-ذاالکفل به معنی ضمانت آمده یعنی او ضامن امت خود شد که اگر به راه حق تعالی سلوک نمایند به بهشت اعلی و مرتبه ی عظمی رسند.(امین،‌۱۳۶۱: ۸/۲۹۴)
- چنانچه از قصص الانبیاء نقل شده که صدوق، از دقاق، از اسدى، از سهل، از عبد العظیم حسنى (ع) روایت کرده که فرمود: نامه‏اى به امام جواد (ع) نوشتم، و در آن از ذو الکفل پرسیدم که نامش چه بود؟ و آیا از مرسلین بود یا خیر؟ در جوابم نوشت: خداى عز و جل صد و بیست و چهار هزار پیغمبر فرستاد که سیصد و سیزده نفر آنان مرسل بودند، و ذو الکفل یکى از آن مرسلین است که بعد از سلیمان بن داوود مى‏زیست، و در میان مردم مانند داوود (ع) قضاوت مى‏کرد، و جز براى خداى عز و جل خشم نکرد، و نام شریفش «عویدیا» بود، و او همان است که خداى عز و جل در کتاب عزیزش نامش را برده، و فرموده:«وَ اذْکُرْ إِسْماعِیلَ وَ الْیَسَعَ وَ ذَا الْکِفْلِ وَ کُلٌّ مِنَ الْأَخْیارِ»(طباطبایی،‌۱۳۷۴ : ۱۷/۳۲۹)
۳-۲-۳-۸-۲-۳ کفالت ظاهری و باطنی
خداوند حضرت ذکریا (ع) را سرپرست و کفیل حضرت مریم (س) قرار داد. آیه ی شریفه ی «ذلِکَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیْبِ نُوحِیهِ إِلَیْکَ وَ ما کُنْتَ لَدَیْهِمْ إِذْ یُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ وَ ما کُنْتَ لَدَیْهِمْ إِذْ یَخْتَصِمُون‏»(آل عمران/۴۴) دلالت دارد بر بگو مگویی که جمله ی « یَخْتَصِمُون » آن را حکایت می کند، بگو مگو و نزاع در تکفل حضرت مریم (س) بود. همان تکفلی که در آیه ی شریفه ی «فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ کَفَّلَها زَکَرِیَّا »(آل عمران/۳۷) ذکر شده ، خلاصه ی تفصیل همان اجمال است و می فهماند مادر حضرت مریم (س) زمانی که او را به دنیا آورد، مریم (س) را در پارچه ای پیچید و پیش علمای یهود گذاشت و گفت : این دختر نذر است و باید پیش شما بماند، پس در پذیرش او رقابت نمودند و بگو مگویشان به جایی نرسید و در آخر توافق کردند در اینکه قرعه بیندازند و قرعه به نام حضرت زکریا (ع) در آمد و حضرت زکریا (ع) کفالت حضرت مریم (س) را به عهده گرفت.(گنابادی،‌۱۳۷۳ : ۳/۲۳۷ ؛‌کاشانی،‌۱۴۱۵ : ۱/ ۳۳۲-۳۳۱ ؛‌طباطبایی،‌۱۳۷۴ : ۳/ ۲۹۸-۲۹۷)
بنابراین حضرت مریم (س) به صورتی نیکو رشد کرد و از بالاترین نعمت های الهی برای حضرت مریم (س) آن بود که مرد دانشمند و پیامبری بزرگ همچون حضرت زکریا (ع) که عمر خود را در عبادت خداوند و خدمت کردن به بندگان خدا گذرانده بود متکفل زندگی و تربیت او شود. حضرت زکریا(ع) نه تنها حوائج

مادی و ظاهری حضرت مریم (س) را تأمین می نمود بلکه والاتر از آن نقش مربی صالح و شایسته را در رشد معنوی حضرت مریم‌(س) ایفاء نمود و او را کاملاً متوجه ی خدای متعال ساخت و شایسته تربیت نمود. (مدرسی،‌۱۳۷۷: ۱/۵۱۹)
حضرت موسی(ع) نیز آن زمان که نوزادی بود که امواج دریا به اذن خداوند متعال همچون دایه ای مهربان از او نگهداری می نمود تا اینکه توسط فرعون و همسرش از آب نیل گرفته شد، به خواست خداوند از گرفتن سینه ی زنان و دایه ها سر برمی تابد « وَ حَرَّمْنا عَلَیْهِ الْمَراضِعَ مِنْ قَبْل‏»(قصص/۱۲) در این شرایط خواهرش که قبلاً به سفارش مادر در پی صندوق حامل حضرت موسی(ع) بود ز راه می رسد و به خدمتکاران دربار فرعون که به دنبال پیدا کردن دایه برای حضرت موسی (ع) بودند، نوید می دهد که زنی را می شناسد که به نوزادان شیر می دهد. « إِذْ تَمْشِی أُخْتُکَ فَتَقُولُ هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلى‏ مَنْ یَکْفُلُهُ فَرَجَعْناکَ إِلى‏ أُمِّکَ کَیْ تَقَرَّ عَیْنُها وَ لا تَحْزَن‏»(طه/۴۰)، « فَقالَتْ هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلى‏ أَهْلِ بَیْتٍ یَکْفُلُونَهُ لَکُمْ وَ هُمْ لَهُ ناصِحُون‏»(قصص/۱۲) زیرا اراده ی خداوند به این تعقل گرفته بود که این نوزاد را به آغوش پر مهر مادرش بازگرداند و قلب او را آرام بخشد.
پر واضح است که تنها شیردادن به نوزاد کافی نیست بلکه تکفل کامل مهم است.(قرائتی،‌۱۳۸۳ : ۷/۳۴۵) بنابراین تربیت و رشد الهی حضرت موسی (ع) به دست مادری توانمند که روزی الهام الهی را دریافت نموده بود .« وَ أَوْحَیْنا إِلى‏ أُمِّ مُوسى‏ أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ وَ لا تَخافِی وَ لا تَحْزَنِی إِنَّا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَ جاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ »(قصص/۷) و به این الهام لباس عمل پوشانید و نوزاد خویش را به نیل سپرد، انجام گرفت.
۳-۲-۳-۸-۲-۴ کفالت مادی وظاهری
کفالت در مال نیز به کار رفته است که آن راجع به «میش» است. «إِنَّ هذا أَخِی لَهُ تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ نَعْجَهً وَ لِیَ نَعْجَهٌ واحِدَهٌ فَقالَ أَکْفِلْنِیها وَ عَزَّنِی فِی الْخِطاب‏ »(ص/۲۳) زمانی که مدعی به حضرت داوود (ع) می گوید: برادر من نود و نه میش دارد و به من می گوید : این یک میش را به میش های من منضم کن و آن را در کفالت من و تحت سلطنت من قرار بده. (گنابادی، ۱۳۷۲ : ۱۲/ ۲۷۷ ؛ طباطبایی، ۱۳۷۴ : ۱۷/ ۲۹۳ ؛‌طوسی، ۱۳۶۰ : ۲۱ /۸۷ ؛ طیب، ۱۳۷۸ : ۱۱/۲۳۲) ولی برخی معتقدند : در این جا «أَکْفِلْنِیها» به معنی تملیک و نصیب قرار دادن است. (قرشی،۱۳۷۱ : ۶/۱۳۲)
بنابراین واژه ی «کفل» در نظام معنایی قرآن کریم در لایه ها و سطوح مختلف معنایی به کار رفته است و تقریباً در همه ی لایه های ظاهری و باطنی، دنیوی و اخروی، مادی و معنوی،‌… دیده می شود. پس می توان
اذعان کرد واژه ی «کفل» دارای مفهوم طولی است که می تواند به لایه های مختلف معنایی تعلق گیرد برای همین هم ابعاد مادی را دارد و هم معنوی و هر یک از موارد مذکور می تواند یک بعد معنایی از فهم واژه ی «کِفْلَیْنِ» را نمایان کنند.
۳-۲-۳-۸-۳ سبب نزول آیه ی ۲۸سوره ی حدید
در آیه ی مورد بحث تعبیر عجیب و مبهمی به کار رفته است :«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیم‏»(حدید/۲۸) با توجه به سیاق آیه ی مذکور، به ویژه آیه ی شریفه ی «لِئَلاَّ یَعْلَمَ أَهْلُ الْکِتابِ أَلاَّ یَقْدِرُونَ عَلى‏ شَیْ‏ءٍ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ أَنَّ الْفَضْلَ بِیَدِ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیم‏»(حدید/۲۹) برخی از مفسرین نزول این آیه را در پاسخ به فخر فروشی اهل کتاب نسبت به مؤمنین دانسته اند و این چنین بیان کردند : رسول اللَّه(ص) جعفر طیار را با هفتاد نفر سوار به حبشه فرستاد که نجاشى را به اسلام دعوت نمایند پس از آنکه نجاشى دعوت آنها را پذیرفت و قبول اسلام نمود موقع بازگشتن قشون پیامبر اکرم (ص) با چهل نفر از کسانى که از اهل مملکت او ایمان آورده بودند از نجاشى اجازه گرفتند و روانه ی مدینه شدند وقتى فقرای اهل مدینه را دیدند مایل گردیدند که با آنان مواسات نموده و مال خود را بین فقرای آنها انفاق نمایند آن وقت آیه ی شریفه ی « أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَهِ السَّیِّئَهَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ »(قصص /۵۴) نازل شد و چون اهل کتاب از آن هایى که ایمان نیاورده بودند قوله تعالى «أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا»(قصص/۵۴) را شنیدند به مسلمان ها افتخار می نمودند که اى گروه مسلمین کسى که از ما به کتاب شما ایمان‏آورد اجر و فضیلت وى دو برابر شما است، پس شما را بر ما فضیلتى نیست این بود که آیه ی شریفه ی ۲۸ حدید نازل شد. (طبرسی،‌۱۳۶۰ : ۲۴/ ۲۵۳ ؛‌امین،‌۱۳۶۱ : ۱۲ / ۱۷۰-۱۶۸ ؛‌ قرشی،‌۱۳۷۷ : ۱۱/۴۷-۴۶)
۳-۲-۳-۸-۴ دریافت کنندگان «کِفْلَیْنِ» از دیدگاه مفسرین
برخی از مفسرین معتقدند که آیه ی مذکور خطاب به منافقین است که آن ها به ظاهر ایمان داشتند و در باطن منکر بودند. بنابراین از آن ها می خواهد که در باطن هم به حضرت محمد (ص) ایمان آورند تا دو نصیب از رحمت یکی برای ایمان به حضرت محمد(ص) و دیگر برای ایمان به سایر پیامبران به آن ها عطا شود. این نظر صحیح نیست زیرا ایمان ظاهری منافقین، ایمان نیست بلکه نفاق است.(طیب،‌۱۳۷۸ : ۲/۴۴۴ ؛‌حسینی شاه عبدالعظیمی،‌۱۳۶۳ : ۱۳/ ۵۱ ؛‌کاشانی،‌۱۳۳۶ :۹/۱۹۳)
چنانچه برخی دیگر از مفسرین اذعان داشته اند مخاطب ، مؤمنان هستند منتهی به آن ها گفته می شود که ایمان ظاهری کافی نیست بلکه باید ایمانی عمیق توأم با تقوی در عمل داشته باشند.(مکارم شیرازی،‌۱۳۷۴ : ۲۳/ ۳۹۷-۳۹۴) نقدی که به این نظر وارد است : بر اساس آیه ی شریفه ی « قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمانُ فِی قُلُوبِکُمْ وَ إِنْ تُطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لا یَلِتْکُمْ مِنْ أَعْمالِکُمْ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیم‏ »(حجرات/۱۴) کسانی که به ظاهر اسلام را پذیرفته اند تنها کسانی هستند که اسلام آورده اند نه ایمان، زیرا ایمان مرتبه ای ژرف است.
در این آیه کسانى که ایمان آورده‏اند به تقوا و به ایمان به رسول امر مى‏کند ، با اینکه این اشخاص دعوت دینى را پذیرفته‏اند، و قهراً به خدا و نیز به رسول ایمان آورده‏اند، پس همین امر مجدد به ایمان به رسول دلیل بر این است که مراد از این ایمان، پیروى کامل و اطاعت تام از رسول است‏. پس ایمانى که در آیه ی مورد بحث بدان امر شده ایمانى است بعد از ایمان، و مرتبه‏اى است از ایمان، بالاتر از مرتبه‏اى که قبلاً داشتند، و تخلف از آثارش ممکن بود، مرتبه‏اى است که به خاطر اینکه قوى است اثرش از آن تخلف نمى‏کند. پس کسی که دارای این مرتبه ی بالای ایمان باشد ثوابی روی ثواب دارد همچنان که ایمان روی ایمان دارد.(طباطبایی،‌۱۳۷۴ : ۱۹/۳۰۶-۳۰۵) بنابراین کسانی که دارای ایمان عمیق توأم با تقوی در عمل داشته باشند دو بهره از رحمت را دریافت خواهند کرد.(مکارم شیرازی،‌۱۳۷۴ : ۲۳/ ۳۹۶-۳۹۴) زیرا تقوی فضیلتی است وراء ایمان، هر مؤمنی متقی نیست، لکن هر شخص متقی با ایمان است و کسی که دارای این دو فضیلت یعنی ایمان و تقوی گردیده دو بهره از رحمت نصیب او خواهد شد. (امین،‌۱۳۶۱ : ۱۲/ ۱۷۰-۱۶۸)
۳-۲-۳-۸-۵ تبیین واژه ی «کِفْلَیْنِ» در آیه ی ۲۸سوره ی حدید
در مورد اینکه منظور از «کِفْلَیْنِ» چیست، مفسرین نظرات متعددی را بیان نموده اند :
-دو سهم از رحمت منظور نصیبی از بیعت عام و نصیب و سهمی بر بیعت خاص. به عبارت دیگر سهمی بر قبول اسلام و سهمی بر قبول ایمان ؛یا سهمی در مقام نفس انسانی و سهمی در مقام قلب؛ سهمی از بهشت نعیم و سهمی از بهشت رضوان و به عبارت دیگر سهمی برای قوه ی عماله و سهمی برای قوه ی علّامه.(گنابادی، ۱۳۷۲ : ۱۳/ ۵۹۰-۵۸۹)
-منظور از این دو بهره همان است که در آیه ی شریفه ی سوره ی بقره آمده است : «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنا عَذابَ النَّار»(بقره/۲۰۱) خداوند در دنیا به ما نیکی مرحمت فرما و در آخرت نیز نیکی عنایت کن.(مکارم شیرازی ،‌۱۳۷۴ : ۲۳ / ۳۹۷-۳۹۴ ؛ راغب،‌ ۱۴۱۲: ۷۱۷ ؛ دروزه ،‌۱۳۸۳ : ۹/۳۳۵)
-منظور اجرهای پی در پی و مضاعف و متداوم است.(مکارم شیرازی،‌۱۳۷۴ : ۲۳ / ۳۹۷-۳۹۴ ؛‌ دروزه،‌ ۱۳۸۳ : ۹/ ۲۳۵ ؛‌ شاذلی،‌۱۴۱۲ : ۶/ ۳۴۹۶) -علی بن ابراهیم گفته است : «نصیبین من رحمته أحدهما أن لا یدخله النار و الثانیه أن یدخله الجنه»( قمی،‌۱۳۶۷ : ۲/ ۳۵۲ ؛‌شریف لاهیجی،‌۱۳۷۳ : ۴/ ۴۰۲)
- شاید بتوان منظور از «کِفْلَیْنِ» را در سیاق آیه جستجو نمود و بهره اول را «یَجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ» دانست. زیرا نور آغاز حرکت است چنانچه فعل « یَجْعَلْ» از افعال شروع است، و مهم این است که حرکت در راه راست و به سوی هدف هایی باشد که انسان برای آن ها آفریده شده است و انسان بدین راه نمی تواند رفت مگر به وسیله ی نور و خداوند آن نور را در دل انسان قرار می دهد.«یَهدی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاء »(نور/۳۵) و خدا هر کس را بخواهد بدان نور راه می نماید و نور را فرا روی انسان قرار می دهد.(مدرسی، ۱۳۷۷: ۱۵/ ۱۴۱)
بنابراین نور در آیه، مفهوم مطلق و گسترده ای دارد؛ نه اختصاص به دنیا دارد و نه آخرت و به تعبیر دیگر ایمان و تقوی سبب می شود که حجاب ها از قلب مؤمن برچیده شود و چهره ی حقایق را بی پرده ببیند و در پرتوی آن روشن بینی خاصی نصیب او گردد.(مکارم شیرازی،‌۱۳۷۴ : ۲۳/ ۳۹۶) روشن بینی که در باطن مؤمنین راستین پدیدار می گردد که هم در ظلمت طبیعت رهبر و رهنمای او می باشد و از کج روی به جاده ی هدایت، وی را راهنمایی می نماید و هم از سقوط در پرتگاه جهالت، به نور دانش او را نگاه می دارد.(امین، ۱۳۶۱ : ۱۲/ ۱۶۹)
نصیب دوم «یَغْفِرْ لَکُمْ» یعنی غفران و آمرزش گناهان است زیرا بدون آن هیچ موهبتی برای انسان گوارا نیست و کسی که دارای ایمان و تقوی گردید از خطا و لغزش در کنف حق تعالی محفوظ ماند و هر گاه خطا و لغزشی از وی پدید گردد به کرم خویش عفوش می نماید. چنانچه فرموده است : «إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ