انگیزش فرایندی است که با یک نیاز یا نقص روانشناختی یا فیزیکی آغاز میشود و باعث بروز رفتار میشود یا میتوان آنرا گرایشی دانست که به هدف یا خواسته ای ختم میشود (لاننبرگ و اورنستین، ۲۰۱۲؛ رابینز و جاج،۲۰۰۸؛ شرمرهورن و همکاران، ۲۰۰۳). بر این اساس میتوان گفت انگیزش از سه عنصر نیاز، عامل محرک و انگیزه تشکیل میشود.
نیازها: زمانی که حالت عدم تعادل روانی یا فیزیکی بوجود میآید رخ می کند.
محرکها: برای فرو نشاندن نیازها به وجود میآیند.محرکهای فیزیکی و روانی مبتنی بر عمل هستند وتمایلی را برای رسیدن به یک انگیزه بوجود آورده و در قلب فرایند انگیزشی قرار دارند.
انگیزه یا مشوق: انگیزه نیز به آنچه سبب فرو نشاندن نیاز و کاهش محرک میشود اطلاق شده ، سبب بازیافت توازن فیزیکی و روانشناختی شده و محرک را نیز کاهش میدهد.
۲-۳-۹-۴- نظریه های موجود در باب انگیزش
در اغلب طبقه بندی های صورت گرفته توسط محققان مختلف نظیر لاننبرگ و اورنستین،(۲۰۱۲) مولینز( ۲۰۰۲)، رابینز و جاج (۲۰۰۸) و بسیاری دیگر، نظریه های انگیزشی به دو دسته نظریه های محتوایی و نظریه های فرایندی تقسیم میشوند.
۲-۳-۹-۴-۱- نظریه های محتوایی
این نظریه ها بر نیازهای فرد تأکید دارند. این نظریات بیان میدارند که وظیفه مدیر خلق یک محیط کاریست که به نیازهای افراد به طرز مثبتی پاسخ دهند. این نظریات کمک میکنند تا برای عملکرد ضعیف، رفتارهای نامطلوب، رضایت پایین و علاقه ای که توسط نیازهای مسدود شده یا برآورده نشده بر روی کار باقی میماند توضیحی پیدا شود. به طور کلی این نظریات بر آنچه محرک افراد است تأکید دارند. به طور کلی این نظریات بر عوامل درون فردی متمرکز میشوند که باعث تحریک، راهنمایی، نگهداری یا منع رفتار میشود.
سلسله مراتب نیازها مزلو[۱۵۴](۱۹۵۴): معتقد بود در انسان پنج سلسله مراتب از نیازها وجود دارند: فیزیولوژیکی، امنیت، اجتماعی، احترام و خود شکوفایی.
ERG آلدرفر[۱۵۵](۱۹۷۲) به سه گروه نیاز اصلی تأکید دارد: نیازهای وجودی (زیستی)، نیازهای وابستگی و ارتباط و نیازهای رشد.
نظریه نیازهای اکتسابی مک کللند[۱۵۶](۱۹۸۵): وی یک سلسله نیاز را به عنوان اساس انگیزش مفروض میدارد. این نیازها عبارتند از: نیاز به موفقیت، نیاز به وابستگی و نیاز به قدرت، که در اثر ارتباط فرد با محیط او ایجاد میشود.
۲-۳-۹-۴-۲- نظریه های فرایندی
این نظریه هابر روی فرایندهای شناختی و فکری و اصلی یا واقعی انگیزش که در ذهن افراد جریان دارند یا رفتار آنها را تحت تأثیر قرار میدهند (مورهد و گریفین، ۲۰۰۹).
انتظار ویکتور وروم[۱۵۷] (۱۹۹۴): وی بیان میکند قبل از اینکه رفتاری انتخاب شود فرد جنبه های مختلف را بر اساس کار مورد نظر و پاداش آن ارزیابی میکند.
برابری آدامز [۱۵۸](۱۹۶۳): مبتنی بر این است که افراد خواهان رفتار عادلانه و برابر سازمان با خودشان هستند.
تعیین هدف لاک و لاتام[۱۵۹] (۱۹۶۸): وی بیان میدارد که میزان عملکرد هر فرد در رابطه با هدفهایی است که وی خود را ملزم به انجام آن میداند.
به طورکلی نظریه های مربوط به انگیزش را میتوان به صورت جدول زیر خلاصه نمود:
جدول۲-۳ .نظریه های موجود پیرامون انگیزش
نظریه های انگیزش | انواع | ارائه دهندگان | سال |
نظریه های محتوایی | انگیزش – بهداشت | هرزبرگ | ۱۹۷۵ |
X , Y | مک گرگور | ۱۹۶۰ | |
وجود-ارتباط-رشد | آلدرفر | ۱۹۷۲ | |
نیازهای سه گانه | مک کللند | ۱۹۷۴ |