در پرونده « A.C.Harper and partners v. A.D.Makchiny and partners »، بیمهگر مدعی بود بیمهگذار این حقیقت عمده را که کشتی قبل از انعقاد بیمهنامه حرکت کرده بود را به اطلاع بیمهگر نرسانده بود. قاضی در قسمتی از رأی خود آورده است «… آنچه که با توجه به اوضاع و احوال پرونده باید دربارهاش اظهار نظر کرد، این است که آیا بیمهگر از دانستن اطلاعات مربوط به این حقیقت عمده واقعا صرفنظر کرده بوده است یا آنکه این موضوع اساسا به او اطلاع داده نشده. … هیچ نشانی از اینکه بیمهگر از آگاهی از این حقیقت عمده صرف نظر کرده باشد، وجود ندارد.»[۱۰۷]
در حقوق انگلستان قانونا هیچ تعهدی برای طرفین برای پرسشگری در زمان تقاضا یا تجدید قرارداد بیمه وجود ندارد و طرفین می توانند صرفا بر تعهد اطلاعاتی دیگری اتکا نمایند. اما در رویه قضایی این کشور بهتدریج تعهد به افشای مشروط به پرسش بجای تعهد سنتی افشای خودبهخودی (حداقل در خصوص بیمهگر)، پذیرفته شده است. به این صورت که موضوعاتی که میخواهد درباره آن ها بداند، باید به صورت سوالات روشن مطرح گردد. در غیر این صورت فرض می شود که بیمهگر از حق خود نسبت به دانستن آن اطلاعات اعراض نموده است.[۱۰۸]
- سوالات محدود یا مبهم
طرح سوالات محدود و مختصر درباره یک موضوع، به طور ضمنی نشاندهنده این است که سوالکننده تنها در خصوص جنبه های خاص مورد پرسش خواستار کسب اطلاعات می‌باشد. بنابرین دامنه سوال و نحوه انجام تحقیقات در تعیین قلمروی وظیفه افشای حقایق بسیار مؤثر است. برای مثال اگر در پرسشنامهای که بیمهگر در اختیار متقاضیان قرار میدهد، از محکومیت کیفری طی پنج سال گذشته متقاضی سوال شده باشد، یا اینکه آیا در پنج سال گذشته در بیمارستان بستری شده است یا خیر، به طور ضمنی از محکومیت یا بستری شدن قبل از آن دوره چشمپوشی شده است.[۱۰۹]
در رابطه با سوالات کلی و مبهم می‌توان دو رویه اتخاذ نمود؛ اول اینکه دادگاه آن پرسشها را ابطال کند و تنها سوالاتی که از دقت و صراحت برخوردارند، مورد توجه قرار گیرند. دوم اینکه دادگاه بررسی کند که آیا یک شخص معقول و متعارف متوجه می شود که این سوال به دنبال فلان مطلب است یا خیر. روش اول اگر چه منجر به این خواهد شد که در طرح سوالات و تنظیم پرسشنامه ها دقت و صراحت بیشتری به کار رود، اما یک راه فرار از مسئولیت از سوی پاسخدهنده نیز محسوب می شود. روش دوم معتدلتر است.[۱۱۰]
در حقوق فرانسه پاراگراف ۲ ماده ۳-۱۱۲ قانون بیمه در راستای منع استفاده از سوالات کلی مقرر داشته است که اگر سوالات با عبارات کلی و مبهم باشد، نمی توان زمانی که پاسخهای مبهم دریافت می شود ادعا و شکایتی نمود.[۱۱۱]
- پذیرش پاسخهای ناقص
طرح سوالات مختلف در ارتباط با موضوع قرارداد بیمه متداولترین راه برای کسب اطلاعات می‌باشد. ممکن است سوالاتی مطرح شوند اما طرف مقابل به آن ها پاسخ ندهد، در حالی که فرض بر این است که تمام سوالات مهم بوده و گرنه اصلا پرسیده نمیشد. نمی توان پاسخ ندادن به یک سوال را به معنای پاسخ منفی به سوال دانست، مگر از نحوه طرح سوال این نتیجه به دست بیاید.
در این فرض اگر طرفی که سوالات را طرح نموده بدون اعتراض و اخذ توضیح، قرارداد را منعقد نماید، عمل او به صورت ضمنی نوعی چشمپوشی و اعراض محسوب می شود. همچنین است اگر پاسخها با یکدیگر متعارض باشند اما توضیحی درباره اینکه پاسخ صحیح کدام است خواسته نشود؛ مانند آنکه بین تاریخ تولد و سن بیمهگذار در قرارداد بیمه عمر همخوانی وجود نداشته باشد. در این موارد به جهت اعراض ضمنی دیگر نمی توان به ضمانت اجراهای نقض وظیفه افشای اطلاعات متوسل شد.
باید توجه شود که گاهی در پاسخ‌گویی به سوالات صرفا به توصیف کلیات موضوع پرداخته می شود. در اینجا اگر طرفی که سوال را پرسیده جزئیات موضوع را دارای اهمیت تشخیص دهد، باید خواستار توضیحات بیشتر شود. در واقع همین اندازه که حقایق به نحوی مطرح شوند تا توجه یک شخص معقول و متعارف برانگیخته شود کافی است، بعد از آن طرف مقابل اگر خواهان اطلاعات بیشتر است باید توضیح خواسته یا تحقیق نماید. مثلا ذکر این نکته که در ساختمانی که تقاضای پوشش بیمه آتشسوزی برای آن شده است، در زمان مالک قبلی یکبار انفجاری رخ داده، کفایت می کند، بعد از آن وظیفه بیمهگر است که در صورت تمایل از کم و کیف ماجرا تحقیق نماید.
با تمام آنچه درباره اعراض از دانستن گفته شد باید توجه شود که فرض اسقاط از دانستن چندان هم موضوع سادهای نیست. اگر دلایل و مدارک ثابت نماید که رویه و عرف موجود در بیمه این بوده که وقتی موضوعی در بین است باید به طرف مقابل اطلاع داده شود نمی توان صرف غفلت از پرسش و تحقیقات را به این معنی دانست که طرف حق دانستن را از خود ساقط کرده‌است.[۱۱۲]
در پرونده ‹‹ Grean Hill v. Insurance limited corporation ›› محمولهای از سلولوید از هالیفاکس به بندر نانت حمل شد. زمانی که محموله به مقصد رسید معلوم شد که خسارت دیده است. وقتی بیمهگذار به استناد بیمهنامه از بیمهگر مطالبه خسارت نمود، بیمهگر به این دلیل که به وی گفته نشده بود محموله سلولوید قبلا با یک کشتی بخار بسیار کند از نیویورک به هالیفاکس حمل شده و و در عرشه در معرض آبوهوای نامساعد قرار داشته و بعد از رسیدن به هالیفاکس نیز مدتی بر روی باراندازی غیرسرپوشیده نگهداری شده، از پرداخت خسارت امتناع ورزید.
دادگاه رأی داد که ‹‹شرایط حمل قبلی کالا اوضاع احوال عمده به حساب می آید و باید به بیمهگر اعلام میشد. از این رو شرکت بیمه حق دارد از خود سلب مسئولیت نماید؛ نمی توان این دفاع را پذیرفت که شرکت بیمه با عدم پرسش و تحقیق درباره چگونگی حمل کالا به هالیفاکس حق اطلاع را از خود ساقط نموده است.›› [۱۱۳]
بند سوم : حقایق غیر مرتبط با قرارداد
طرفین متعهد هستند تا اطلاعات مربوط به موضوع قرارداد بیمه را افشا نمایند. طرفین قرارداد فقط در راستای موضوع قرارداد می توانند از یکدیگر سؤال پرسیده و یا تحقیق نمایند. چنانچه سؤالات طرح شده، با موضوع قرارداد ارتباطی نداشته و حریم خصوصی متقاضی را نقض نماید، در این صورت دیگر تعهدی به افشا وجود ندارد و عدم ذکر چنین اطلاعاتی نقض اصل حسننیت محسوب نخواهد شد.[۱۱۴]
البته طبیعی است که اطلاعات مرتبط با هر یک از انواع قراردادهای بیمه، با سایر قراردادها متفاوت است و ارائه یک معیار عینی در این خصوص امکان پذیر نیست، تعهد طرفین نیز بر همین اساس در هر یک از انواع بیمهها متفاوت خواهد بود.
بند چهارم : اطلاعات مربوط به کاهش خطر
“
