۳-۵-۴- نوع برخورد
منظور از نوع برخورد تعداد و نوع وسایل‌نقلیه درگیر در تصادف می‌باشد.
۳-۵-۵- طرح‌های ترافیکی
در این تحقیق منظور از طرح‌های ترافیکی، طرح‌های ساماندهی از قبیل اصلاح هندسی میادین، انسداد راه در تقاطع و اصلاح هندسی تقاطع‌ها (اصلاح زاویه دید و نصب لچکی و اصلاح جزیره وسط) می‌باشد.
۳-۶- مفاهیم استفاده شده در تحقیق
متغیرها در تعاریف مختلف به عواملی اطلاق می‌شوند که ثابت نبوده و در یک مجموعه و یا در ارتباط با پدیده‌های دیگر می‌توان آن‌ها را جایگزین عوامل معینی که هم مقدار باشند نمود. این ارزش‌ها از عوامل تأثیرگذار در پژوهش قلمداد می‌گردند که نقش و ارزش و میزان تأثیر آنها ثابت نیست اما در عین حال می‌توان اثرگذاری آن‌ها را اندازه گرفت. لذا متغیرها عواملی هستند که بر پدیده‌ها و بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند ولی ارزش و میزان تأثیرشان ثابت نیست و نقش آن‌ها علی‌رغم قابلیت اندازه‌گیری پایدار نیست.
متغیرها براساس نقشی که در تحقیق دارند به دو دسته متغیر مستقل و وابسته تقسیم می‌شوند. متغیر مستقل،متغیری است که توسط پژوهشگر اندازه‌گیری دست‌کاری و یا انتخاب می‌شود تا تأثیر یا رابطه آن را بر متغیر یا متغیرهای دیگر اندازه‌گیری کند. در تحقیق حاضر و با توجه به فروض اصلی تحقیق و از آنجا که تأثیر اجرای اصلاحات هندسی انجام شده در سطح شهر بجنورد بر تعداد و نوع و نحوه تصادفات ارزیابی می‌گردد، لذا اصلاحات هندسی انجام شده به‌عنوان متغیر مستقل شناخته می‌شود.
متغیر وابسته متغیری است که مشاهده یا اندازه‌گیری می‌شود تا تأثیر متغیر مستقل بر آن معلوم و مشخص شود. این متغیر در واقع تحت تأثیر متغیر مستقل است در تحقیق حاضر تعداد تصادفات، نوع برخورد در تصادفات و نحوه برخورد تصادفات و روان‌سازی به عنوان متغیرهای وابسته‌ای قلمداد می‌گردند که بر اثر اجرای اصلاحات هندسی انجام شده، تغییرات آن‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
۳-۷- تعاریف نظری
۱- تصادف^[۵]: واقعه‌ای است نادر و اتفاقی که معلول چند عامل می‌باشد. نادر به این معنی‌که اغلب برای اعضاء یک جامعه اتفاق نمی‌افتد و در زمان و محل‌های غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهد.

۲- شدت تصادف^[۶]: یکی از عناصر اطلاعات بنیادی در آمار تصادف می‌باشد که عموماً برحسب تعداد تلفات یا جراحات ناشی از تصادف بیان می‌شود.
۳- نقاط تصادف‌خیز^[۷]: شناسایی نقاط تصادف‌خیز و تعیین آن‌ها بر روی نقشه از جمله مواردی است که در مطالعه تصادف متداول می‌باشد. تقاطع‌ها از جمله نقاط تصادف‌خیز محسوب می‌شوند که در نحوه برخورد و بررسی آن‌ها می‌بایستی مشخص شود که آیا تصادفی که رخ داده از نوع تقاطعی می‌باشد یا بین تقاطعی است. یعنی در بخشی از مسیر واقع در بین دو تقاطع اتفاق افتاده است. عموماً فاصله ۳۰ متری بازوهای یک تقاطع در طبقه‌بندی “تصادف تقاطعی” جای می‌گیرد.
۴- تقاطع هم‌سطح^[۸]: یکی از انواع تقاطع است که کلیه راه‌هایی که به آن می‌پیوندد یا آن را قطع می‌کند هم‌سطح می‌باشد.
۵- نقشه تصادفات^[۹]: نقشه‌ای است که عموماً بدون قیاس از یک تقاطع یا بخشی از یک راه که در آن کلیه تصادفات رخ داده طی مدت‌زمان معینی به‌وسیله علائم قراردادی از قبیل پیکان مشخص می‌شود و از آن جهت بررسی عواملی که باعث بروز تصادفات می‌گردد استفاده می‌شود.
۶- طراح هندسی^[۱۰]: مجموعه اقداماتی است که در جهت بهبود شرایط یک راه با توجه به ویژگی‌های جزء این ترافیک و در نظرگرفتن عناصر راه از قبیل: مقطع عرضی، قوس، مسافت‌های دید و ارتفاع ایمن صورت می‌پذیرد.
۷-ترافیک^[۱۱]: پدیده‌ای است ناشی از جا‌به‌جایی انسان، حیوان، کالا با هر شیوه و به هر وسیله‌ای از نقطه‌ای به نقطه دیگر.
۸- میدان^[۱۲]: میدان از مجموعه سه‌راه (تقاطع T) تشکیل شده است که این تقاطع‌ها به یک جزیره میانی معمولاً دایره‌ای شکل ختم می‌گردند. خیابان احداث شده دور جزیره میانی به عنوان خیابان ‌اصلی و هر یک از مسیرهای منتهی به آن به عنوان خیابان ‌فرعی، میدان، حرکات تداخلی در تقاطع را تفکیک می کند و ترافیک عبوری در آن به‌صورت رعایت حق‌تقدم کنترل می‌گردد.
۹- مانع نیوجرسی^[۱۳]: نوعی مانع غیرقابل عبور (با اتومبیل) است که به صورت دیواره کوتاهی به عنوان دو مسیر مخالف هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۳-۸- جامعه آماری
جامعه آماری مجموعه‌ای از واحد هاست که در یک یا چند ویژگی مشترک باشند. از میان این مجموعه واحدها، تعدادی به عنوان نمونه برگزیده می‌شوند، هر یک از واحدهای جمعیت را که به عنوان عضوی از نمونه در معرض انتخاب است، یک واحد انتخاب یا واحد نمونه‌ای می‌خوانند. این واحد می‌تواند فرد،‌ یا واحد نهایی، یا مجتمعی از افراد، یا اصطلاحاً خوشه باشد (سرایی،۱۳۷۵). جامعه آماری در این پژوهش کلیه اصلاحات هندسی انجام شده در شهر بجنورد می‌باشند.
با عنایت به اجرا شدن طرح‌های اصلاح هندسی معابر در چند سال گذشته و پس از استان شدن خراسان‌شمالی به مرکزیت شهرستان بجنورد و هم‌چنین نبود پروژه‌های مطالعاتی درخصوص تأثیر اصلاحات هندسی بر کاهش تصادفات و ترافیک، کلیه اصلاحات هندسی شهر بجنورد به عنوان جامعه آماری می‌باشد.
۳-۹- شیوه نمونه‌گیری
از آنجا که استفاده از نمونه‌گیری و محدود ساختن روش‌های پرهزینه و وقت‌گیر جمع‌ آوری و ارائه اطلاعات از سطح کل جامعه به سطح نمونه‌های مأخوذه از جامعه آماری که دارای ویژگی‌های موردنظر از کل جامعه باشند، سهولت امکان بررسی‌های آماری را برای تحلیل داده‌های موردنظر فراهم می‌آورد و لیکن به هرحال بررسی کل داده‌ها در جامعه آماری شیوه‌ای به مراتب سودمندتر و مفیدتر و دارای بالاترین روایی و اعتبار برای نتایج مأخوذه است.
در حالیکه نتایج تحلیل داده‌ها در معابر موردنظر به دیگر معابر هسته مرکزی شهر تعمیم داده خواهد شد از این‌رو، تمامی داده‌های جمع‌ آوری شده (تعداد تصادفات به‌وقوع پیوسته در دو مقطع زمانی هم‌سان پیش و پس از اجرای طرح در معابر موردنظر) خود جنبه نمونه برای جامعه آماری بزرگتر و معابر اصلی شهر بجنورد را دارا خواهد بود. لذا تمامی داده‌های مرتبط با تصادفات در مقاطع زمانی مذکور و در معابر فوق‌الاشاره مورد بررسی قرار گرفته و گزینش صورت نپذیرفت. لذا در این تحقیق ده اصلاح هندسی انجام شده در سال ۱۳۸۸ (حذف میدان در تقاطع قیام و۱۷شهریور، افزایش قطر و عرصه در میدان‌های آزادگان، خرمشهر،دولت و اصلاح جزیره وسط، مسدود کردن خیابان و تبدیل پنج‌راه به سه راه در تقاطع استقلال به ۳۲ متری و گذاشتن لچکی و اصلاح زاویه‌ دید در تقاطع‌های جوادیه، همت، خوشی و گذاشتن لچکی، اصلاح زاویه دید و اصلاح جزیره وسط در تقاطع شهربازی) به عنوان نمونه انتخاب شده‌اند، که آمار تصادفات قبل و بعد از انجام اصلاحات اخذ و مقایسه می‌شود.
۳-۱۰- اعتبار ابزار سنجش
۳-۱۰-۱- اعتبار سنجی (Validity)
منظور از اعتبار این است که آیا سنجه یا وسیله اندازه‌گیری همان چیزی را می‌سنجد که موردنظر ماست. در واقع اعتبار یا فقدان اعتبار به خودسنجه مربوط نمی‌گردد، بلکه به‌کاربرد آن برای سنجش موضوع بررسی بر می‌گردد. اعتبار سنجه به‌نحوه تعریف مفهوم مورد بررسی بستگی دارد(دواس،۱۳۸۴.ص.۶۳). هدف از پرداختن به اعتبار و روایی تحقیق این است که اگر قابلیت اعتماد و اعتبار داده های خود را ندانیم،نمی توانیم نسبت به انجام آزمونهای آماری و نتیجه گیری های آن با اطمینان اظهارنظر کنیم.
برای آزمون اعتبار روش های مختلفی وجود دارد از جمله: اعتبار محتوا،اعتبار معیار و اعتبار سازه.ما برای سنجش اعتبار پژوهش حاضر از روش اعتبار محتوایی استفاده کردیم.
در این پژوهش از نظرات اساتید (راهنما و مشاور) برای اعتبار محتوایی استفاده شده است. در این پژوهش سعی شده است که از طریق تطبیق شاخص‌سازی‌ها با مبنای نظری اعتبار سازه‌ای ابزار تأمین شود. با توجه به اینکه در تحقیق حاضر تمام مناطق و حوزه‌های شهر بجنورد موردنظر می‌باشد، می‌توان این را گفت که ابزار تحقیق حاضر از اعتبار اکولوژیک برخوردار می‌باشند. با توجه به اهمیت حصول از اعتبار وسیله اندازه گیری در بحث اعتبار محتوایی موارد زیر مورد توجه قرار گرفت:
۱- انتخاب نمونه بهینه از معرف ها،در این مرحله ملاک ما عمومیت معرف بوده است.
۲- استفاده از کتب و مجلات معتبر.
۳- استقاده از راهنمایی ها و مشاوره اساتید محترم و کارهای تحقیقی انجام شده در رابطه با موضوعات
۳-۱۰-۲-قابلیت اعتماد(Reliability)ابزار سنجش
سنجشی دارای قابلیت اعتماد است که در صورت تکرار آن در مواقع دیگر به نتایج یکسان برسد. اگر مردم در مواقع مکرر به پرسش، پاسخ یکسانی بدهند آن پرسش دارای قابلیت اعتماد (پایایی) دارد.(دواس،دی.ای. ۱۳۷۶).
برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد ابزار اندازه گیری شیوه های مختلفی به کار برده می شود. از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اجرای دوباره (آزمون _ آزمون مجدد)(Test-Retest Method)
روش موازی(همتا)(Parallel Forms Techniques)
روش کودر_ ریچاردسون(Kuder-Richardson)
روش دونیم کردن(تصنیف)(Split-Half Method)
روش آلفای کرونباخ(Cronbach`s Alpha)
۴-۱۰-۲-۱- محاسبه آلفای کرونباخ
یکی از روش های محاسبه قابلیت اعتماد استفاده از فرمول آلفای کرونباخ است. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسشنامه یا آزمون هایی که خصیصه های مختلف را اندازه گیری می کند به کار می رود. آلفای کرونباخ بین صفر تا یک متغیر است، هر چه به یک نزدیکتر باشد قابلیت اعتماد مقیاس بیشتر است.
محاسبه آلفای کرونباخ برای متغیرهای سازه‌ای