سازمان باید به منظور به روز بودن اطلاعات فنی و تخصصی کارکنان و افزایش محتوی شغلی آنها اقدام کند. همچنین به منظور برآورده کردن اصل همتا ‌پروری در سازمان باید از فنون چرخش کاری استفاده کند.
۳- روحیات و تعلق سازمانی
به منظور برآورده کردن این عامل باید برای کارکنان در سازمان احترام گذارد و در جهت رفع مشکلات شخصی یاری و کمک کرد. برای ابداع، نوآوری و خلاقیت در کارکنان باید زمینه‌های مناسب فراهم شود و مدیریت ارشد سازمان اطمینان حاصل کند که کارکنان تمایل به انجام اموری که به آنها واگذار شده است را دارند.

با توجه به انجام خدمت شبانه روزی ضابطین و مواجه آنان با حوادث و رویدادهای غیرمترقبه در هر لحظه، جدیت و پشتکار، از ضروریترین ابزارهای معنوی مورد نیاز پلیس است. در توضیح این مطلب، لازم است به این نکته توجه کنیم که انسان در فعالیتهای خویش دچار دو نوع خستگی می‌شود:
۱- خستگی جسمی ۲- خستگی روحی
خستگی جسمی بر اثر تلاش و فعالیت بدنی، عضلات خسته شده، قوای جسمی تحلیل میرود و ذخیره مواد مؤثر در فعالیتهای جسمی کاهش یافته، خستگی ظاهر میشود.
در خستگی روحی علائم آشکار آن دلسردی و بیمیلی نسبت به کار و فعالیت است. این گونه خستگی کاذب بوده، تأثیر مستقیمی بر توان جسمی انسان میگذارد. از جمله راههایی که میتوان با آن مبارزه و بر آن غلبه کرد، عبارتند از:
هدفگذاری و آرمان طلبی:
باید دانست که هدف برتر به خصوص اهداف اجتماعی، به آسانی به دست نمیآید. لذا باید با حفظ روحیه و نشاط، جدیت و پشتکار، از موانع عبور کرد. امیرالمؤمنین علی (ع) در این باره می فرماید: غمها بقدر همت هاست (شرح غررالحکم، ج ۳، ص ۲۲۲).
توضیح اینکه هرچه آدمی دارای همت بیشتری باشد، با ناگواریهای بیشتری نیز روبهرو میشود و باید آمادگی رویارویی با آنها را داشته باشد.
توجه به آثار و نتایج مثبت کار
چنانچه انسان به کاری که میکند توجه نماید (احقاق حق مظلوم یا برقراری امنیت عمومی) و لبخند رضایت مراجعه کننده را ببیند؛ یا در پناه امنیت ایجاد شده، رفاه، رشد و شکوفایی کشور و مردم را مشاهده کند، آنگاه بر عزم و جدیت وی افزوده خواهد شد و احساس خستگی از جان وی رخت بسته و این حس ناگوار به دشمنان امنیت جامعه اسلامی منتقل خواهد شد.
امام باقر(ع) فرمود:
چیزی نزد خدا محبوبتراز عملی که ادامه داده شود نیست، اگرچه اندک باشد (بحارالانوار، ج ۷۴ ، ص ۲۸۵).
آثار خستگی ناپذیری، جدیت و پشتکار
نشاط و گشادهرویی: انسان جدی و خستگی ناپذیر اغلب با نشاط است و همین روحیه را به همکاران منتقل میکند.
اتقان کار و استحکام فعالیتها.
دریافت صحیح و به موقع اطلاعات و اخبار و بهره برداری مناسب از آنها.
مداومت و ثبات قدم تا حصول نتیجه.
مشکل گشایی و ارزش آن در جامعه انسانی:
افراد جامعه همواره به یکدیگر نیاز دارند و دلیل این نیاز، به نوع نگرش انسانها به زندگی جمعی و در کنار یکدیگر بودن باز میگردد. در بعضی از تفکرها و ایدههای امروزی به این مسئله توجه لازم نشده و این موضوع گاه با بیاعتنایی و گاه با مخالفت روبهرو شده است. اما اسلام برای تکامل و تعالی جامعه انسانی به صورت راهبردی و عملی طرحهایی دارد که چنانچه به آنها رجوع شود و مورد بازبینی دقیق قرارگیرد، به طور قطع نتیجه بخش و راهگشا خواهد بود.
امام صادق (ع) میفرماید: هرکس از شما گمان نکند که چون سروری بر مؤمنی برساند تنها بر او رسانده، بلکه به خدا سوگند بر ما رسانده، بلکه به خدا سوگند بر رسول الله رسانده است.
قرآن کریم میفرماید: مؤمنان برادر یکدیگرند، بنابراین میان دو برادر خود صلح برقرار سازید و تقوای الهی پیشه کنید تا مشمول رحمت او شوید. (سوره حجرات، آیه ۱۰)
پس گام برداشتن در راه حل مشکلات مردم، هر چند در حیطه وظایف روزمره پلیس می باشد، لیکن کاری ارزشی و جنبه عبادتی دارد، به شرط آنکه با نیت و اراده اطاعت از خداوند کریم باشد.
۴- اعتماد، صمیمیت و صداقت
سازمان باید فضای مثبت و روابط کاری دوستانه را بین کارکنان ایجاد کند و اعتماد بین مدیران و کارکنان را افزایش دهد. درستی نیت و افکار مقدمه درستی عمل میباشد. گرچه گام نهادن در راه مستقیم کارآسانی نیست و گاه انسان، خویش را در این مسیر تنها میبیند، لیکن نباید به خود هراس راه بدهد. امیرالمؤمنین علی (ع) در توصیف صداقت و راه راست میفرماید: مردم بر سفرهایی گرد آمدهاند که سیری آن کوتاه و گرسنگی اش دراز است. ای مردم! در راه هدایت و رستگاری، از کمی اهل آن وحشت مکنید. هرکس راه آشکار را بپیماید، به آب برسد و هرکس بیراهه رود، در بیابان بی آب و علف قرار گیرد. (نهج البلاغه ، خطبه ۲۰۱)
صدق در عمل و اخلاق، روراستی با خویشتن و خدای خویش است، چرا که انسان می تواند با دیگران خُدعه کند و آنان را بفریبد، لیکن نمی تواند به خودش دروغ بگوید و مهم تر از آن با خدا صداقت نداشته باشد.
حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) میفرماید : کاری که برعهده توست طَعمه ای برای تو نیست ، بلکه امانتی است برگردن تو و تو نگهبان آن هستی برای کسی که بلند مرتبه تر از توست و نباید در کار توده مردم به دلخواه رفتار کنی یا به امر بزرگی دست زنی که به آن فرمان نیافته ای، مالی که در دست توست، از آن خداوند عزّوجل است و تو از جمله نگاهبانان آن هستی تا زمانی که آن مال را به من بازپس دهی. (نهج البلاغه ، نامه ۵)
نیروی انتظامی به لحاظ اجرای قوانین انتظامی و قضایی، باید خود نماینده ای آراسته به فضایل قانون باشند، هرگونه تخطی از قانون از جانب ایشان به طور مسلم، ضربه ای به قانون، جامعه اسلامی و مردم است. لذا مسئولین درون و برون سازمانی وظیفه خطیری در نظارت مستمر و مؤثر بر عملکرد پلیس به منظور جلوگیری از تخطی از قانون و برخورد با معدود کارکنان خاطی دارند.
۵-تشخیص و قدردانی
تناسب حقوق و دستمزد و پاداش دریافتی با کاری که کارکنان انجام می‌دهند، توجه به وضعیت معیشتی و توزیع مناسب امکانات رفاهی در سازمان و تناسب ارتقای شغلی کارکنان با شایستگی آنها می‌تواند عامل مطرح شده را در سازمان پوشش دهد .مطلب مهم در ارزیابی ها، اصل تشویق است. در صورتی که افراد زیر مجموعه از خود لیاقت لازم و کارآیی متناسب با اهداف سازمان را نشان دهند، حتماً باید تشویق شوند تا انگیزه خدمت در نیروها بالا برود. حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) در این باره فرمودند: هرگز نباید افراد نیکوکار و بدکار در نظر تو مساوی باشند، زیرا این امر سبب می شودکه افراد نیکوکار در نیکی کردن بی رغبت شوند. (نهج البلاغه، نامه ۵۳)
از طرفی در همین ارزیابیها، احیاناً افرادی نیز سستیهایی دارند که باید کشف شده، به آنها تذکر داده شود و در صورت تکرار و بیتوجهی به تذکرات، تنبیهات لازم اعمال گردد .
نکته مهم در بحث وجدان کاری و روحیه خودکنترلی، حرکتهای نمادین و ظاهری آن از بالا به پایین است .اگر در سلسله مراتب سازمانی، وجدان کار از رده های بالای سازمان ظاهر شود، به طور مسلم، خواستن انضباط و وجدان کار از کارکنان، مشروع و دارای الگو خواهد بود و بسیار مؤثر عمل خواهد کرد. پس هر مدیری که نیاز به وجدان کاری کارکنان دارد، ابتدا باید این ملکه اخلاقی را در خویش ایجاد نماید، در این صورت حتّی گاه نیاز به سخنرانی یا تذکّر این نکته مهم نیز وجود ندارد، بلکه کارکنان ضمن الگوبرداری به طور خودکار به این درجه و کیفیت از روحیه کار خواهند رسید.
۶-مشارکت و کارگروهی
بکارگیری نظرات و ایده‌های کارکنان در تصمیم‌گیریها و همکاری آنها در بهبود و پیشبرد امور سازمان، تفویض اختیار به کارکنان در سطوح مختلف، مشارکت دادن کارکنان در ارائه پیشنهاد جهت بهتر انجام شدن امور و کنترل امور انجام شده کارکنان توسط خودشان می‌توانند به عنوان عامل مشارکت و کارگروهی در افزایش توانمندسازی کارکنان در سازمانها تاثیرگذار باشد. هر فردی در هر شغلی مسئولیتهایی دارد که ملزم به رعایت و انجام آنهاست، از طرفی تنوع پذیری و تخصصگرایی، یکی از مهمترین تفاوتهای اخلاق فردی و اخلاق شغلی است. لذا هیچ کس توقع ندارد که یک پلیس در حین انجام وظیفه به خواندن قرآن و انجام اعمال مستحبی مشغول شود، بلکه تکلیف و اخلاق حرفهای او اقتضا میکند در ساعت خدمت به انجام وظیفه انتظامی و قضایی (بعنوان ضابط ) بپردازد .در این صورت، به وظیفه خود عمل نموده است و وجدان کاری لازم و مورد توقع سلسله مراتب را داشته است. اگر از جنبه دینی به آن نگاه کنیم، این مسئله شکل وفای به عهد پیدا میکند که قرآن کریم آن را از نشانه های مؤمن شمرده است.
مومنان کسانی هستند که امانتها و عهد خود را مراعات میکنند. (س مؤمنون، آیه ۸)
۷- ارتباطات
شامل برقراری ارتباط و دسترسی آسان کارکنان به مدیران و سرپرستان، شفافیت و روشن بودن ارتباطات کاری کارکنان با مدیران، مردم و اطلاع کارکنان از امور جاری حوزه کاری خود و… است. در برخورد عمومی، مؤمن به خوشرویی توصیه شده؛ چرا که چهره گشاده، مردم را برای طرح مشکل خود امیدوار میکند.
امام رضا (ع) میفرماید: سه چیز است که دل مرد مسلمان بر آنها دگرگون و ناخالص نمیشود. اخلاص عمل برای خدا، خیرخواهی برای پیشوایان مسلمانان و پیوستگی با جماعت ایشان. حق مؤمن بر مؤمن، خالص کردن خیرخواهی برای او در آشکار و پنهان است مانند خیرخواهی برای خودش، هر کس دربرآوردن حاجت برادرش قدم بردارد، اما خیرخواه او نباشد، مانند کسی است که با خدا و پیامبرش جنگیده و هرکس صبح کند در حالیکه به کار مسلمانان بی اعتنا باشد، از ایشان نیست (بحارالانوار، ج ۷۵ ، ص۶۶).
پیامبر اکرم(ص) در مورد اصلاح بین مردم می فرماید :اصلاح دادن میان مردم برتر است از نماز و روزه یکسال (بحارالانوار، ج ۷۵ ، ص۲۴).
بر پلیس لازم است به طور کلی به همه خلایق خداوند تبارک و تعالی مهر بورزد، به ایشان محبت کند و در معاشرت و تعامل با ایشان، اخلاق پیامبران و رهبران آسمانی و ائمه طاهرین (ع) را الگوی رفتار خویش قرار دهد.
اما ذکر این نکته ضروری است که هر یک از کارکنان کوپها در حیطه وظایف و اختیارات قانونی خویش، باید از حقوق شهروندی و چارچوب قانونی رفتار باآنان، متهمان و مجرمان آگاه باشند. ضابطین باید به این نکته توجه داشته باشند که معاشرت بیش از حد شرعی و قانونی با متهمان و مجرمان، آنان را در معرض تهمت و نیز احتمال آلودگی قرار میدهد. میزان معاشرت و تعامل کارکنان با متهمان و مجرمان در قانون و مقررات تعریف شده است. پیامبراکرم(ص) فرمود: سزاوارترین مردم برای متهم شدن، کسانی هستند که با اهل تهمت همنشینی میکنند (میزان الحکمه، ج ۱).
نکته دوم که باید در رفتار با متهمان و مجرمان منظور گردد، عدالت و رفتار مناسب با آنهاست، چرا که اگر با رفتاری خشک و خشن و گاهی غیرعادلانه با ایشان برخورد شود (خارج از حیطه اختیارات و وظایف قانونی ) به طور قطع، نتایج سوئی در برخواهد داشت.
۸- محیط‌کاری
از جمله عوامل موثری که در سازمانها بر روی آن تاکید می‌شود، محیط کاری است که شامل: خوشایندسازی محیط کار، تأمین امکانات اداری و پشتیبانی مورد نیاز، کاهش فشار روانی سلسله مراتب فرماندهی بر کارکنان (ضابطین)، حمایت قضایی و تأمین امنیت شغلی آنان و ایجاد موقعیتهای مناسب جهت ارتقای شغلی کارکنان میباشد.
۹- بهینه‌سازی فرایندها و روش های کاری
شفاف و مشخص بودن گردش کار و اطلاعات در سازمان، مستندسازی روش های کاری و بازنگری دوره‌ای و اصلاح روش های کاری و ساده ‌سازی امور اصلاح ساختار و سازمان متناسب با گستردگی و حجم وظایف محوله به ضابطین، تأمین تجهیزات فنی و پیشرفته پیشگیری و کشف جرم، تأمین تجهیزات مورد نیاز تحت نظرگاهها به ویژه نصب دوربین از عوامل موثر در برآورده شدن بهینه‌سازی فرایندها و روش های کاری است.
مدیر باید همواره عملکرد نیروی انسانی را ارزیابی کند. در ارزیابی نیروی انسانی، چنانچه نقاط ضعف مشخص و معلوم شود که این ضعف ها در مجموعه عمومیت دارند، باید آن را علّتیابی کرد و به حلّ اساسی آنها همت گماشت.
۱۰- اطلاعات، دانش و مهارت شغلی
جهت تامین این عامل وجود امکانات جهت توسعه مهارتهای شغلی در سازمان، وجود زمینه‌های آموزش موثر و کارا در سازمان و داشتن اطلاعات فنی و تخصصی در ارتباط با پست‌ها می‌تواند مفید باشد. برای نیروی انتظامی جایز نیست که در اثر غفلت و ضعف آموزش و مهارتهای شغلی از دشمنان و مجرمین ضربه بخورد، بلکه باید با حفظ هوشیاری، فرماندهان و کارکنان تحت امر خود را همیشه آماده و بصیر نگه دارد. امیرالمؤمنین علی (ع) در مورد پرهیز از غفلت زدگی و حفظ هوشیاری میفرماید: بینا کسی است که بشنود و بیندیشد، بنگرد و به دل بینا گردد، از عبرتها سود جوید، سپس رهسپار راهی روشن گردد و در آن (راه) از افتادن در پرتگاهها و گمشدن در کوره راه ها،شبهها دوری جوید(نهج البلاغه ، خطبه ۱۵۳).
رهبر معظم انقلاب (مد ظله العالی) میفرماید: اگر متخلّف بتواند پلیس را دور بزند یا او را فریب بدهد یا او را تطمیع کند و خلاصه او را شکست بدهد، مردم احساس شکست میکنند، اگر پلیس بتواند با قدرت روحیاش، با ارادهاش، با توانایی علمیاتیاش، با پیگیریاش و با مناعتش بر متخلّف غالب شود، مردم احساس عزّت میکنند (خوشه های معرفت از بوستان ولایت، ص ۱۴۹).
امیرالمؤمنین علی (ع) فرمود : به خدا سوگند هرکس دشمن را برخویش چیره گرداند دشمن گوشت او را تا استخوان بخورد (کنایه از تسلّط کامل است) و استخوانش را درهم بشکند و پوستش را برکَند (نهج البلاغه، حکمت ۳۷۵).