۲-۱-۱-۱-۵-۶. اگوست کنت
کنت سه عامل پیشرفت علمی، تکنولوژی و آزادی را در بروز شادمانی مؤثر می­داند.
۱. پیشرفت علمی: وقتی که کنت واژه جامعه شناسی را ابداع کرد نه تنها آن را در بالای سلسله مراتب نظام علمی ای که خود ساخته بود قرار داد بلکه همچنین اظهار داشت که آن، پیوند معناداری با شادمانی دارد. سعادت و آسایش مورد نظر کنت، نقطه ارجاع نهایی پوزیتیویسم است. عقیده کنت این بود که شادمانی نیازمند دانشی است نظام­مند از جهانی که ما در آن زندگی می­کنیم به خصوص در مورد امری که می­توانیم کم و بیش آن را تغییر دهیم و کم و زیادش کنیم. به طور کلی خوشبینی پوزیتویستی با شادمانی پیوند خورده است: پس از غلبه بر بحران­های اخیر، عصر اثبات­گرای بعدی عصر شادمانی خواهد بود. در واقع فلسفه کلی پوزیتویسم بر شادمانی تأکید دارد. (گالاتزر، ۲۰۰۰: ۵۰۲).
۲. تکنولوژی: کنت انتظار داشت که توسعه علم و تکنولوژی موجب سعادت بشر شود. در این حوزه امروزه آشکار شده است که سطح شادمانی در کشورهای با علم و تکنولوژی توسعه یافته­تر، بالاتر است. البته این همبستگی اثبات نمی­کند که علم و تکنولوژی منجر به شادی می­شوند. به خاطر اینکه ما قادر به مستثنی کردن این عوامل از عوامل دیگر نیستم. مثلاً هنوز کمی تردید در این مورد وجود دارد که تکنولوژی پزشکی می ­تواند تعداد سال­های زندگی سالم را افزایش دهد. اگر چه همه انواع تکنولوژی به یک اندازه مفید نیستند، تأثیر سراسری توسعه تکنولوژی مثبت به نظر می­رسد. این مسئله با دوگانگی عمومی درباره تکنولوژی مغایرت دارد(همان:۵۰۳).
۳. آزادی: کنت همچنین بر این باور بود که چیزی که باعث شادی می­ شود داشتن آزادی است. وی ادامه می­دهد که هنگامی که ظرفیت­ها و ساز و کار­های انتخاب در یک جامعه توسعه می­یابد که تدابیر برنامه ­های اصولی موجود در آن جامعه مبتنی بر یک علم سیستماتیک و منظم باشد. علمی که بر اساس نظم و دقیق و متد و روش اصولی، نشان دهد که چگونه انسان­ها در یک جامعه زندگی می­ کنند و چگونه شرایط و موقعیت­های خود را برای ایجاد ساز و کارهای انتخاب و سپس ظهور شادی تغییر می­ دهند. حمایت تجربی این از این فرضیه با بهره گرفتن از تعریف آزادی بر حسب “فرصتی برای انتخاب” وجود دارد. اگر چه فرصت همیشه باعث شادمانی نمی­ شود. این مسئله وقتی رخ می­دهد که توانایی انتخاب افزایش یابد. وینهوون(۲۰۰۰) رابطه قابل ملانحظه ای را بین آزادی و شادمانی در کشورهایی که مردم، تحصیل کرده هستند گزارش داد. او همچنین دریافت که آزادی در شرایط ثروتمندی منتهی به شادمانی می شود نه در شرایط فقر(همان منبع). پله(۲۰۰۰) معتقد است که شادی مورد نظر کنت، آن چیزی است که به وسیله احساسات و هیجانات مشابهی که ارزش و اعتبار انسانی بر پایه آن­ها بنیان نهاده می­ شود ایجاد می­گردد. احساساتی که متکی به درستی، راستی و حقیقت­اند. این احساسات سازگار با جهان­اند که در آن انسان خودش را می­بیند که دیگران نیز او را همان­گونه که خود شناخته می­بینند وی همچنین معتقد است هر زمانی که نیروی عقلانی و احساسی هر دو به اجماع برسند، زندگی هر فرد منطبق با همان شرایط راستی و درستی می­ شود و در صورت استمرار چنین رویه­ای بین انسان­ها در آخرین مرحله شادی قرار می­گیرد. بنابراین شادی از همدردی یا توافق با جهانیان بر اساس اجماع عقل و احساس (نیروی عقل و احساس) ناشی می­ شود (همان منبع).

جمع­بندی دیدگاه اگوست کنت و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی: کنت سه عامل پیشرفت علمی، تکنولوژی و آزادی را در بروز شادمانی مؤثر می­داند.
جدول شماره(۲-۷): جمع­بندی دیدگاه اگوست کنت و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی

۲-۱-۱-۱-۵-۷. امیل دورکیم
کانون توجه دورکیم که بر اختلالات جوامع مدرن (آنومی) و این اندیشه بود که آنومی زیاد شادمانی را کاهش خواهد داد. دورکیم ادعا کرد که آنومی نرخ خودکشی را افزایش می­دهد و همچنین در جامعه مدرن، آنومی به علت افزایش تحرک اجتماعی و تغییرات اجتماعی الزام آور افزایش می­یابد و نتیجه این مسئله می ­تواند عدم شادمانی یا خودکشی باشد (گالاتزر، ۲۰۰۰: ۵۰۴).
- دورکیم در تعریف خود از خوشبختی، آن را غیر از حاصل جمع لذات می­داند و معتقد است: آنچه بیان­گر خوشبختی است، حالت پرجوش و خروش فلان یا بهمان وظیفه خاص نیست، بلکه صحت و سلامت مجموعه حیات بدنی و روحی است. نظر به اینکه لذت همراه عمل عادی وظایف متناوب است، پس یکی از عناصر خوشبختی است. هر قدر این وظایف در زندگی جای بیشتری داشته باشند، اهمیت لذت بیشتر است ولی لذت مزبور خوشبختی نیست و فقط به میزان محدود می ­تواند سطح آن را تغییر دهد چرا که لذت وابسته به علل موقت است و خوشبختی پیوسته به اوضاع و احوال دائم (دورکیم، ۱۳۵۹: ۲۸۱). هر چند لذت، خوشبختی نیست ولی یکی از عناصر آن به حساب می ­آید و به هر حال وقتی تکرار می­ شود مایه وری خود را از کف می­دهد و حتی اگر دوامش بسیار شود کاملاً محو می­گردد، اما زمان کافی است تا حالت تعادلی در شرف استقرار را از میان بردارد و موجد شرایط تازه­ای از زندگی گردد که آدمی فقط در ضمن تغییر می ­تواند با آن­ها وفق یابد. هر قدر که ما به نوعی از خوشبختی عادت کنیم، این خوشبختی از کنار ما می­گریزد و ناگریز باید برای بازیافتنش به اقدامی تازه دست یازیم و آتش لذتی را که شرف خاموشی است با محرکی پرمایه تر جان بخشیم یعنی باید بر شماره محرکات بیفزاییم و یا محرکاتی را که در اختیارمان است پرمایه­تر سازیم. ولی این کار در صورتی ممکن است که قدرت تولیدی کار افزون­تر شود و در نتیجه بیشتر تقسیم گردد. بنابراین هر نوع ترقی در هنر و علم و صنعت ما را به استقرار ترقی تازه­تری ناگزیر می­ کند تا آثار ترقیات گذشته از کف نروند(همان:۲۹۰ ).
- دورکیم همچنین معتقد است با توسعه تقسیم کار شادمانی آدمیان بیشتر نشده است: و دلیل این امر نیز ضعیف­تر­شدن صیانت ذات در جوامع متمدن است. بنا به نظر دورکیم، هر کجا که این غریزه قوی و گسترده باشد نشاط و سرزندگی و امید انسان به ادامه زندگی در اوج است و هر کجا که این غریزه رو به ضعف گذارد به تبع آن حس بیزاری او از زندگی قوی تر می­ شود(دورکیم، ۱۳۷۸: ۱۳).
- دورکیم برخلاف دیدگاه­ های فردگرایانه(اسپنسر)، معتقد بود: که نفع شخصی و تلاش برای کسب شادکامی، نه تنها مبنای اجتماع­پذیری انسان نیست، بلکه خود یک آفریده اجتماعی است تنها در برخی از انواع جوامع و آن هم در برخی دوره­ های تاریخی پدید می آید(کوزر، ۱۳۸۵: ۲۱۸).
- گروه­ ها سرچشمه­ ای برای شادی و شادکامی : دورکیم می­گوید، به محض این که در داخل یک جامعه سیاسی تعدادی از افراد افکار، منافع احساسات و مشغله­های مشترکی پیدا می­ کنند که از آن مابقی جمعیت متفاوت است اندک اندک گروه محدودی تشکیل می­ دهند و چهره خاص خود را پیدا می­ کنند و در درون جامعه کلی از بخش های دیگر متمایز شوند. ولی همین که گروه تشکیل شد، نوعی حیات اخلاقی بر پایه آن ساخته می­ شود که به طور طبیعی بیانگر شرایط خاصی است که خود در آن شرایط شکل گرفته است. زیرا ناممکن است که افراد با هم زندگی کنند و به طور مرتب با هم مراوده داشته باشند و کلیتی را که در نتیجه اتحاد آنان پدید می آید حس نکنند، یا دلبسته آن نشوند و به فکر منافع آن نباشند و آن را در رفتار خویش به کار نبندند. آری این دلبستگی به چیزی فراتر از وجود فردی، این اولویت دادن به منفعت عام در برابر منفعت خاص همانا سرچشمه هر گونه فعالیت اخلاقی است. کافی است این احساس صراحت و تعین بیشتری پیدا کند و با هب کار گرفته شدن در عادی­ترین و مهم­ترن اوضاع و احوال زندگی به قواعدی معین تبدیل گردد تا شاهد شکل گرفتن قواعدی اخلاقی باشیم (نادری، ۱۳۹۳: ۶۵). این نتیجه درعین این حال که خود به خود حاصل می شود، مفید هم هست و احساس سودمندی­اش عاملی درتثبیت آن است. تنها جامعه نیست که به تشکیل شدن این گروه ­های خاص علاقه­مند است تا بتواند فعالیتی را که در آن­ها جریان دارد و در صورت نبود گروه فعلیتی پر هرج و مرج می شود، تنظیم کند؛ فرد هم به نوبه خود در وجود این گروه ها سرچشمه ای برای شادی و شادکامی خویش می بیند. زیرا هرج و مرج برای خود او هم دردناک است. خود او هم از کشاکش­ها و بی­نظمی­های ناشی از نبود قانون انتظام­دهنده روابط فردی رنج می­برد. زیستن به حالت آماده باش جنگی آن هم در بین همراهان و همدم­های خویش به هیچ وجه برای انسان مفید نیست. احساس خصومت عمومی و بی ­اعتمادی متقابلی که از آن بر­می­خیزد و فشار روحی حاصل از آن، هنگامی که مزمن و ریشه­دار شوند صورتی دردناک پیدا می­ کند. درست است که ما جنگ را دوست داریم، اما شادی­های ناشی از صلح و آرامش را هم دوست داریم و هر قدر آدمی­زاد اجتماعی­تر باشد، یعنی با عمق بیشتری به تمدن خو گرفته باشد( چون این دو واژه مترادف هم هستند ) ارج صلح و آرامش در نظر او بیشتر است(همان).
- دورکیم به کارکرد شادی آفرین دین نیز اشاره کرده است. زیرا معتقد است دین با برانگیختن احساس خوشبختی در مؤمنان و احساس اطمینان به حقانیت ضروری جهان اخلاقی­ای که خودشان جزئی از آنند، با احساس ناکامی و فقدان ایمان در آن ها مقابله می­ کند. دین با مقابله با احساس فقدان که در مورد مرگ هم در سطح فردی و هم در سطح اجتماعی تجربه می­ شود به تثبیت توازن اعتماد خصوصی و عمومی یاری می­رساند. در وسیع­ترین سطح، دین به یک عنوان نهاد اجتماعی، به گرفتاری­های وجودی انسان معنای خاصی می-بخشد، زیرا فرد را به قلمرو فرافردی^[۶۶] ارزش­های متعالی وابسته می­سازد، همان ارزش­هایی که در نهایت امر ریشه در جامعه دارند(کوزر، ۱۳۸۵: ۲۰۰).
- نقد گالاتزر از دیدگاه دورکیم:
گالاتزر^[۶۷] با ارائه سه مثال از دهه گذشته به عنوان شاهد ادعای خویش، به نقد از دیدگاه دورکیم پرداخته است و معتقد است که همه تغییرات سریع، همیشه منجر به ناشادی نمی­شوند.
مورد اول، آلمان در طی فرآینده اتحاد از سال۱۹۹۰ به بعد: علی رغم تغییرات اجتماعی زیاد در آلمان شرقی در طول دهه۱۹۹۰، آنومی زیادی در آنجا نشان داده نمی­شده، هر چند بیش از آلمان غربی بود. همیشه آلمان غربی از آلمان شرقی شادتر بوده است. اما در یک سطح نسبتاً ثابت، افزایش کمی در سطح شادمانی در آلمان شرقی وجود داشت( گالاترز،۲۰۰۰).
- مورد دوم، آفریقای جنوبی: آفریقای جنوبی در طول فرایند دموکراتیزه کردن در نتیجه اولین انتخابات دموکراتیک در ۱۹۹۴، شادمانی به حداکثر میزان خود در میان مردم سیاه پوست رسید، که برای زمان کوتاهی از سطح شادمانی سفیدپوستان سبقت گرفت. پس از آن، دو سطح شادمانی به هم نزدیک شدند و در سال­های اخیر سطح شادمانی مردم سیاه پوست پایین از سطح شادمانی سفیدپوستان در آفریقایی جنوبی است(مولر^[۶۸]،۲۰۰۰ به نقل از همان).
- مورد سوم، روسیه که در فرایند تغییر و تحول از اواخر دهه ۸۰ قرار داشته است که در مورد فرضیه دورکیم بیشتر کاربرد دارد که مطالعه شادمانی تحت قوانین کمونیستی امکان­ پذیر نبود. در تغییرات اجتماعی سریع همیشه بدبختی به وجود نمی آید. دورکیم تصور می­کرد عدم نوسازی، شادمانی را باز خواهد گرداند. البته داده ­ها نشان می­ دهند که مردم در جوامع مدرن شادترند. همان­طور که گفته شد ما می­توانیم ببینیم که جوامع مدرن­­تر در بالای سلسه مراتب شادمانی قرار دارند و افزایش اندکی در سطح شادمانی در دهه گذشته وجود داشته است. دو جزء مهم تحول اجتماعی، رشد اقتصادی و نهادینه شدن حقوق دموکراتیک به نظر می­رسد کاریزما و ظرفیت خود برای شاد کردن مردم را از دست داده­اند(همان، ۵۰۵)
جمع­بندی دیدگاه امیل دورکیم و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی:
۱. در جامعه مدرن، آنومی به علت افزایش تحرک اجتماعی و تغییرات اجتماعی الزام آور افزایش می­یابد و نتیجه این مسئله می ­تواند عدم شادمانی یا خودکشی باشد.
۲. با توسعه تقسیم کار شادمانی آدمیان بیشتر نشده است: و دلیل این امر نیز ضعیف­تر­شدن صیانت ذات در جوامع متمدن است.
۳. نفع شخصی و تلاش برای کسب شادکامی، نه تنها مبنای اجتماع­پذیری انسان نیست، بلکه خود یک آفریده اجتماعی است تنها در برخی از انواع جوامع و آن هم در برخی دوره­ های تاریخی پدید می ­آید.
۴. به محض این که در داخل یک جامعه سیاسی تعدادی از افراد افکار، منافع احساسات و مشغله­های مشترکی پیدا می­ کنند که از آن مابقی جمعیت متفاوت است اندک اندک گروه محدودی تشکیل می­ دهند. فرد هم به نوبه خود در وجود این گروه ها سرچشمه ای برای شادی و شادکامی خویش می بیند.
۵. دین با برانگیختن احساس خوشبختی در مؤمنان و احساس اطمینان به حقانیت ضروری جهان اخلاقی­ای که خودشان جزئی از آنند، با احساس ناکامی و فقدان ایمان در آن ها مقابله می­ کند.
جدول شماره(۲-۸): جمع­بندی دیدگاه امیل دورکیم و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی