اهمیت کلی پژوهش از این بعد برجسته می‌باشد که در صورت اثر بخشی گروه درمانی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر افزایش رضایتمندی زناشویی می توان به آموزش و تعلیم این رویکرد پرداخت و بدین طریق به بهبود عملکرد زوجین در محیط ارتباطی خانواده کمک کرد.

 

اهداف پژوهش:

 

هدف این تحقیق عبارت بود از: ۱) تعیین اثربخشی گروه درمانی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر افزایش رضایت زناشویی در زوج‎های دانشجو.

 

هدف کاربردی:

 

بهره‏گیری از راهبردهای درمانی رویکرد تحلیل رفتار متقابل به منظور اصلاح باورها و شناخت ویژگی‏های شخصیتی هر فرد و کمک به بهبود ارتباط زوجین در زندگی زناشویی می‏ باشد.

 

فرضیه های تحقیق:

 

۱) گروه درمانی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل باعث افزایش معنی دار رضایت زناشویی می شود.

 

تعاریف نظری و عملی متغیرها:

 

تعاریف نظری:

 

گروه درمانی به شیوه تحلیل رفتار متقابل: گروه درمانی تعاملی که به وسیله اریک برن ابداع شده، روی رفتارهای متقابل “اینک- و – اینجا” اعضاء گروه تأکید می‎کند(پورافکاری، ۱۳۷۶). گروه درمانی روش درمانی است که در آن مددجویان با یک طرح زمان بندی شده، با درمانگر ملاقات دارند و تمرکز آن روی خودآگاهی، درک از خود، پیشرفت و بهبود روابط بین فردی و ایجاد تغییرات رفتاری یا روی همه موارد می‎باشد(بک^[۲۸] و همکاران، به نقل از عامری، ۱۳۸۴). و یک تئوری روانشناسی است که از بدو ابداع آن توسط دکتر اریک برن در اواخر دهه پنجاه میلادی تا کنون به علت تاثیر سریع آن در حل مشکلات عاطفی و رفتاری، ‌کاربردهای متعدد آن در آموزش، مشاوره، توسعه سازمانی، خلاقیت و… محبوبیت فراوان یافته است (فریدوالوین^[۲۹]، ترجمه عظیمی، ۱۳۸۴).

 

رضایتمندی زناشویی: به وضعیتی روانی که فرد از ارتباط با همسر خویش کمال لذت را ببرد، رضایت از زندگی زناشویی می‌گویند(براون^[۳۰]، ۲۰۰۰). رضامندی زناشویی حالتی است که طی آن زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و با هم بودن احساس شادمانی و رضایت دارند(سینها و ماکرجی، ۱۹۹۱). رضایت زناشویی، احساس عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر است، وقتی که همه جنبه‌های زندگی مشترکشان را در نظر بگیرند (ناپیر، به نقل از سالاری، ۱۳۸۶).

 

تحلیل رفتار متقابل: نظریه اریک برن که به تحلیل رفتار متقابل شهرت یافته، نظریه ای است ‌در مورد شخصیت و روش منظمی است برای درمان درمانی به منظور رشد و تغییرات شخصی (جونز و استوارت، ترجمه دادگستر، ۱۳۸۴).

 

تعاریف عملیاتی:

 

گروه درمانی به شیوه TA:تحلیل ارتباط محاوره‏ای در این پژوهش متغیر مستقل می‏‏باشد و منظور از آن برگزاری ۸ جلسه آموزش گروهی، هفته‏ای دو بار، به مدت یک و نیم ساعت در کلینیک دانشگاه فردوسی بر روی گروه آزمایشی می‏ باشد.

 

رضایتمندی زناشویی: منظور از رضایتمندی زناشویی نمره ای است که فرد در “مقیاس سازگاری زن و شوهر(م س ز ش)^[۳۱]” و پرسشنامه‎ی رضایتمندی انریچ (پربارسازی و تقویت رابطه، ارتباط خشنودی)^[۳۲] به دست می‌آید.

 

تحلیل رفتار متقابل: منظور از گروه درمانی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل در این پژوهش استفاده از برخی از اطلاعات، روش ها، تکنیک ها و تکالیف ارائه شده در کتاب‎های “روش های نوین در روان شناسی تحلیل رفتار متقابل” اثر ون جونز و یان استوارت، “وضعیت آخر” اثر تامس آ. هریس، “ماندن در وضعیت آخر” اثر امی ب. هریس، تامس آ. هریس “بازی‌ها” اثر اریک برن و “نظریه های مشاوره و روان درمانی” اثر عبدالله شفیع آبادی و غلامرضا ناصری، برحسب دستورالعملی است که در پیوست پایان نامه آمده است.

 

فصل دوم:

 

ادبیات و پیشینه پژوهش

 

تحلیل رفتار متقابل

 

نظریه اریک برن یک نظریه تحلیل ساختی- محاوره ای است که برچگونگی روابط متقابل تأکید فراوان دارد. شیوه درمان مبتنی بر تحلیل رفتار متقابل روشی عقلانی است که فرد را در تجزیه و تحلیل و درک رفتار خویش و همچنین در کسب آگاهی و قبول مسئولیت، با توجه به آنچه که در زمان حال اتفاق می افتد، یاری می‌دهد(عامری، ۱۳۸۴).

 

تاریخچه تحلیل رفتار متقابل

 

مبتکر اولیه نظریه روان شناسی مبتنی بر تحلیل ارتباط متقابل، فردی است به نام گرینکر، اریک برن که نامش بیشتر با این نظریه متداعی و همراه است، در واقع تعقیب کننده و توسعه دهنده افکار گرینکر است. او کسی است که به دلیل استفاده های عملی و درمانی از این نظریه شهرت یافته است. این نظریه فکر جدیدی نیست، بلکه در گذشته های بسیار دور ریشه دارد. انسان همواره می خواسته است که به چگونگی روابطش با خود و دیگران پی ببرد و ‌پویایی‌های‌ آن را شناسایی کند. اعتقاد به دو بعد خوب و بد در انسان و کشمکش بین آن ها پیدایش انسان رایج بوده است و در سرتاسر تاریخ و فلسفه ادیان از آن یاد شده است. از این رو، دیدگاه اجزا نگرانه برن را شاید بتوان تداوم و توسعه اعتقادات اولیه دانست (شفیع آبادی و ناصری، ۱۳۸۰). تحلیل رفتار متقابل بیمار را با این واقعیت مواجه می‌سازد که صرف نظر از هر آنچه در گذشته اتفاق افتاده او خودش مسئول آنچه در آینده اتفاق می افتد خواهد بود و همچنین همواره آزادی حق انتخاب دارد(هریس، ۱۹۷۳، ترجمه عظیمی، ۱۳۷۶). عده کثیر و فزاینده ای از متخصصان نیز که امروز در امور مشاوره مربوط به مسائل زناشویی و … کار می‌کنند از تحلیل رفتار متقابل استفاده می‌کنند. مهمترین جنبه موفقیت آمیز تحلیل رفتار متقابل این است که به بیماران وسیله ای می‌دهد که خودشان بتوانند از آن در همه جا استفاده کنند(تیرگری، ۱۳۸۳).

 

تعریف تحلیل رفتار متقابل

 

تحلیل رفتار متقابل نظریه‎ای است ‌در مورد شخصیت و روش منظمی است برای روان درمانی به منظور رشد و تغییرات شخصی. این تعریفی است که به وسیله انجمن بین‎المللی رفتار متقابل ارائه شده است(جونز و استوارت، ترجمه دادگستر، ۱۳۸۴).

 

فلسفه تحلیل رفتار متقابل

 

تحلیل رفتار متقابل ‌بر اساس فرضیه‎های فلسفی خاصی استوار گردیده، این پیش فرض‌آموزش‌ها عباراتی درباره انسان، زندگی و هدف تغییراند. فرضیه‎های فلسفی تحلیل رفتار متقابل عبارتند از:

 

انسان‌ها ذاتاً خوب هستند.

 

همه توانایی فکر کردن دارند.

 

سرنوشت انسان‌ها به دست خودشان تصمیم‎گیری شده است و این تصمیمات را می‎توان تغییر داد. پیامد این فرضیه‌ها، دو اصل اساسی به کارگیری رفتار متقابل است:

 

یکی روش قرارداد بستن و دیگری ارتباط باز و نامحدود (جونز و استوارت، ترجمه دادگستر، ۱۳۸۴). که به نظر می‎رسد می توان از هر دو اصل در زوج درمانی ‌بر اساس رویکرد تحلیل رفتار متقابل سود جست.

 

نظریه شخصیت برن