در این مقاله تعدادی از انواع تقسیم بندی ها و مقیاس های اندازه گیری سرمایه فکری بیان شده است و در مورد این تحقیق از ضریب ارزش افزوده سرمایه فکری پالیک[۱۴۶] استفاده شده است که ضریب ارزش افزوده سرمایه فکری خلاصه‌ای از سه ضریب دیگر شامل الف) ضریب کارایی سرمایه فیزیکی، ب)ضریب کارایی سرمایه انسانی ،ج)ضریب کارایی سرمایه ساختاری است.
یافته های این پروژه نشان می دهد که سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکت ها ارتباط مثبتی با یکدیگر دارند. سرمایه فکری شرکت ها با عملکرد مالی آتی شرکت ها ارتباط مثبتی دارد .نرخ رشد سرمایه فکری شرکت ها ارتباط مثبتی نسبت به عملکرد شرکت دارد و توزیع سرمایه فکری نسبت به عملکرد شرکت در صنایع متفاوت است.
۲-۶-۳- تفاوت تحقیق حاضر با تحقیقات مشابه داخلی
تحقیقات انجام شده در داخل در مورد سرمایه فکری عمدتا بصورت کیفی و پرسشنامه ای بوده لذا استفاده از مدل کمی موجب وجه افتراق اساسی آن با سایر تحقیق های مشابه در داخل بوده است بطور کلی اهم تفاوت های تحقیق حاضر با سایر موارد مشابه به شرح زیر می باشد:
استفاده از مدل کمی پالیک
قلمرو زمانی ۷ ساله
استفاده از ۷۳ نمونه آماری بصورت پیوسته برای تمامی سالهای مورد آزمون
تعریف عملکرد مالی در هشت شاخص مالی با طیف متنوع سنجش عملکرد
تعریف متغیر اندازه شرکت بعنوان متغیر کنترلی
خلاصه فصل
در این فصل ابتدا به تشریح نظریه های مربوط به سرمایه فکری و مدل های طبقه بندی سرمایه فکری پرداخته شد در ادامه به روش های اندازه گیری سرمایه فکری بیان شده و در ادامه به دارایی های ناملموس اشاره شده همچنین روش های سرمایه فکری را مورد بررسی قرار داده ایم در پایان فصل مدل مدیریت سرمایه فکری با شاخص های عملکرد مالی و پیشینه داخلی و خارجی به صورت مفصل نوشته شده است.
فصل سوم
روش اجرای تحقیق
۳-۱- مقدمه
همان‌طور که از نام فصل مشخص است، در این فصل به روش تحقیق، جامعه نمونه، روش و ابزار گردآوری اطلاعات، قلمرو تحقیق و روایی و پایایی سخن گفته می شود.
این تحقیق، تحقیقی کاربردی بوده وازنظرروش تحقیق، تحقیقی همبستگی محسوب می شود. تحقیق حاضر به بررسی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در بازه زمانی سالهای ۱۳۸۶ الی ۱۳۹۳ می‌پردازد. در این تحقیق به دلیل پیوسته در نظر گرفتن شرایط انتخاب نمونه‌ها برای هفت سال متوالی (برای بازه های زمانی طی سالهای ۱۳۸۶ الی ۱۳۹۳)، حجم جامعه آماری به تعداد ۷۳ از بین کل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار محدود شده و به همین جهت تمامی اعضاء جامعه مورد بررسی قرار گرفته شده است. داده های تجربی از طریق نرم افزارهای مالی منطبق با اطلاعات صورتهای مالی حسابرسی شده، استخراج شده است.
۳-۲- روش تحقیق
این تحقیق از حیث هدف تحقیق، از جمله تحقیقات کاربردی است. تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که نظرها، قانونمندی ها، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین می‌شوند را برای حل مسائل اجرایی و واقعی بکار می گیرد (خاکی، ۱۳۸۷؛ ص ۲۰۲).
این پژوهش بر حسب طبقه بندی بر مبنای روش از نوع تحقیقات همبستگی است. در تحقیق همبستگی هدف اصلی آن است که مشخص شود آیا رابطه ای بین دو یا چند متغیر کمی (قابل سنجش) وجود دارد یا نه؟ و اگر وجود دارد اندازه و حد آن چقدر است؟ هدف از مطالعه همبستگی ممکن است که برقراری یک رابطه یا نبود آن و بکارگیری روابط در انجام پیش بینی ها است. مطالعه همبستگی تعدادی از متغیرهایی را که تصور می رود با یک متغیر پچیده عمده مرتبط هستند ارزیابی می کند (همان منبع؛ ص ۲۱۸).
۳-۳- قلمرو تحقیق
قلمرو هر پژوهش در ۳ زمینه قلمرو موضوعی، مکانی وزمانی قابل بررسی است تا بتوان داده ها را در چارچوب این قلمروها جمع آوری و تجزیه و تحلیل نمود که به این شرح می باشد.
قلمرو موضوعی
این پژوهش از لحاظ قلمرو موضوعی وعلمی درحوزه قیمت گذاری داراییهای سرمایه ای و در محدوده بازار سرمایه و به طور اخص، در محدوده اطلاعات مربوط به کارایی سرمایه فکری و اجزای آن بر مبنای ارزش افزوده اقتصادی و عملکرد مالی شرکتها شامل شاخصهایی از نسبت های فعالیت، سودآوری، بازده داراییها و ارزشیابی بازار است که به بررسی سودمندی ارزشگذاری و انعکاس سرمایه فکری در اطلاعات حسابداری و نقش آن در فرایند ارزیابی عملکرد شرکتها در بازارهای سرمایه می پردازد.
قلمرو مکانی
موضوع پژوهش از لحاظ قلمرو مکانی در محدوده شرکتهای سهامی عام و اطلاعات مربوط به بازده سالانه شرکتها و صورتهای سود و زیان و ترازنامه بهمراه یادداشتهای توضیحی همراه سالانه شرکتها در دوره زمانی تعیین شده است.
قلمرو زمانی
این تحقیق محدود به دوره زمانی از ابتدای سال ۱۳۸۶ الی انتهای سال ۱۳۹۳ می‌باشد.
۳-۴- روش های گردآوری اطلاعات
روش های کتابخانه ای درتمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرارمی گیرد، ولی دربعضی از آنها در بخشی از فرایند تحقیق ازاین روش استفاده می‌شود و در بعضی از آنها موضوع تحقیق ازحیث روش، ماهیتا کتابخانه‌ای است وازآغاز تا انتها متکی بر یافته های تحقیق کتابخانه ای است.
در تحقیقاتی که ظاهراً ماهیت کتابخانه‌ای ندارد نیز محققان ناگزیر از کاربرد روش های کتابخانه‌ای در تحقیق خود هستند. در این گروه تحقیقات اعم از توصیفی، علی، همبستگی، تجربی وغیره، محقق باید ادبیات و سوابق مساله و موضوع تحقیق را مطالعه کند. در نتیجه، بایدازروش کتابخانه ای استفاده کند .
دراین تحقیق روش گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات تحقیق ، روش کتابخانه ای شامل کتب ومقالات مختلف ونشریات داخلی وخارجی می باشد وروش های جمع آوری اطلاعات موردنیاز دراین تحقیق ، برای آزمون فرضیه ها ، روش کتابخانه ای می باشد .
روایی: منظور ازروایی این است که مقیاس ومحتوای ابزار یا سؤالات مندرج درابزار دقیقا متغیرها وموضوع مورد مطالعه را بسنجد؛ یعنی اینکه هم داده‌های گردآوری شده ازطریق ابزار، مازاد بر نیاز تحقیق نباشد وهم اینکه بخشی ازداده های موردنیاز دررابطه باسنجش متغیرها درمحتوای ابزار حذف نشده باشد یابه عبارت دیگر، عین واقعیت رابخوبی نشان دهد. در این تحقیق برای روایی پژوهش از داده ها صورت های مالی حسابرسی شده پایان سال مالی استفاده شده است از آنجا که صورتهای مالی شرکتهای در بورس باید توسط حسابرسان مستقل، مورد بررسی قرار گیرد تا قابل ارائه در بورس اوراق بهادار باشد بنا بر این می توان گفت که داده های مورد استفاده از صورتهای مالی حسابرسی شده از روایی بالایی برخوردار است.
پایایی: پایایی ابزار که ازآن به اعتبار، دقت واعتمادپذیری تعبیر می شود، عبارت است از اینکه اگر یک وسیله اندازه‌گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه درزمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرارگیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود ؛ به عبارت دیگر، ابزار پایا یا معتبر ابزاری است که از خاصیت تکرار پذیری وسنجش نتایج یکسان برخوردارباشد. و با توجه به اینکه در این تحقیق، اطلاعات، واقعی می‌باشند و برمبنای نظرات شخصی نمی باشند پس اگر درچند سال بعد نیز باوجود شرایط یکسان مورداستفاده قرار گیرد نتایج مشابهی ازآن حاصل می شود .
همان طور که بیان می‌شود، ابزارهای گردآوری داده‌ها در تحقیق حاضر، بانک های اطلاعاتی و نرم‌افزارهای اطلاعاتی موجود مانند تدبیر پرداز و، پارس پرتفولیو و صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وهمچنین سایت های اینترنتی می باشد که اطلاعات حسابرسی شده و داده های موردنیاز دراین تحقیق را عیناً در اختیار محقق قرار می دهد .
۳-۵- ابزارگردآوری اطلاعات
ابزار گردآوری اطلاعات، اسناد کاوی و بانکهای اطلاعاتی می باشد و داده های مورد نیاز شامل سود عملیاتی، هزینه حقوق و دستمزد، هزینه استهلاک، دارایی مشهود، جمع داراییها، حقوق صاحبان سهام، درآمد وقیمت سهام شرکت های نمونه آماری دراطلاعات مالی مندرج در صورتهای مالی حسابرسی شده آنها خواهد بود که این اطلاعات ازسوابق موجود در نرم افزار ره‌آورد نوین و همچنین در مواردی از آرشیوهای الکترونیکی و اینترنتی استخراج می شود.
۳-۶- مدل مفهومی تحقیق
نمودار ۳-۱- مدل طبقه بندی داراییهای یک شرکت
نمودار ۳-۲- مدل تبیینی تحقیق (منبع: هانگ ،۲۰۰۹ ،ص۱۲ )[۱۴۷]
۳-۷- جامعه آماری تحقیق
جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. علت انتخاب این شرکت ها به عنوان جامعه آماری، سهولت دسترسی به صورت های مالی حسابرسی شده آنها و هم چنین دسترسی به بازده سهام شرکت ها در تاریخ های مختلف بوده است.
با توجه به دوره زمانی تحقیق ۷ ساله (از ابتدای سال ۱۳۸۶ پایان سال ۱۳۹۳)، شرکت هایی انتخاب گردیده اند که حداقل در ابتدای سال ۱۳۸۶ به عضویت بورس اوراق بهادار تهران درآمده باشند و هم چنین دوره مالی آنها منتهی به ۲۹ اسفند ماه باشد. روش نمونه گیری بصورت مرحله ای و با حذف سیستماتیک بوده است.
در این تحقیق، شرکت هایی به عنوان نمونه انتخاب شده اند که تمامی شرایط زیر را دارا باشند :
-
- حداقل قبل از سال ۱۳۸۶ به عضویت بورس اوراق بهادار تهران درآمده باشند.
-
- دوره مالی شرکت ها، منتهی به تاریخ ۲۹ اسفند هر سال باشد.
-
- سهام شرکتهای مزبور باید در ابتدا و انتهای سال مالی شان مورد معامله قرار گرفته باشد .
۴- صورتها مالی پایان سال مالی خود را برای دوره مطالعه به بورس تحویل داده باشند .
۵- در دوره زمانی مورد مطالعه ، شرکت نباید در صورت حساب سود و زیان حسابرسی شده پایان سال مالی خود ، زیان عملیاتی داشته باشد و همین طور نباید مانده بعد از مالیات صورت حساب سود و زیان منفی باشد.
