روش شناسی پژوهش
۳-۱ مقدمه
تحقیق عبارت است از فرایند جستجوی منظم برای مشخص کردن یک وضعیت نامعین. تحقیق فرایند پویا برای حل مسائل و دستیابی به راه حل مشکلات می­باشد. بشر از دیر باز به دنبال شناخت پدیده ­ها بوده ­است و از همان زمان مباحثی پیرامون روش شناخت در ذهن وی قرار گرفته است. پایه هر تحقیق “روش شناخت یا روش تحقیق"است. روش شناسی مبحثی است که به بررسی روش­های شناخت در علوم می ­پردازد. روشتحقیق، مجموعه ­ای از قواعد، ابزار و راه­های معتبر (قابل اطمینان) ونظام یافته برای بررسی واقعیت­ها، کشف مجهولات ودستیابی به راه حل مشکلات است(سرمد ودیگران،۱۳۸۳ : ۳۶).

هر تحقیق و پژوهش با یک مساله آغاز می­گردد. مساله تحقیق موجب ایجاد سوالاتی در ذهن محقق گردیده و به ارائه فرضیه منجر می­ شود. بنابراین وظیفه اصلی واساسی هر محقق، بررسی و پژوهش جهت تائید یا رد فرضیات می­باشد. جهت پاسخگویی به سوالات تحقیق و نتیجه گیری در خصوص فرضیات، داده ­های جمع آوری شده در خصوص تحقیق، ورودی اساسی وپایه تحقیق می­باشد و در نهایت محقق بایستی با توجه به داده ­های گرد آوری شده، در خصوص رد یا تایید فرضیات وپاسخگویی به سوالات تحقیق اقدام نماید. اما همانگونه که آشکار ومشخص می­باشد، داده ­ها اطلاعات خام و غیر قابل اتکائی می­باشند که جهت تبدیل شدن به اطلاعات قابل استفاده بایستی تحلیل گردند، تا با تبدیل داده ­ها به اطلاعات بتوان اقدام به تصمیم ­گیری نمود. لذا در این فصل به بررسی چگونگی گردآوری داده ­ها و تحلیل آن­ها جهت استفاده از داده ­های خام در راستای فرضیات تحقیق پرداخته می­ شود. همچنین تعریف وتفصیل مفاهیم اساسی همچون (جامعه آماری، نمونه گیری و…) ارائه گردیده و مفاهیم اساسی فوق برای تحقیق حاضر بررسی می­گردد.
۳-۲٫روش تحقیق
درهرتحقیق ابتدا باید نوع،ماهیت،اهداف تحقیق ودامنه آن معین گردد تابتوان بااستفاده ازقواعد وابزار وازراه­های معتبربه واقعیت­ها دست یافت.فراید تحقیق فرایندی است که طی آن محقق می­ کوشد باپردازش علمی ومنظم داده ها،فرضیه ­های خودرابه بوته آزمایش بگذارد.روش مورد استفاده درتحقیق جهت آزمون فرضیه ­ها برپایه استدلال قیاسی استوار است که از تحلیل مطالب نظری وتجربی ناشی می­ شود(حافظ نیا،۱۳۸۱).
روش تحقیق مزبور ازلحاظ هدف کاربردی است،هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی دریک زمینه خاص است.به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش هدایت می­ شود(سرمد ودیگران،۱۳۸۵).
ازجنبه گردآوری داده ­ها ازنوع همبستگی است.به دلیل آنکه دراین تحقیق به دنبال یافتن وجود رابطه بین متغیرها درسطح سنجش نسبی ونوع رابطه می­باشد.دراین تحقیق مقیاس اندازه ­گیری داده ها مقیاس نسبی است.مقیاس نسبی بالاترین ودقیق­ترین سطح­اندازه ­گیری راارائه می­دهد.این مقیاس علاوه بردارا بودن کلیه ویژگی­های سایرمقیاس­ها،ازصفرمطلق برخوردار می­باشد(حافظ نیا،۱۳۸۱ ).
۳-۲-۱-قلمرو تحقیق
قلمرو تحقیق شامل سه بعد مختلف،به شرح زیر می­باشد:
۱٫قلمرو موضوعی:دراین تحقیق رابطه میان مسئولیت­های اجتماعی مدیران با ارتباطات تجاری آنها مورد بررسی قرار می گیرد.
۲٫قلمرو زمانی:این تحقیق در پاییز و زمستان ۱۳۹۳ تدوین گردیده است.
۳٫قلمرو مکانی:قلمرو مکانی تحقیق را کلیه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می­دهد.
-۳فرضیه ­های تحقیق
فرضیه اصلی:
بین مسئولیت اجتماعی مدیران شرکت­های پذیرفته شده در بورس تهران با ارتباطات تجاری آنها رابطه معناداری وجود دارد.
۳-۴متغیرهای تحقیق
متغیر عبارت است از خصوصیت،موقعیت یا حالتی که قابل تبدیل به کمیت بوده و پژوهشگر با کنترل، دستکاری و مشاهده آن درصدد انجام آزمایش یا آزمون­ فرضیه ­ها می­باشد.متغیر براساس نقشی که در تحقیق به­ عهده دارد به سه دسته متغیر مستقل، متغیروابسته و متغیرکنترل تقسیم می­ شود.

• • متغیرمستقل به متغیری گفته می_­­شود که از طریق آن متغیر وابسته تبیین یا پیش ­بینی می­ شود.به این متغیر،متغیرمحرک یا درون زا گفته می­ شود و متغیری است که توسط پژوهش­گر اندازه ­گیری، دستکاری یا انتخاب می­ شود تا تأثیر یا رابطه آن با متغیر دیگراندازه­گیری شود(منصورفر،۱۳۹۰).

• • متغیروابسته:متغیری است که مقادیر آن اثر تغییر مقادیر مستقل تغییرپیدا می­ کند.به عبارت دیگر تغییردرآنها مستلزم ایجاد تغییر در متغیر مستقل می­باشد.

متغیر کنترل:متغیری است که درمطالعه مدنظر نبوده و به همین دلیل اثر آن مورد کنترل واقع می­ شود(عباس زاده،۱۳۸۰،ص ۱۸۱-۱۸۳).
متغیرهای این تحقیق را مسئولیت های اجتماعی مدیران و ارتباطات تجاری آنها تشکیل می­دهد.این تحقیق از نوع همبستگی بوده که این مدل ، با بهره گرفتن از روشهایی همچون همبستگی پیرسون و یا اسپیرمن که باتوجه به نوع داده ها(پارامتری یا ناپارامتری)،انتخاب می­شوند، مورد بررسی قرار می گیرد.
۳-۵ جامعه پژوهش
جامعه به مجموعه ای از افراد گفته می شود که یک یا چند صفت مشترک دارند و این صفات مورد توجه می­باشد. جامعه ممکن است همه افراد، یک نوع خاص و یا عده محدودتری از همان گروه را شامل شود (ظهوری،۱۳۸۷ :۹۸).جامعه مورد بررسی درتحقیق حاضر کل شرکت­ های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد.
۳-۶ روش نمونه گیری وتعیین حجم نمونه
با توجه به موضوع این تحقیق برای تعیین حجم نمونه از میان ۳۶۵ شرکت بورسی با توجه به فرمول کوکران ۷۰ شرکت به تصادف انتخاب گردید سپس با توجه به موضوع پژوهش، طبقه مدیران انتخاب شده و ۳ نفراز مدیران این شرکت­ها(مدیر مالی،مدیر تولید ومدیر منابع انسانی) تعیین گردید که برابر ۲۰۰ نفر هستند.بنابراین تعدادی از مدیران این ۷۰ شرکت بورسی به­ عنوان نمونه در پژوهش حاضر شرکت کرده و پرسشنامه مسئولیت اجتماعی میان این افراد توزیع گردید..
-۷ روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها:
هر پدیده­ای از نظرکیفی و کمی ویژگی­هایی دارد که آگاهی در مورد این ویژگی­ها، به ماهیت و نحوه دستیابی به آنها وابسته است.این پدیده به عنوان تغیر در طول زمان دچاردگرگونی و تحول می­گردند.
هدف هرتحقیق اعم از توصیفی یا تبیینی، دستیابی به اطلاعات در مورد این تغییرات است. یافتن پاسخ و راه­حل برای مسئله انتخاب شده در هر تحقیق، مستلزم دست یافتن به داده­هایی است که از طریق آنها بتوان فرضیه­هایی که به عنوان پاسخ­های احتمالی و موقتی برای مسئله تحقیق مطرح شده ­اند را آزمون کرد، پژوهشگر باید با ابزارهایی، داده ­های لازم را جمع­آوری نماید و با تحلیل پردازش و تبدیل آن­ها به اطلاعات به آزمون فرضیه ­ها بپردازد(خاکی،۱۳۸۲)
مهم­ترین نتیجه حاصل از به ­کارگیری روش­های تحقیق برای محقق بالا بردن درجه اطمینان به نتایج تحقیق است.پژوهشگر می­بایست با شناخت دقیق از اهداف، مسئله وسوالات تحقیق، روش تحقیق خود را از بعد هدف و روش انتخاب کند تا مسیر صحیحی را برای رسیدن به پاسخ سوالاتش بپیماید.
در این تحقیق برای گردآوری داده ها از روش پرسشنامه­ای استفاده شده است بدین ترتیب که داده های بدست آمده از پرسشنامه توزیع شده در بین مدیران بورس اوراق بهادار را مورد تجزیه و تحلیل قرار می­دهیم.بدین منظور، ابتدا پایایی پرسشنامه مورد سنجش قرار می­گیرد. اگر پایایی پرسشنامه از ۰٫۷ بیشتر باشد، پایایی تایید شده و در ادامه از مدل­های آماری (همبستگی) برای بررسی رابطه بین متغیرها استفاده خواهد شد. ابزار مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل داده ها نرم افزار spss19 می­باشد.
۱-۳-۷٫روش­های تحلیل داده ­ها:
۱-۱-۳-۷:آمار استنباطی و آمار توصیفی
در یک پژوهش جهت بررسی و توصیف ویژگی­های عمومی پاسخ دهندگان از روش­های موجود در آمار توصیفی مانند جداول توزیع فراوانی، در صد فراوانی، درصد فراوانی تجمعی و میانگین استفاده میگردد. بنابراین هدف آمار توصیفی یا descriptive محاسبه پارامترهای جامعه با بهره گرفتن از سرشماری تمامی عناصر جامعه است.
در آمار استنباطی یا inferential پژوهشگر با استفاده مقادیر نمونه آماره ها را محاسبه کرده و سپس با کمک تخمین و یا آزمون فرض آماری، آماره ها را به پارامترهای جامعه تعمیم می دهد.برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه های پژوهش از روش های آمار استنباطی استفاده می شود.
پارامتر شاخص بدست آمده از جامعه آماری با بهره گرفتن از سرشماری است و شاخص بدست آمده از یک نمونه n تائی از جامعه آماره نامیده می شود. برای مثال میانگین جامعه یا µ یک پارامتر مهم جامعه است. چون میانگین جامعه همیشه در دسترس نیست به همین خاطر از میانگین نمونه یا که آماره برآورد کننده پارامتر µ است در بسیاری موارد استفاده می شود.
۲-۱-۳-۷.ضریب آلفای کرونباخ:ضریب آلفای کرونباخ توسط کرونباخ ابداع شده و یکی ازمتداولترین روش­های اندازه گیری اعتماد پذیری و یا پایائی پرسشنامه­هاست. منظور از اعتبار یا پایایی پرسشنامه این است که اگر صفت­های مورد سنجش با همان وسیله و تحت شرایط مشابه و در زمان های مختلف مجددا اندازه گیری شوند، نتایج تقریبا یکسان حاصله شود.
ضریب آلفای کرونباخ، برای سنجش میزان تک بعدی بودن نگرش­ها، عقاید و … بکار می رود. در واقع می خواهیم ببینیم تا چه حد برداشت پاسخگویان از سوالات یکسان بوده است. اساس این ضریب بر پایه مقیاس­هاست. مقیاس عبارتند از دسته­ای از اعداد که بر روی یک پیوستار به افراد، اشیا یا رفتارها در جهت به کمیت کشاندن کیفیت­ها اختصاص داده می شود. رایج­ترین مقیاس که در تحقیقات اجتماعی بکار می رود مقیاس لیکرت است. در مقیاس لیکرت اساس کار بر فرض هم وزن بودن گویه ­ها استوار است. بدین ترتیب به هر گویه نمراتی (مثلا از۱ تا ۵ برای مقیاس لیکرت ۵ گویه ای) داده می شود که مجموع نمراتی که هر فرد از گویه ­ها می گیرد نمایانگر گرایش او خواهد بود.
با بهره گرفتن از تعریف آلفای کرونباخ می توان نتیجه گرفت: (۱) هرقدرهمبستگی مثبت بین سوالات بیشتر شود، میزان آلفای کرونباخ بیشتر خواهد شدو بالعکس، (۲) هر قدر واریانس میانگین سوالات بیشتر شود آلفای کرونباخ کاهش پیدا خواهد کرد، (۳) افزایش تعداد سوالات تاثیرمثبت و یا منفی (بسته به نوع همبستگی بین سوالات) بر میزان آلفای کرونباخ خواهد گذاشت، (۴) افزایش حجم نمونه باعث کاهش واریانس میانگین سوالات در نتیجه باعث افزایش آلفای کرونباخ خواهد شد.
بدیهی است هرقدر شاخص آلفای کرونباخ به ۱نزدیکترباشد، همبستگی درونی بین سوالات بیشتر و در نتیجه پرسش­ها همگن­ترخواهند بود. کرونباخ ضریب پایایی ۰٫۴را کم، ۰٫۷را قابل قبول، و ضریب ۰٫۹ را زیاد پیشنهاد کرده. بدیهی است درصورت پایین بودن مقدار آلفا، بایستی بررسی شود که با حذف کدام پرسشها مقدارآن را می توان افزایش داد.
۳-۱-۳-۷.آزمون اسمیرنوف-کلموگروف:این آزمون که به افتخار دو آماردان روسی به نام­های ا،ان،کلموگروف و ان،وی،اسمیرنوف به این نام خوانده می­ شود،روش ناپارامتری ساده­ای برای تعیین همگونی اطلاعات تجربی با توزیع­های آماری منتخب است؛ بنابراین آزمون اسمیرنوف-کلموگروف،روش دیگری علاوه برروش کای-مربع برای همگونی یک توزیع فراوانی نظری برای اطلاعات تجربی است(مقتدی هاشمی­پرست،۱۳۸۲).
اگر بخواهیم ببینیم که دو یا چند نمونه دارای توزیع نامعلوم یکسان هستند یا نه، طبیعی به­ نظر می­رسد که توزیع تجربی آنها با هم مقایسه شود تا میزان شباهت آنها مشخص گردد. کلموگروف-اسمیرنوف شیوه ­های آماری هستند که در آنها ماکزیمم فاصله عمودی بین این توزیع، به عنوان اندازه­ای برای چگونگی تشابه با یکدیگر مورد استفاده قرار می­گیرد. با توجه به اینکه بسیاری از آزمون­های پارامتریک بر مینای نرمال بودن داده ­ها بنا نهاده شده است، واکاوی با این پیش فرض بکار می­رود که توزیع داده ­ها،در یک جامعه در سطح نمونه ­ای گزینش شده از جامعه یاد شده با توزیع نرمال پیروی نماید؛ بنابراین، لازم است قبل از پرداختن به تحلیل­های آماری و بررسی متغیر­ها، نوع توزیع آنها را مشخص نمود. بدین منظور با بهره گرفتن از آزمون کلموگروف-اسمیرنوف نرمال بودن داده ­ها مورد بررسی قرار گرفته­اند.
قاعده تصمیم ­گیری:H₀ را درسطح ۹۵درصد رد می­کنیم اگر مقدار سطح معناداری حاصل از آزمون اسمیرنوف-کلموگروف از ۰٫۰۵ کمتر باشد. فرضیات این آزمون به صورت زیر است:
داده ­ها نرمال هستند:H₀
داده هانرمال نیستند:H₁
۴-۱-۳-۷.تجزیه وتحلیل همبستگی
اگرچه معادله خط رگرسیون ، وابستگی بین متغیرمستقل و متغیر تابع را بیان می کند اما میزان این وابستگی را دقیق مشخص نمی کند. به منظورسنجش میزان وابستگی بین متغیرها روش­های آماری مناسبی وجود دارد که یکی از آنها محاسبه ضریب همبستگی است.
این ضریب که معمولابا حرف r نشان داده می شود ،معیاری مهم برای سنجش وابستگی بین متغیر مستقل متغیر تابع است. مقدارضریب r بین ۱- و۱+ نوسان می کند که اولی معرف همبستگی کامل منفی و دومی معرف همبستگی کامل مثبت می باشد. همبستگی مثبت در مواردی وجود دارد که با افزایش(کاهش)متغیر مستقل متغیر تابع افزایش(کاهش)یابد. همبستگی منفی عکس حالت بالا را نشان می دهد و با افزایش مقادیر متغیر مستقل مقادیر متغیر تابع کاهش می یابد. برای محاسبه مقدار r روش­های مختلفی وجود دارد که یکی از این روش­ها به شرح فرمول زیراست:
R=
هرچه مقدار r به ۱+ و۱- نزدیک­تر باشد،وابستگی بین متغیر مستقل و متغیر تابع بیشتر است.هر چه مقدارr به صفر نزدیکتر باشد بی اهمیتی وابستگی مشخص می گردد. در تفسیرمقدار r باید توجه و دقت کافی به این موضوع مبذول شود که این ضریب تنها میزان وابستگی خطی بین متغیر تابع و متغیر مستقل را اندازه گیری می­ کند.مثلا در موردی که وابستگی غیر خطی زیادی بین x وy موجود می باشد ،مقدار r محاسبه شده نسبتا کم و معرف وابستگی خطی ضعیفی خواهد بود.