و هوایی همیشه مطرح بوده است. بارندگی نیز از تغییرپذیرترین پارامترهای اقلیمی در هر منطقه آب و هوایی می باشد که کمبود درازمدت آن می تواند خشکسالی و ریزش شدید و یا طولانی مدت آن می تواند سیل را بوجود آورد. از طرف دیگر نه تنها خصوصیات بارندگی می تواند بر خصوصیات سیل و یا آبدهی یک رودخانه موثر باشد بلکه سایر عوامل اقلیمی نیز می توانند در خصوصیات سیل و آبدهی یک رودخانه موثر باشند. بنابراین بررسی تغییرات آبدهی یک رودخانه در طول زمان و یا بررسی تغییرات زمانی وقوع سیل می تواند اثرات وجود تغییر و یا عدم تغییر در شرایط اقلیمی یک منطقه و بخصوص بارندگی را مشخص نماید.
در طی تاریخ، دره های رودخانه ها مملو از جمعیت شده اند، ولی انسانها همچنان با بلایایی نظیر سیل و فرسایش رودخانه، روبرو هستند. انسانها از زمین های حاصل خیز جلگه ای سیلابی رودخانه ها که محل‎هایی مناسب برای کشاورزی هستند استفاده می کنند. رودخانه ها، آب آشامیدنی کافی و فراوانی برای مصرف انسان، جانوران اهلی وحتی وحشی، آبیاری زمین ها و دیگر استفاده های انسان درصنعت فراهم می‎کند. بیشتر سیل ها بلایی با منشا طبیعی محسوب می شوند، ولی تغییرهایی که انسان در کانال رودخانه‎ها و شهر نشینی در کف دره ها ایجاد کرده، به نوسان وشدت بسیاری از سیل ها افزوده است، به عبارت دیگر این بلایا با عامل انسانی نیز مطرح اند. در کنار رود خانه های بزرگ، آب کافی برای مصارف شهری و روستایی، صنعتی و آبیاری مزارع وجود دارد. از این رو سهم زیادی از پیشرفت مراکز توسعه یافته شهری، صنعتی و کشاورزی واقع در امتداد رودخانه ها ناشی از جریان آب رودخانه ها می باشد. وقوع سیلاب‎های مهیب در رودخانه، تهدیدی برای تاسیسات احداث شده در مجاور آن محسوب می گردد. گرچه امروزه بخش مهمی از سیلاب رودخانه های مهم مهار شده اند اما هنوز، سیل خسارات جانبی و مالی فراوانی را به جوامع بشری و سرمایه های آنها وارد می سازد (خالدی، ۱۳۸۳، ص ۱۹۵).
تغییر اقلیم یکی از معضلات کنونی جامعه بشری می باشد و تهدید و بلایی برای سیاره زمین به شمار می‎رود (براتیان و رحیم زاده، ۱۳۷۷). این پدیده دارای دامنه زمانی و مکانی وسیعی نیز می باشد. (عشقی، ۱۳۷۸). علاوه بر نقش عوامل طبیعی در تغییرات اقلیمی، بشر نیز در شدت و وسعت تغییرات آب و هوایی نقش موثری دارد به گونه ای که امروزه وقتی مباحث تغییر اقلیم مطرح می شوند بیشتر نظرها به نقش انسان و انجام فعالیتهایی که سبب این تغییرات شده و یا دامنه زمانی و مکانی آنرا وسیعتر می نماید معطوف می‎شود. این امر به طور عمده به علت افزایش مصرف سوختهای فسیلی، شهرنشینی، جنگل زدایی، بیابانزایی و غیره می باشد.
رخداد سیلاب یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده منابع آب و خاک کشور محسوب می شود. حفظ آب، خاک ومنابع طبیعی از استراتژی ها و اهداف مهم و عمده آب خیزداری است. حفاظت از خاک و جلوگیری از فرسایش لازمه حفظ و احیاء منابع طبیعی تجدید شونده و توسعه همه جانبه آب خیزهاست. خسارات و خطرات ناشی از فرسایش جابجایی توده های خاک در حوضه های آبخیزاز مهم ترین مسائل و مشکلاتی است که به طور همه جانبه احیاء آبخیزها را تحت تاثیر قرار داده است. شدت فرسایش و جابجایی توده‎های خاک تابعی از عوامل محیطی، طبیعی و زمین شناسی است و به اشکال مختلف موجب جدایی ذرات و جابجایی آنها به سوی مناطق پست و کم ارتفاع می گردد (شریعت جعفری، ۱۳۷۶، ص۱۲۴).
ویژگیهای وقوع این پدیده در ایران نیز شناخته شده است. به عبارتی طی نیم قرن اخیر از نظر تعداد، حجم و خسارت، روند رو به افزایش داشته است و در طی چهل سال گذشته بیش از ۳۷۰۰ واقعه مهم سیل در کشور ثبت شده است که ۵۲ درصد آن مربوط به ۱۰ سال اخیر می باشد. تعداد سیل در دهه ۸۰-۱۳۷۰ حدود ۵ برابر دهه ۴۰-۱۳۳۰ بوده است (شریفی و نوروزی، ۱۳۸۱).