ج- عوامل شخصی
د- عوامل جنبی
۳-۲ تعهد سازمانی
۱-۳-۲ تعاریف و مفاهیم تعهد سازمانی
مفهوم تعهد سازمانی برای اولین بار توسط وایت مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت و سپس بوسیله بسیاری از محققان از جمله پورتر،مودای،استیرز،آلن،می یر و بیکر ،توسعه داده شد (دمیرای و کرابای،۲۰۰۸،ص۱۳۹) ^[۹۳].

ادبیات رفتار سازمانی بیان واضح تری از تعهد سازمانی ارائه می دهد:
تعهد به افراد قدرت داده و رفتارهایشان را تحت شرایط مختلف تثبیت می کند در نتیجه می توان ابراز کرد که تعهد به سطح بالای وابستگی اجتماعی و روانی افراد به بعضی اشخاص یا اشیاء در زندگی اجتماعی اشاره داشته (الکساندر و تیری،۱۹۹۶، ۴۲۰) ^[۹۴]. و توقعات،فواید شخصی،عناصر اخلاقی،ایثار و وفاداری را در بر می گیرد (لیو ،۲۰۰۸،ص۱۱۸) ^[۹۵].
در فرهنگ لغت وبستر کلمه commit یا commitment به وفای به عهد به چیزی یا فردی معنی شده است.
بیکر ^[۹۶] (۱۹۶۰) تعهدسازمانی را به عنوان تمایل به انجام فعالیت‌های مستمر براساس تشخیص و درک فرد از هزینه‌های مربوط به ترک سازمان تعریف کرده است بر این اساس هر قدر که فرد تصور کند در صورت ترک خدمت هزینه‌های زیادی متوجه او خواهد شد. تمایل به ماندن در سازمان و احساس تعهد به آن در وی بیشتر خواهد شد وی معتقد است این تمایل به خاطر ذخیره شدن اندوخته‌ها و سرمایه‌هایی است که احتمالاً با ترک سازمان از بین خواهد رفت . تعریف فوق وقتی برای بیان تعهد به سازمان به کار می‌رود که فعالیت‌های مستمر فقط به عضویت در سازمان اشاره داشته باشد. (حضوری، ۱۳۸۴،ص۲۲) ^[۹۷] .
بر اساس نظر کلیپ تعهد سازمانی مبین رفتار افراد در جهت ارزشها و اهداف سازمان براساس انتظارات هنجاری و قانونی سازمانها از اعضایشان می باشد (دمیرای و کرابای،۲۰۰۸،ص۱۴۰) ^[۹۸] .
وینز ^[۹۹] (۱۹۸۲) معتقد است تعهد سازمانی سبب پافشاری و فداکاری شخص جهت کامیابی سازمانش شده و بیانگر شیفتگی و تمایل افرا به سازمان می باشد (لیو ،۲۰۰۸،ص۱۱۸) ^[۱۰۰] .
ـ تعهد سازمانی عبارت است از نگرشی که در آینده و کیفیت ارتباط بین یک کارمند و یک سازمان تأثیر می‌گذارد ( و کُلا و نیکولاوو،۲۰۰۵،ص۱۶۳) ^[۱۰۱].
مودای و همکارانش معتقدن تعهد از سه بخش به شرح زیر تشکیل شده است.
– پذیرش ارزشها و اهداف سازمان
- تمابل به تلاش قابل ملاحظه برای سازمان
– میل و اشتیاق فراوان برای باقی ماندن و عضویت در سازمان (مودای و همکاران،۱۹۸۲،ص۲۷)^[۱۰۲] .
شهید مطهری در باره تعهد چنین می‌گوید: تعهد به معنی پایبندی به اصول و فلسفه یا قراردادهای است که انسان به آنها معتقد است و پایدار به آنها می‌باشد. فرد متعهد کسی است که به عهد و پیمان خود وفادار باشد و اهدافی را که به خاطر آنها و برای حفظ آنها پیمان بسته صیانت کند (اسماعیلی، ۱۳۸۰،ص۶۷) ^[۱۰۳] .
تعهد سازمانی عبارت از نگرش‌های مثبت یا منفی افراد نسبت به کل سازمان «نه شغل» است که در آن مشغول به کارند. در تعهد سازمانی شخص نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد و از طریق آن سازمان خود را مورد شناسایی قرار می‌دهد (استرون، ۱۹۹۶،ص۷۳) ^[۱۰۴].
به نظر رابینز ( ۲۰۰۵) ، تعهد سازمانی عبارت از حالتی است که فرد سازمانی را: معرّف خود بداند و آرزو کند در عضویت آن سازمان باقی بماند. به عبارت دیگر، تعهدسازمانی یک نگرش درباره ی وفاداری کارکنان به سازمان و یک فرایند مستمر است که به واسطه ی مشارکت افراد در تصمیمات سازمانی، توجه افراد به سازمان و موفقیت و رفاه سازمان را می رساند(رحمان سرشت و فیاضی،۱۳۸۷،صص ۷۹-۷۸) ^[۱۰۵] .
تعهد سازمانی عبارت است از ارتباط قوی یک شخص با یک سازمان منحصر به فرد جهت شناسائی خود(مودای،استیرز و پورتر،۱۹۷۹،ص۲۲۴) ^[۱۰۶].
شلدون تعهد سازمانی را چنین تعریف می‌کند: «نگرش یا جهت‌گیری که هویت فردرا به سازمان مرتبط یا وابسته می‌کند.» (ساروقی،۱۳۷۵،ص۶۵-۶۶) ^[۱۰۷] .
کانتر تعهد سازمانی را تمایل عاملان اجتماعی به اعطای نیرو و وفاداری خویش به سیستم‌های اجتماعی می‌داند. به عقیده سالانسیک تعهد حالتی است در انسان که در آن فرد با اعمال خود و از طریق این اعمال اعتقاد می‌یابد که به فعالیت‌ها تداوم بخشد و مشارکت مؤثر خویش را در انجام آنها حفظ کند. بوکانان تعهد را نوعی وابستگی عاطفی و تعصب‌آمیز به ارزش‌ها و اهداف سازمانی می‌داند. ( همان منبع، ص۶۶) ^[۱۰۸] .
گریفین(۱۹۹۹). تعهد سازمانی را دیدگاهی دانسته که میزان تطابق و تعلق فرد را به سازمان منعکس می‌کند (پازارگادی و جهانگیر،۱۳۸۵،ص۵) ^[۱۰۹] .
۲-۳-۲ مراحل توسعه تعهد سازمانی
تعهد شامل ۵ مرحله توسعه می باشد(بریکمن و همکاران ،۱۹۸۷، ۱۴۲) ^[۱۱۰]. این مراحل که تعامل پویای شخص با محیط را مشخص می کنند شامل:شناسائی،آزمایش،اشتیاق،رفع خستگی و یکپارچگی می باشندکه ضمن اینکه هر مرحله شرایطی را برای ورود به مرحله بعدی فراهم می آورد یک آگاهی کلی در خصوص اینکه اشخاص چگونه متعهد شوندرا نیزارائه می دهد.
مرحله اول:اکتشاف
در این مرحله اشخاص از نتایج برقراری ارتباط مثبت با سازمان مطلع می شوند.
مرحله دوم:آزمایش
در این مرحله اشخاص عناصر منفی تعهد سازمانی را کشف کرده ومیزان اشتیاق و توانائی اشان را برای بیان این عناصر می سنجند.
مرحله سه:اشتیاق
در این مرحله عناصر مثبت و منفی در مراحل اول و دوم ترکیب شده و افراد با نگرشی مثبت نسبت به سازمان و با تعهدی مشتاقانه و از روی میل برای رسیدن به اهداف و ارزشهای سازمانشان مشارکت می کنند.
مرحله چهارم:آرامش و خستگی
در این مرحله اشخاص احساس می کنند فعالیتهای سازمانی به دلیل انجام فعالیتهای تکراری در مشاغل دچار یکنواختی شده است که ممکن است افراد به کارهایی بپردازند که به چالش بیشتری نیاز دارد.
مرحله پنجم:یکپارچگی
اشخاص عناصر مثبت و منفی سازمان را در راستای ایجاد تعهدی انعطاف پذیر،پیچیده و بادوام تر از اشکال قبلی تعهد بکار می بندند ( لیو،۲۰۰۸،ص۱۱۹) ^[۱۱۱].
اجزاء تعهد سازمانی:
پورتر و همکاران و کوک و وال سه جزء مرتبط با یکدیگر از تعهد سازمانی را مشخص کردند. از نظر این صاحب‌نظران تعهد سازمانی شامل :
۱ ـ تمایل قوی برای بقای عضو در یک سازمان خاص (حفظ عضویت سازمانی).
۲ ـ تمایل برای تلاش بیشتر برای سازمان.
۳ ـ باور قاطع در قبول ارزش‌ها و اهداف سازمان (قبول ارزش‌های سازمان) (محمود شیخ و همکاران، ۱۳۸۴،ص۷)^۱.
بیکر معتقد است که تعهد عبارت از پیوستن به سازمان و انجام شغل برحسب سه جزء می‌باشد.
۱ ـ اطاعت و پیروی یا سازگاری و همنوایی با سازمان از طریق مکانیزم‌های پاداش و تنبیه.
۲ ـ احساس هویت و شناسایی یا تمایل به تعلق خاطر و وابستگی.
۳ ـ درونی کردن یا تجانس ارزش‌های فرد با اهداف و ارزش‌های سازمان.
البته اجزای دیگری نیز مطرح شده است که اساساً شبیه موارد سه‌گانه فوق است.