کاربرد روان­شناسی مثبت­گرا در عرصه­ سازمان و مدیریت، منجر به ایجاد و توسعه دو رویکرد جدید در این زمینه شده است: (1) رفتار سازمانی مثبت­گرا که بیشتر بر جنبه­ های خرد رفتار سازمانی و آن دسته از حالات مثبت شخصیت انسانی که قابل توسعه و پرورش هستند، تأکید می­ کند و (2) پژوهش­های سازمانی مثبت­گرا^[50] که بیشتر بر جنبه­ های کلان رفتار سازمانی تأکید می­ کند (Bakker et all, 2008).

• • 1. 1. رفتار سازمانی مثبت­گرا

     

     

2-3-1) مفهوم رفتار سازمانی مثبت­گرا
همانند روان­شناسی، چشم­انداز عمومی و توجه نسبیِ رفتار سازمانی نیز بیشتر بر منفی­ها^[51] نسبت به مثبت­ها^[52] خیره شده بود (Luthans, 2002b, 698)، به­ طوری­که والش^[53]، وبر^[54] و مارگولیس^[55] (2003) در گزارشی نشان دادند، در طول 17 سال گذشته در مطبوعات کسب‌وکار، کلمات با گرایش منفی (به‌عنوان‌مثال، ضرب و شتم، برد/ غلبه) در مقایسه با واژه­ های مثبت (به‌عنوان‌مثال، شفقت، فضیلت)، چهار برابر افزایش یافته است. ازاین‌رو یک رویکرد مثبت نه‌تنها در روان­شناسی، بلکه در مدیریت و تجارت موردنیاز است (Bakker et all, 2008).
رشته رفتار سازمانی مثبت­گرا، از رویکرد روان­شناسی مثبت­گرا که اخیراً مطرح شده، نشأت‌گرفته است. (Bakker et all, 2008). لوتانز، رفتار سازمانی مثبت­گرا را “مطالعه و کاربرد ظرفیت­های روان‌شناختی و توانایی­های مثبت منابع انسانی که قابلیت اندازه ­گیری و توسعه یافتن را دارند و برای بهبود عملکرد به­ طور مؤثری مدیریت­پذیر می­باشند” تعریف نموده است (Luthans, 2002a, 59; Luthans, 2011, 199). ظرفیت­های رفتار سازمانی مثبت­گرا حالت­گونه و بنابراین باز برای یادگیری، توسعه، تغییر و مدیریت در محل کار می­باشند. حالت­های رفتار سازمانی مثبت­گرا می­توانند از طریق برنامه ­های آموزشی توسعه داده شوند، در محیط کار مدیریت/ هدایت شوند، یا توسط خود شخص پرورش داده شوند (Luthans, 2002b).

لوتانز و همکارانش ترکیب بهینه روان­شناسی مثبت، سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی را ضرورت اجتناب­ناپذیر برای شکل­دهی رفتارهای سازمانی مثبت می­دانند (قلی­پور، 1392، ص 48).
سرمایه اجتماعی
رفتارهای سازمانی مثبت
شکل 2-2. عوامل شکل­دهنده رفتارهای سازمانی مثبت
روان­شناسی مثبت
سرمایه انسانی
2-3-2) معیارهای رفتار سازمانی مثبت­گرا
برای این­که یک ظرفیت روان‌شناختی و متغیر مثبت در شمول سازه­ی رفتار سازمانی مثبت‌گرا قرار گیرد، می­بایست معیارهای عملیاتی زیر را در بر داشته باشد.

1. 1.  مبتنی بر نظریه و پژوهش. این معیار، رفتار سازمانی مثبت­گرا را از نوشتجات^[56] مثبت­گرا پیرامون خودیاری و بدون پشتوانه­ی مشهور پژوهشی، از قبیل هفت عادت مردان مؤثر اثر استیون کاوی^[57] یا کتاب­های پرفروشی مانند چه کسی پنیر مرا جابه­جا کرد؟ اثر اسپنسر جانسون^[58]، مجزا می­ کند. رفتار سازمانی مثبت­گرا به‌طورکلی بسان جنبش روان­شناسی مثبت­گرا و پژوهش‌های سازمانی مثبت­گرای دانشگاه میشیگان (مشهور به POS)، مبتنی بر یافته­های پژوهشی کاربردی و پایه­ های نظری محکم و بنیادی است (Luthans, 2011).

1. 1. مقیاس­های معتبر. در رابطه با معیار داشتنِ نیاز به یک پایه نظری و پژوهشی (معیار قبلی) و به­منظور تمایز بعدی از نوشتجات مشهور خودپرورشی و شمول در رفتار سازمانی مثبت‌گرا، سازه­ی موردنظر می­بایست مقیاس­های معتبر و قابل‌اتکاء داشته باشد (Luthans, 2011).

1. 1. حالت­گونه و بنابراین باز برای توسعه. این معیار به­ دلیل تمرکز بر ظرفیت­های روان‌شناختی حالت­گونه -بدین معنی که ظرفیت­های رفتار سازمانی مثبت­گرا به­آسانی باز و قابل­انعطاف برای تغییر و توسعه می­باشند- که موجب متمایز شدن رفتار سازمانی مثبت­گرا از روان­شناسی مثبت­گرا و دیگر سازه­های مثبت رفتار سازمانی سنتی و پژوهش‌های سازمانی مثبت­گرا می­ شود، برای این رویکرد حیاتی است (Luthans, 2002a, 2002b; Luthans, Avey, Avolio, Norman & Combs, 2006; Luthans & Youssef, 2007a; Luthans, Youssef et all, 2007; Luthans, 2011). این معیار بیان می­ کند که به­منظور شُمول در رفتار سازمانی مثبت‌گرا، سازه می­بایست حالت­گونه (مبتنی بر موقعیت، باز برای آموختن، تغییر و توسعه) در مقابل خصیصه­گونه (گرایشی/ خُلقی، نسبتاً ثابت در موقعیت­ها و زمان) باشد. بر روی یک پیوستار دوحالتی، معیار حالت­گونه اظهار می­دارد که ظرفیت­های روان‌شناختی می­توانند توسعه یابند و آموخته شوند، درحالی‌که اغلب متغیرهای روان­شناسی مثبت­گرا مانند فضیلت و شخصیت، بیشتر خصیصه­گونه هستند و بنابراین نسبتاً ثابت‌اند (Luthans, 2011).

1. 1. مدیریت­پذیر برای بهبود عملکرد. این معیار بار دیگر رفتار سازمانی مثبت‌گرا را از روان­شناسی مثبت­گرا متمایز می­ کند. رفتار سازمانی مثبت‌گرا علاقه­مند به محیط­ کاری و این­که چگونه ظرفیت­های روانشناسی مثبت می­توانند در بهبود عملکرد انسان، رهبران/ مدیران و به‌طورکلی منابع انسانی به کار گرفته شوند، می­باشد (Luthans, 2011).

      • • 1. 1. ابعاد رفتار سازمانی مثبت­گرا

           

           

       

       

ظرفیت­های روان‌شناختی مثبت که بیشترین تناسب با معیارهای چهارگانه بالا دارند شامل خودکارآمدی، خوش­بینی، امیدواری و تاب­آوری/ شکیبایی می­باشند. هنگامی­که این چهار منبع روان‌شناختی مثبت درهم‌آمیخته شوند، به­ صورت تئوری و نظری یک سازه­ی مرکزیِ سطح بالا را به نمایش می­گذارند که لوتانز و همکارانش آن را سرمایه روان‌شناختی^[59] نام نهاده­اند. به­علاوه، تعداد دیگری سازه­ی بالقوه­ی مثبت از قبیل شادمانی/ خوشبختی ذهنی^[60] و هوش هیجانی^[61] وجود دارند که در درجات مختلفی با معیارهای فوق مطابقت می­نمایند (Luthans, 2011).