مشخصات گیاه: گیاهی است علفی از خانواده سرخس­ها، همیشه سبز با برگ­های یک­بار شانه­ای که به­ صورت طوقه­ای رشد می­ کنند. دم­برگ اصلی قهوه­ای تا قهوه­ای تیره در قسمت قاعده کرکدار. برگچه­ها ۱۵-۲۵ عدد تخم­مرغی یا مستطیلی­شکل و در حاشیه با دندانه­های کوچک، هاگدان­ها بزرگ و به­تعداد ۲-۴ جفت در پشت برگچه­ها به ­وجود می­آیند.
خواص درمانی: درد شکم، یبوست، نفخ و تقویت معده، ورم و التهاب مفاصل
مصارف درمانی: برای رفع درد شکم به­ صورت دم­کرده استفاده می­ شود. همچنین برای تب و سرفه به­ صورت جوشانده مصرف می­گردد. برای ورم و التهاب مفاصل به­ صورت مرهم نیز استفاده می­ شود.

روش مصرف: دم­کرده، جوشانده، مرهم
طب کهن: «ترکیبات شیمیایی و خواص درمانی آن مشابه پرسیاووش است و سابقا از آن جهت رفع بیماری­های مربوط به طحال استفاده به­عمل می­آمده­است
«خواص آن مانند پرسیاوشان می­باشد. در برص و بهک(پیسی) و بیماری­های بلغمی سودمند است. سینه و ریه را پاک کند. بخور دادن آن در تب ربع موثر است. سینه و ریه را بیشتر از پرسیاووشان از خلط پاک می‌کند».(زرگری،۱۰۰:۱۳۸۳(

سیاه­دانه Siyâhdâne
نام انگلیسی: Black Cumin
نام محلی: سیادونه Siyâdune
بخش مورد استفاده: دانه
پراکنش: این گیاه بومی منطقه نیست.

مشخصات گیاه: گیاهی علفی، یک­ساله با ساقه منشعب و افراشته، دارای کرک­های چسبناک، برگ­ها منقسم با تقسیمات باریک و نخی شکل، گل­ها منفرد، سفید شیری با کناره مایل به سبز یا آبی، گل­برگ­ها پایک­دار، میوه کپسول.
خواص درمانی: روماتیسم، قی و تهوع، سقط جنین، سرفه، معده­درد، دردپهلو و دردهای دیگر، رفع باد، پادزهر
مصارف درمانی: سیاه­دانه را به­عنوان ضماد در درمان روماتیسم استفاده می­ کنند. آن­را دم کرده و در معده­درد استفاده می­ کنند. در هنگام دندان­درد روی دندان قرار می­ دهند. سیاه­دانه درسته یا آسیا­شده را با مقداری سیاهی ته دیگ و فضله مرغ خانگی مخلوط کرده و در آب حل می‌کنند و از آن برای معالجه قی و تهوع استفاده می­ کنند. مخلوط آن در ترشی برای تقویت خون و بشاش نمودن صورت مفید است. دم کرده آن برای رفع تهوع کودکان استفاده می­ شود. برای تزئین نان نیز به­کار می­رود.
سیاه­دانه، زعفران و فلفل را برای سقط جنین می­خورند. آن­را آسیاب کرده و برای درمان سیاه­سرفه، درد پهلو و دردهای دیگر استفاده می­ کنند. سیاه­دانه و شیرگاو را مخلوط کرده و در درمان سیاه­سرفه به بیمار می­­دهند. دانه آن­را پودر کرده به­همراه روغن به­ صورت ضماد برای درد پا و دست مورد استفاده قرار می­ دهند. در خونریزی­های زنانه سیاه­دانه مصرف زیاد دارد. جز در مواقعی­که همراه کنجد بر­روی نان می­پاشند و مورد استفاده قرار می­ دهند، در مخلوط­های دیگری نیز که صرفا جنبه دارویی دارد، به­مصرف می­رسد. در مخلوطی متشکل از تخم شوید، پوست نارنج و سیاه­دانه و زنجبیل برای رفع کوفتگی بدن زائو به­مصرف می­رسد. پوست نارنج را کوبیده، بقیه را بو داده و با پوست نارنج مخلوط می­ کنند. این دارو مصرف خارجی دارد و به­ صورت مرهم و مالشی به­کار برده می­ شود. در مخلوط دیگری شامل پیاز سفید خوراکی، برگ آویشن باریک، سیاه­دانه و بابونه را کوبیده و مقداری آب به آن اضافه کرده و می­جوشانند تا به­ صورت خمیر درآید. جهت رفع درد معده و رحم و رفع باد استفاده می­ کنند. همچنین برای آماده شده رحم برای حاملگی مفید است. آن­را همراه دارچین و خوفل و فلفل نیز به­همین منظور به­مصرف می­رسانند.
روش مصرف: پودر یا دانه خیسانده، جوشانده، ضماد. نباید آن­را دم کرد، زیرا اسانس آن از بین می‌رود.
طب کهن: «شونیز یا سیاه­دانه در سوم گرم و خشک است. تند و تیز، زداینده، بادشکن، بادکرده­ها را فرونشاند. زگیل­های واژگون را می­برد. خال­ها را می­زداید و در علاج بهک و برص ویژگی دارد. داروی زکام است، به­ ویژه اگر در روغن سرخ شود و در وصله کتان پیچند و بر پیشانی مالند، سردرد سرد را از بین ببرد. اگر شبی در سرکه باشد و فردای آن روز آن­را بسایند و آن­را بو کشند در علاج سردرد مزمن و کج دهنی بسیار مفید است. آب­پزش با سرکه مضمضه کنند، درد دندان تسکین یابد و اگر با چوب صنوبر آب­پز شود، در تسکین درد دندان موثرتر است. سیاه­دانه را بسایند و گردش با روغن زنبق مخلوط کنند و به بینی کشند، اول آب آمدن در چشم را منع می­نماید. سیاه­دانه را بخورند یا بر ناف مالند، داروی کرم و کرم کدو است. اگر چند روزی به­کار برند، حیض را راه اندازد. اگر با عسل و آب گرم تناول نمایند، از سنگ کلیه و مثانه نافع است. در علاج تب­های بلغمی و سودایی بسیار دوای خوبی است. پادزهر نیش رتیل است. حشرات از دودش می گریزند. بعضی عقیده دارند که بسیار خوردنش می­میراند».(بوعلی سینا،۳۱۴:۱۳۶۸)
سیاه­دانه به­عنوان زیادکننده شیر، ضد انگل­های روده­ای، مسهل و ضد نفخ مصرف سنتی دارد.(امین،۸۶:۱۳۸۴)
زیاد خوردن آن موجب سقط جنین زنده یا مرده می­ شود. برای تسکین سرفه سرد، درد سینه، ناراحتی­های تنفس، قی، آشفتگی، یرقان و ناراحتی طحال، قولنج­های نفخی به­ صورت خوردن یا ضماد مفید است. خوردن آن با عسل برای خرد کردن سنگ کلیه و مثانه و سوخته آن برای بواسیر خوب است. خیسانده آن در شیر اگر پس از یک ساعت در بینی بریزند، زردی را رفع کند. سرخ­کرده آن­را کوبیده با روغن زیتون چند جوش بدهند و چند قطره در بینی چکانند، برای رفع زکام و عطسه مفید است. اسراف در خوردن در گرم مزاجان باعث ورم و دردهای گلو و گرفتگی­هایی می‌شود.(میرحیدر،۲۱۱:۱۳۸۲)
قیاس: خاصیت شل­کنندگی عضله گیاه می ­تواند مصرف سنتی آن­را در رفع درد پهلو تایید کند. به­علاوه مصرف سنتی آن در درمان دندان­درد با قانون ابن­سینا تطابق دارد.

سیر Sir
نام انگلیسی: Garlic
نام محلی: سیر
بخش مورد استفاده: بولب(بخش زیرزمینی)
پراکنش: به­عنوان یک گیاه خوراکی در نقاط مختلف ایران کشت می‌شود.

مشخصات گیاه: گیاهی علفی و پایا، پیازدار، محور گلدار تا ارتفاع ۵۰ سانتی متر نیز می­رسد. گل­آذین چتر، برگ­ها پهن و گندمی، عرض برگ گاهی به بیش­از ۳ سانتی­متر می­رسد. پیازها به­ صورت مجتمع در داخل یک پوسته غشایی قرار گرفته­اند و بر روی یک ساقه فشرده که به­ صورت پایک می­باشد، قرار دارند.
خواص درمانی: فشارخون، تنظیم چربی خون، صفرا، روماتیسم، میخچه، گزیدگی، دندان­درد، کرم روده.
مصارف درمانی: سیرخام را با چند لیتر آب جوشانده، محل گال را شستشو می­ دهند. سیر و نمک را در هنگام دندان­درد به­ صورت موضعی مصرف می­ کنند. برای درمان هاری، تنظیم چربی خون و نیز تنظیم عملکرد دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می­گیرد.
سیر را کوبیده و آب آن­را گرفته و سپس پنبه­ای را به آب آن آغشته کرده و در هنگام گوش­درد داخل گوش قرار می­ دهند. از سیر برای فشارخون استفاده می­ شود. به­ صورت خام برای درمان روماتیسم می­خورند. مقداری سیر را کوبیده و با روغن حیوانی مخلوط نموده، سپس روی زخم قرار می­ دهند. برای درمان طبع صفراوی سیر و ماست را با هم مخلوط کرده مصرف می‌کنند. برای درمان سردرد سیر را کوبیده و به پیشانی می­مالیدند. گوش­درد، سیر را داغ کرده و داخل لاله گوش می­گذارند. برای درمان اسهال دوغ و سیر را مخلوط کرده و به شخص می­خورانند. برای درمان روماتیسم سیر کوبیده­شده را روی موضع درد می­گذارند. سیر را کوبیده و برروی میخچه می­گذارند. برای درمان زردی، سیر را نخ کشیده و به گردن می­آویزند.
برای درمان هاری، دو یا سه دانه سیر را در هاونی کوبیده و با کمی خاکستر تاک و یک قاشق سرکه مخلوط می­ کنند و بر موضع گزیدگی حیوان می­گذارند.