(ص۱۳۶،ب۵)
۳-۱-۲-۴- همسانی ردیف و قافیه
قافیه و ردیف، در نوع خود شعر و کلام موزون را در رسیدن به هدف نهایی خود؛ یعنی، تاثیر و تحریک عواطف و احساسات یاری می کند و همسانی و همخوانی آن ها موسیقی کناری را غنی تر و گوش نواز تر می سازد، اوحدی از این عامل موثر غافل نبوده و به آن توجه خاصی از خود نشان داده است.
همخوانی برخی حروف قافیه و ردیف از عواملی است که در زیبایی شعر و موسیقایی و دلنشین کردن آن تاثیرگذار است. از انواع آن:
۱-یکسان بودن صامت پایانی قافیه، با صامت آغازین ردیف
عشـق روی تو نه در خورد دل خام منست کــاول حسـن تــو و آخــر ایـام منـسـت
(ص۱۱۳،ب۱۳)
گـر سری در سر کار تو شود چندان نیست با تو سختی بسـری کار خردمنــدان نیسـت
(ص۱۲۲،ب۲۰)
عمـر به پایان رسیـد، راه بـه پایـان نـرفت کـانچه مـرا گفتهاند دل ز پی آن نـرفت
(ص۱۳۱،ب۱۹)
از عشــق تـــو جــان نمـی تــوان بــرد وز وصــل نشــان نمی تـــوان بــرد
(ص۱۴۴،ب۱۸۵)
۲-یکسان بودن صامت پایانی قافیه با صامت پایانی ردیف:
درد ســـری می دهـیــم بــاد صـبــا را تـا بـرسـانــد بــه دوسـت قصـه ما را
(ص۷۴،ب۲)
مـرادم ار چـه نخـواهــد روا شدن ز شما بفـال نیـک نـدارم جـدا شــدن ز شمـا
(ص۸۷،ب۸)
ای مدعی، دلت گر از این باده مست نیست در عیب ما مرو که ترا حق بدست نیست
(ص۱۲۱،ب۷)
نیشـکــر آن روز دل ز بنــد بــر آرد کــو چـو لبـت پستـه ای بـه قنـد بر آرد
(ص۱۴۱،ب۵)
۳-یکسان بودن صامت پایانی قافیه با صامت میانی ردیف:
چــون ندیـدم خبـری زیـن دل رنجــور ترا در سـپـردم بخـدا، ای ز خــدا دور تـرا
(ص۷۵،ب۱۴)
پس از مشقت دوشین که داشت گوش امشب؟ که من بکام رسم زان لب چو نوش امشب
(ص۹۳،ب۱۰)
این نـوبت آب دیـده ز هنجــار دیگــرست کـار دلـم نـه بــر نهـج کــار دیگــرست
(ص۱۰۸،ب۷)
عاشقــان صــورت او را ز جان اندیشه نیست بیدلانش را ز آشوب جهان اندیشه نیست
(ص۱۲۳،ب۶)
۴- اشتراک یک یا دو صامت قافیه با ردیف:
زنـهـــار خـــوارگــان را زنـهــار دار پیـونــد و عهــدشان همـه نااسـتـوار دار
(ص۲۵،ب۲۳)
عمـر بگـذشت ز تقصیر حـذر بـایـد کـرد به در کعــبه اسـلام گــذر بایـد کـرد
(ص۴۷،ب۹)
جــز تــو کـس در جـهــان نمـی دانــم وز تــو چـیــزی نـهــان نمی دانــم
(ص۵۹،ب۲۱)
تو مشغولیبه حسنخود، چه غم داری زکارما که هجرانت چه می سازد همی با روزگار ما
(ص۸۵،ب۱۰)
۳-۱-۲-۵- تکرار قافیه
اوحدی از تکرار قافیه در شعرهایش بهره برده است؛ اما قافیه های تکرار شده گاه در یک معنی و گاهی در مفهومی متفاوت به کار رفته ودر نوع خود موجب زیبایی شده و تکرار یکنواخت آن را از نظر دور داشته است.« قدما برای تکرار قافیه حدودی تعیین کرده بودند؛ تکرار قافیه را در غزل بیش از یک بار جایز نمی دانستند» (شمیسا،۱۳۶۶: ۱۰۹)
تکرار قافیه بیشتر در سبک هندی دیده می شود و شاعران آن را در ابیاتی با فاصله کم تکرار می کنند، بدون این که آن را عیب محسوب کنند، در اشعار اوحدی نیز با این که از شاعران سبک عراقی است، ولی گاهی تکرار قافیه در برخی از قصاید و غزلیات وی به چشم می خورد که در بعضی از آن ها قافیه با فاصله زیاد و در بعضی با فاصله اندک دو یا سه بیت تکرار شده است. قافیه های تکرار شده گاه در یک معنی و گاه در معنایی متفاوت به کار رفته است که این تفاوت معنایی از ابتذال قافیه جلوگیری می کند. مانند:
