یکی از عواملی که باعث برهم خوردن راستای طبیعی زانوها می­ شود، ناهنجاری زانوی پرانتزی است که در این عارضه زانوها از هم دور و قوزک­های داخلی به هم نزدیک می­شوند و پاها شکل پرانتزی پیدا می­ کنند (لطافت­کار، ۱۳۸۹). در این عارضه عضلات قسمت داخلی زانو (نیم غشایی، نیم وتری، راست داخلی و درشت نی قدامی) کوتاه و عضلات قسمت خارجی زانو (دوسر رانی، کشنده پهن نیام و گروه عضلات نازک نی) کشیده شده ­اند و باعث تغییر اعمال نیروها بر زانو می­ شود (ویتورو، ۲۰۰۹)، طوری که خط کشش ثقل به سمت داخل زانو جابه­جا می­ شود و سبب اعمال بار بیشتر به ساختار داخلی زانو می­گردد، به طوری که میزان نیروی عکس­العمل در این بخش حدود۵/۳ برابر قسمت خارجی خواهد بود (لویک و همکاران ،۲۰۰۴؛ شمسی­ماجلان و همکاران، ۱۳۹۱). این امر ممکن است باعث اختلال در تحمل وزن گردد و منجر به بی­ثباتی در وضعیت بدنی شده و استراتژی کنترل وضعیت را در افراد دارای زانوی­پرانتزی حین ایستادن دچار اختلال سازد (سمائی و همکاران ۲۰۱۰). افراد دارای زانوی پرانتزی ممکن است در معرض خطر بیشتر آسیب، طی فعالیت­های ورزشی خود باشند.
جهت بهبود این ناهنجاری تمرینات اصلاحی بطور رایج مورد استفاده قرار می­گیرد. هدف از تمرینات اصلاحی، اصلاح عملکرد عضلاتی است که بر اثر برهم خوردن مکانیک زانو دچار تغییر شده ­اند. در نتیجه اصلاح عملکرد این عضلات، مقدار و جهت نیروهای وارده به زانوها در راستای طبیعی خود قرار خواهند گرفت.
همچنین امروزه برای پیشگیری از آسیب و راستای نامناسب زانو از تمرینات عصبی­عضلانی استفاده می­ کنند. هدف از انجام تمرینات عصبی­عضلانی تحریک سیستم حسی حرکتی که موجب افزایش هماهنگی و سفتی مفصلی می­ شود (کیبلر^[۷۲] و همکاران، ۲۰۰۱) در نتیجه باعث کاهش بار وارده بر مفصل زانو در هنگام حرکت می­ شود (هویت^[۷۳] و همکاران، ۱۹۹۶).

با توجه به اثرات منفی ناهنجاری زانوی پرانتزی در بروز آسیب­ها، بررسی تاثیر حرکات اصلاحی بر رفع این ناهنجاری ضروری به نظر می­رسد. لذا در تحقیق حاضر اثر شش هفته تمرینات اصلاحی بر راستای زانوی پرانتزی پسران در حرکت برشی بررسی شد. بیشتر تمرینات در این زمینه به مقایسه نیروی عکس­العمل زمین و بررسی عملکرد اندام تحتانی و تعادل افراد دارای زانوی پرانتزی با افراد دارای پای ضربدری و نرمال پرداخته­اند.
بیش از یک دهه تمرینات عصبی­عضلانی به عنوان تمرینات پیشگیری از آسیب رواج یافته است. از آنجایی که در عارضه زانوی پرانتزی، راستای زانو دچار تغییر شده و با توجه به تحقیقات انجام شده در زمینه تمرینات عصبی­عضلانی به نظر می­رسد این تمرینات بتواند راستای زانورا در حرکت بهبود دهد.
تحقیقات در این زمینه کمتر به بررسی اثر تمرین بر عارضه زانوی پرانتزی پرداخته و بیشتر جنبه­ مقایسه و به شیوع شناسی ناهنجاری­ها پرداخته­اند. در زمینه تمرینات عصبی عضلانی بیشتر تاثیر تمرینات را بر عملکرد و راستای زانو جهت پیشگیری از آسیب ACL پرداخته اند.
جهت ارائه یک شیوه تمرینی مناسب جهت بهبود راستای زانو لازم است که مقایسه­ ای بین دو شیوه تمرین اصلاحی و عصبی­عضلانی بر راستای زانوی پرانتزی پسران در حرکت برشی انجام شود تا به دانشجویان، مربیان، معلمان تربیت بدنی، فیزیوتراپ­ها و متخصصین یک شیوه­ کارآمدتر را توصیه کنیم. بنابراین هدف از تحقیق حاضر اثر شش هفته تمرینات اصلاحی موضعی و تمرینات عصبی­عضلانی بر راستای زانوی پرانتزی پسران در حرکت برشی می­باشد.
فرضیه اول: انجام تمرینات اصلاحی موضعی بر راستای زانو در پسران دارای زانوی پرانتزی در صفحه فرونتال در حرکت برشی، تاثیر معنی­داری دارد.
نتایج بدست آمده در این تحقیق، حاکی از تاثیر تمرینات اصلاحی بر راستای زانو در پسران دارای زانوی پرانتزی در صفحه فرونتال در حرکت برشی است.
میانگین و انحراف استاندارد زاویه زانو در صفحه فرونتال در پیش­آزمون و پس آزمون در گروه اصلاحی به ترتیب ۳/۱۱±۷/۱۲ و ۷/۴±۱/۵ بوده است (جدول۲-۴). همچنین نتایج آزمون تی وابسته نشان می­دهد که کاهش معنی­داری بین پیش آزمون و پس آزمون در گروه اصلاحی (۰۴/۰=p) وجود دارد و بیانگر تاثیر شش هفته تمرینات اصلاحی بر راستای زانوی پرانتزی پسران در حرکت برشی در صفحه فرونتال با اندازه اثری بالا ۴۷۵/۰ می­باشد.
حسنوند و همکاران در سال ۱۳۹۰ به بررسی اثر تمرینات اصلاحی در کاهش فاصله بین دو کندیل داخلی ران دختران ۱۴-۱۲ ساله­­ی دارای زانوی پرانتزی پرداختند. آن­ها را به مدت دو ماه (هفته­ای سه جلسه) تحت تمرینات اصلاحی موضعی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که این تمرینات در کاهش فاصله بین دو کندیل داخلی استخوان ران موثر بوده است. با توجه به نتیجه این تحقیق به نظر می­رسد که تمرینات اصلاحی در اصلاح عملکرد عضلات اطراف زانو (تقویت عضلات کشیده شده و کشش عضلات کوتاه شده) موفق بوده است و از آنجایی که تحقیق مشابهی در این زمینه مشاهده نشد پس می­توان احتمال داد که علت کاهش زاویه والگوس زانو نتیجه شش هفته تمرینات اصلاحی بوده است.
فرضیه دوم: انجام تمرینات عصبی­عضلانی بر راستای زانو در پسران دارای زانوی پرانتزی در صفحه فرونتال در حرکت برشی، تاثیر معنی­داری دارد.
نتایج بدست آمده در این تحقیق، حاکی از تاثیر تمرینات عصبی­عضلانی بر راستای زانو در صفحه فرونتال در پسران دارای زانوی پرانتزی در حرکت برشی است.
میانگین و انحراف استاندارد زاویه زانو در صفحه فرونتال در پیش­آزمون و پس آزمون در گروه عصبی­عضلانی به ترتیب ۲/۱۱±۳/۱۷ و ۴/۷±۶/۵ بوده است (جدول۳-۴). همچنین نتایج آزمون تی وابسته نشان می­دهد که کاهش معنی­داری بین پیش آزمون و پس آزمون در گروه عصبی­عضلانی (۰۰۲/۰=p) وجود دارد و بیانگر تاثیر شش هفته تمرینات عصبی­عضلانی بر راستای زانوی پرانتزی پسران در حرکت برشی در صفحه فرونتال با اندازه اثری بالا ۷۲۸/۰ می­باشد.
در مطالعه­ ای محمدی (۱۳۹۲) به مقایسه اثر تمرینات عصبی­عضلانی اندام تحتانی و تمرینات رایج هندبال بر عملکرد و راستای سه بعدی زانوی بازیکنان مرد هندبال در فرود یک پا پرداخت. به این نتیجه رسید که تمرینات عصبی­عضلانی باعث کاهش زوایای ولگوس و چرخش داخلی زانو و افزایش عملکرد اندام تحتانی در مقایسه با تمرینات رایج گردید. هم­چنان­که در تحقیق حاضر نیز از تمرینات مشابه استفاده شده است لذا ممکن است علت همسویی آن با تحقیق حاضر تاثیر این نوع تمرینات باشد.
میر و همکارانش در سال ۲۰۰۶ با ارائه یک برنامه تمرینی پیشگیرانه در دو گروه که شامل گروه تمرینات پلایومتریک و گروه تمرینات تعادلی بودند، مشاهده کردند که زاویه والگوس زانو هر دو گروه در فرود از یک پله آنان کاهش معنی داری پیدا نموده است. هم­چنان­که در تحقیق حاضر نیز از تمرینات تعادلی و پلایومتریک استفاده شده است لذا ممکن است علت همسویی آن با تحقیق حاضر تاثیر این نوع تمرینات باشد.
چاپل و لیمپیزی­واستی در تحقیق خود از تمرینات عصبی­عضلانی که شامل تمرینات تعادلی، پلایومتریک، تقویت عضلات مرکزی و پرش سارجنت بود، استفاده نمودند. آنان با بهره گرفتن از این نوع تمرینات در مدت شش هفته و با یک ارزیابی سینماتیکی سه بعدی بر روی ۳۰ بازیکن زن فوتبالیست و بسکتبالیت، تفاوت معنی­داری (۰۵/۰<p) در زاویه والگوس زانو در لحظه تماس پا با زمین در یک فرود، بدست نیاوردند (چاپل^[۷۴] و لیمپیزی­واستی، ۲۰۰۸). با توجه به اینکه در تحقیق حاضر نیز از تمرینات پلایومتریک و تعادلی و روش ارزیابی سه بعدی استفاده شده است، این گزارشات با تحقیق حاضر همسو نمی ­باشد. اندازه آناتومیکی لگن در زنان نسبت به مردان بیش­تر است، ضعف آبداکتورهای هیپ، ران را به هایپرآداکشن متمایل می­ کند و در ازای آن درشت­نی در حالتی جبرانی به طرف آبداکشن می­رود و در نتیجه والگوس زانو بیش­تر می­ شود (کواتمن^[۷۵] و همکاران، ۲۰۰۹). لذا پاسخ تمرین به نوع جنسیت می ­تواند متفاوت باشد. حال این امکان وجود دارد که تفاوت جنسیت و یا مدت زمان تمرین سبب نتایج متناقض در دو تحقیق شده است.
در مطالعه­ ای دیگر بر روی ۶۹ زن با میانگین سنی ۲۰ سال که دارای درد زیر کشکک بودند با بهره گرفتن از تمرینات عصبی­عضلانی که بطور خاص بر تحمل وزن (دو بار در هفته بر مدت ۴ هفته با بهره گرفتن از بازخورد کلامی و آینه) و فعالیت عضلات سرینی بزرگ و سرینی میانی تاکید داشت ضمن غلبه بر درد زیر کشکک در یک بررسی سینماتیکی سه بعدی و دو بعدی در اجرای یک فرود یک پا هیچ تفاوت معنی­داری ۱۱/۰=p) در زاویه والگوس زانوی آنان در بررسی دو بعدی مشاهده نشد اگرچه در بررسی سه بعدی بطور معنی­داری (۰۰۱/۰=p) زاویه والگوس کاهش پیدا کرد (اولسن^[۷۶] و همکاران، ۲۰۱۱). با توجه به این­که در این پژوهش به بررسی دو بعدی می­پردازیم این گزارشات با تحقیق حاضر هم­راستا نمی ­باشد. لذا پاسخ تمرین به نوع جنسیت می ­تواند متفاوت باشد. از سوی دیگر مدت زمان تمرین در تغییرات فیزیولوژیکی بدن نسبت به تمرین حائز اهمیت است (ریسبرگ^[۷۷] و همکاران، ۲۰۰۷) لیکن برای ارزیابی دقیق­تر از اثر تمرینات، تعداد جلسات و هفته­های آن می ­تواند مهم تلقی شود. حال این امکان وجود دارد که تفاوت جنسیت و یامدت زمان تمرین سبب نتایج متناقض در دو تحقیق شده است.
در مطالعه اثر تمرینات ثبات مرکزی و پلایومتریک در مقایسه با گروه کنترل بر روی ۲۳ ورزشکار زن با میانگین سنی ۸/۱۴ سال در مدت ۴ هفته با یک روش اندازه ­گیری سه بعدی، دریافتند که هیچ تفاوت معنی­داری (۰۵/۰<p) در زاویه والگوس زانو در یک فرود از جعبه به ارتفاع ۲۵ سانتی­متری رخ نداده است (پی فایل^[۷۸] و همکاران، ۲۰۱۳). این نتایج با تحقیق حاضر همسو نمی ­باشد. با وجود اینکه برخی تحقیقات اثر تمرینات ثبات مرکزی را بر آسیب­های والگوس ترکیبی موثر دانسته ­اند (کواتمن و همکاران، ۲۰۰۹) و از طرفی تمرینات پلایومتریک مشابه تحقیق حاضر استفاده شده است اما در این تحقیق این نوع تمرینات نتوانسته­اند بر زاویه والگوس اثرگذار باشند. لیکن ممکن است عدم وجود تمرینات حس عمقی/تعادلی (از تمرینات اصلی در برنامه تمرینی عصبی­عضلانی) در این برنامه تمرینی و همچنین مدت زمان تمرین، سبب تفاوت در این دو تحقیق شده است.
با توجه به این­که در این زمینه نیز تحقیقی که کاملا مشابه پژوهش حاضر باشد مشاهده نشد ولی تحقیقات عنوان شده به بررسی تمرینات عصبی­عضلانی بر روی افراد سالم پرداخته­اند که در تحقیق حاضر آزمودنی­ها دارای ناهنجاری زانوی پرانتزی بودند با این شرایط احتمالا می­توان کاهش زاویه والگوس در صفحه فرونتال را نتیجه شش هفته تمرینات عصبی­عضلانی دانست که بطور کلی نتایج تحقیق حاضر با محمدی (۱۳۹۲) و میر و همکارانش (۲۰۰۶) همسو و با چاپل و لیمپیزی واستی، ریسبرگ و همکاران (۲۰۰۷) و پی فایل و همکاران (۲۰۱۳) ناهسو می­باشد.
فرضیه سوم: بین تمرینات اصلاحی موضعی و تمرینات عصبی­عضلانی از نظر اثرگذاری بر راستای زانو در پسران دارای زانوی پرانتزی در صفحه فرونتال در حرکت برشی تفاوت معنی­داری وجود دارد.
نتایج حاکی از این است که:
تمرینات اصلاحی نسبت به گروه کنترل باعث کاهش معنی­دار زاویه والگوس به مقدار ۶۹/۱۱ درجه در صفحه فرونتال شده است (۰۰۵/۰=p).
به نظر شش هفته تمرینات اصلاحی موجب کاهش زاویه والگوس شده است که در این زمینه پژوهشی جهت مقایسه مشاهده نشد.
تمرینات عصبی­عضلانی نسبت به گروه کنترل باعث کاهش معنی­دار زاویه والگوس به مقدار ۹۳/۱۵ درجه در صفحه فرونتال شده است (۰۰۰۱/۰=p).
تمرینات عصبی­عضلانی نسبت به تمرینات اصلاحی، باعث کاهش زاویه والگوس به مقدار ۲۴/۴ درجه شده که از نظر آماری این اختلاف معنی دار نیست (۲۷۳/۰=p).
با توجه به اندازه اثر بالاتر تمرینات عصبی­عضلانی (۷۲۸/۰) نسبت به تمرینات اصلاحی (۴۷۵/۰) بر آزمودنی­ها این امکان وجود دارد که در صورت طولانی بودن زمان تمرین (بطور مثال هشت هفته یا بیشتر) بین دو شیوه تمرینی اصلاحی و عصبی­عضلانی تفاوت معنی­داری به نفع تمرین عصبی­عضلانی مشاهده شود ولی در این زمینه نیز تحقیق مشابهی جهت مقایسه مشاهده نشد.
۵-۵٫ نتیجه گیری کلی
به طور کلی مرور تحقیقات گذشته نشان داده است که یکی از ناهنجاری­های شایع در اندام تحتانی زانوی پرانتزی می­باشد که افراد دارای این ناهنجاری خطر آسیب­دیدگی بالاتری نسبت به افراد زانوی نرمال دارند. بنابراین تمرین درمانی توصیه می­ شود. از این رو نتایج تحقیق حاضر نشان داد که شش هفته تمرینات اصلاحی موضعی با شاخص­ های تمرینی گرم کردن، تمرینات کششی و تمرینات مقاومتی و همچنین شش هفته تمرینات عصبی­عضلانی با شاخص­ های تمرینی گرم کردن، تمرین بر روی اسفنج فشرده، تمرین بر روی تخته تعادل، تمرینات مقاومتی دو نفره و تمرینات پلایومتریک سبب بهبود پارامتر سینماتیکی (والگوس) مفصل زانو در صفحه فرونتال شده است که در این میان اندازه اثر تمرینات عصبی­عضلانی بالاتر بوده است. لذا می­توان برنامه تمرین عصبی­عضلانی را به عنوان یک الگوی تمرینی برای بهبود راستای زانو به متخصصان مربوطه معرفی نمود.
۵-۶٫ پیشنهادات تحقیق
۵-۶-۱٫ پیشنهادات برخواسته از تحقیق
با توجه به اینکه برنامه تمرینات عصبی­عضلانی در این تحقیق توانسته است راستای زانو را نسبت به تمرینات اصلاحی موضعی بیشتر کاهش دهد لذا به مربیان، درمانگرها، معلمان تربیت بدنی و متخصصان توصیه می­ شود از این تمرینات نیز استفاده نمایند.
۵-۶-۲٫ پیشنهادات برای سایر محققین
به سایر محققان پیشنهاد می­ شود در مطالعات آینده خود:

• • برای تعیین کارآمدی بین دو شیوه تمرین، دوره­ های تمرینی بیش از شش هفته مورد بررسی قرار گیرد.

• • برای تعیین کارآمدی بین دو شیوه تمرینی سینماتیک سه بعدی زانو ارزیابی شود.

• • ارزیابی این دو شیوه تمرینی بر روی آزمودنیهای دختر صورت گیرد.

منابع
بختیاری، امیرهوشنگ؛ فاطمی، الهام و سلطانی، اصغر رضا (۱۳۹۱). اثر دفورمیتی ژنوواروم بر افزایش نوسانات پوسچر و افزایش ریسک افتادن. کومش؛ جلد ۱۳، شماره ۳، ۳۳۷-۳۳۰٫
حسنوند، بهمن؛ بهرامی، فرید؛ درویشی، اعظم؛ کرمی، کبری و چگنی، مسعود (۱۳۹۰). تاثیر حرکات اصلاحی منظم بر ناهنجاری­های عضلانی-اسکلتی دختران دانش ­آموز شهر خرم­آباد. دانشگاه علوم پزشکی لرستان. شماره۱: ۸۵-۷۹٫
دانشمندی، حسن؛ علیزاده، محمدحسین و مقدسی، مهرزاد (۱۳۸۵). بررسی راستای طبیعی زانوها و ارتباط آن با برخی عامل­های موثر در ورزشکاران حرفه­ای. المپیک، شماره ۳۳، ۵۰-۴۱٫
رهنما، نادر؛ بمبئی چی، عفت و دانشجو، عبدالحمید (۱۳۸۷). شیوع و علل آسیب لیگامنت متقاطع قدامی در فوتبالیست­های مرد حرفه­ای. المپیک؛ شماره ۴۴٫
سخنگویی، یحیی؛ افشارمند زهره (۱۳۹۲). حرکات اصلاحی (چاپ اول). انتشارات حتمی. ۳۴۹-۳۴۵٫
شاه­امیری فتاحی، فرج الله؛ علیزاده، محمد حسین و مینونژاد، هومن (۱۳۹۲). تاثیر ناهنجاری زانوی پرانتزی بر پایداری داینامیکی در تکلیف پرش­فرود تک پا، مطالعات طب ورزشی، ۱۳، ۵۲-۳۹٫
لطافت کار، امیر؛ دانشمندی، حسن؛ حدادنژاد، ملیحه و عبدالوهابی، زهرا (۱۳۹۲). حرکات اصلاحی پیشرفته از تئوری تا عمل (چاپ دوم). تهران: آوای ظهور.