در بعضی از موارد جریانهای گرم و مرطوب موسمی اقیانوس هند در لایه زیر جو منطقه (۲ تا ۳ کیلومتری از سطح زمین) تأثیر میگذارد که چنانچه با امواج سیستمهای کمفشار عرضهای میانی تداخل نماید، ضمن ایجاد ناپایداری، بارندگیهای شدیدی را به دنبال میآورد. در زمستان که سیستم پرفشار جنب حاره ایران را به سوی عرضهای جغرافیایی پایین (زیر ۲۰ درجه شمالی) ترک میکند فضای کشور جهت عبور جریانهای کمفشار و پرفشار عرضهای میانه (مدیترانهای) مساعد میشود. نتیجه این تحولات بارشهای زیادی است که در فصل زمستان اتفاق میافتد.
بهطور کلی عبور سیستمها عمدتاً از غرب به شرق یا از جنوب غربی به شمال شرقی است. جریانهای غربی بیشتر مناطقی را تحت تأثیر قرار میدهد که رشتهکوههای آن دارای روند شمالیـجنوبی باشد (یادآوری میشود که در درون سلسله جبال البرز که دارای محور شرقی، غربی است روندهای کوچک شمالی، جنوبی دیده میشود) اما جریانهای جنوب غربی ـ شمال شرقی به دلیل دارا بودن مؤلفه قائم بیشترین بارش را بر روی محور جبال البرز بوجود میآورد.
در بهار وجود ناپایداری همرفتی در تشدید بارندگی منطقه نقش عمدهای را ایفا میکند. وجود سیستم فشار زیاد سیبری بر ناحیه شرق آسیا باعث انتقال هوای بسیار سرد به سوی منطقه دامغان شده و دما را به مقدار زیاد پایین میآورد. ورود جبهه سرد به منطقه و نزول درجه حرارت در صورت مساعد بودن وضعیت جوی سبب ریزش برف با چگالی کم میگردد. بنابر این سیستم فشار زیاد سیبری بنا به موقعیت و نوع جریان تا اندازهای بر روی منطقه اثر میگذارد. هر قدر مرکز این سیستم فشار بیشتر باشد شدت جریانها زیادتر شده و در صورت وجود مرکز فشار زیاد با گسترش کمتر، به صورت جریانهای ضعیفتری بر روی منطقه عمل میکنند. همچنانکه در بالا اشاره شد بخشهای شمالی منطقه متأثر از جریانهای شمالی خزر میباشد. صعود توده هوا از نواحی خزر سبب انتقال رطوبت شده و بارندگیهایی را در منطقه مورد مطالعه باعث میگردد، لیکن مقدار این ریزشها در مقایسه با تأثیر این جریانات بر دامنههای شمالی البرز بسیار کمتر است. بیشترین مقدار بارندگیهای منطقه در اواسط بهار میباشد و سهم بارندگیهای تابستانی در مقام مقایسه بسیار ناچیز است.
شبکهبندی ایستگاههای هواشناسی
تأثیر عوامل مختلف آب و هوایی به منطقه مطالعاتی و مرتفع بودن منطقه و کمبود چشمگیر ایستگاههای درون حوضهای موجب گردید که از ایستگاههای مجاور محدوده مطالعاتی جهت آنالیز تجزیه و تحلیل استفاده شود. بدین ترتیب طیف ارتفاعی ایستگاهها از ۸۱۰ متر از سطح دریا (ایستگاه دهنمک) تا ۲۷۰۰ متر از سطح دریا (ایستگاه بهان) در محدوده مطالعاتی میباشد. بدیهی است هدف اصلی از این گسترش دستیابی به روابط منطقهای مناسب پروژه میباشد. جدول شماره (۳-۳) مشخصات عمومی ایستگاههای وابسته به وزارت نیرو و سازمان هواشناسی درج گردیده است.
جدول شماره (۳-۷): مشخصات عمومی ایستگاههای مورد بررسی به تفکیک سازمان متبوعه
تعداد ایستگاههای وابسته به سازمان هواشناسی |
تعداد ایستگاههای وابسته به وزارت نیرو |
||
نوع ایستگاه | تعداد | نوع ایستگاه | تعداد |
سینوپتیک | ۳ | تبخیرسنجی | ۵ |
کلیماتولوژی | ۱۲ | بارانسنج معمولی | ۲۰ |
بارانسنجی | ۱۴ | بارانسنج ذخیرهای | ۸ |
جمع | ۲۹ | جمع | ۳۳ |
بررسی صحت و سقم دادههای بارندگی
اغلب در یک دوره طولانی بر اثر تعویض دستگاه اندازهگیری، جابجایی ایستگاه، تعویض مأمور، آماربرداری و یا از بین رفتن حریم ایستگاه ناشی از احداث ساختمان و یا رشد درختان در اطراف آن، آمار همگن بودن خود را از دست میدهد. برای کنترل همگنی علاوه بر مقایسه نظری آمار همزمان ایستگاههای مورد بررسی، دادهها با بهرهگیری از روش منحنی جرم مضاعف و روش آزمون توالی مورد بررسی قرار میگیرد.
دمای هوا
در مطالعه دمای هوا پارامتر هایی همچون حداکثر دما، حداقل دما و متوسط دمای ماهانه و سالانه مورد اهمیت می باشد. و مورد بررسی قرار گرفته شده است. و دراین راستا آمار به صورت جدول و نمودار ارائه گردیده است.