۸ . وضعیت تصویری، جدول، نمودار.
سعی شده است که هماهنگی و یکنواختی در تمام مراحل این کتاب شناسی اجرا شود، البته مواردی دیده می‌شود که همه این اصول در آنها اجرا نشده است و آن، به این دلیل است که آن مدخل‌ها به‌واسطه دیگر منابع معرفی شده است. و ستاره‌های گذاشته شده در پایان این مدخل‌ها، نشانه معرفی غیرمستقیم آنها است.
پس از بیان شناسنامه مدخل‌ها، فهرست مندرجات کتاب‌ها و مقاله‌ها آورده شده است برخی مقاله‌ها فهرست مندرجات نداشتند در این صورت با مطالعه آن مقاله‌ها، سعی شده است فهرست متناسبی برای مطالب نوشته شده درنظر گرفته شود. مقاله‌هایی که معرفی و نقد مقاله یا کتاب بودند؛ با اینکه بی‌واسطه معرفی شده‌اند، برای آنها فهرست مندرجات درنظر گرفته نشده است.
اما در مورد پایان‌نامه‌ها، شیوه متفاوتی درنظر گرفته شده است و آن شیوه،گردآوری کلیدواژه یا واژه کلیدی (Keyword) است. «کلیدواژه یعنی در هریک از واژگان مهم و اساسی موجود در یک «متن» که به «موضوع» آن مربوط است و مجموعه آنها می‌تواند نشان‌دهنده محتویات متن باشد… کلیدواژه در اطلاع‌رسانی، هر یک از واژگان مهم و اساس موجود در یک «عنوان»یا «مدرک»، که می‌تواند نشان‌دهنده محتویات مدرک باشد. گاهی مترادف است با descriptor. از آنجا که برای تعیین کلیدواژه‌های یک متن، معیارهای دقیق و به اصطلاح مکانیکی وجود ندارد، معمولاً کلیدواژه‌ها را بر حسب تجربه استخراج می‌کنند.»[۱۴۲]
پایان‌نامه‌هایی که از اینترنت و برخی کتاب‌ها استخراج شده است، خود دارای کلیدواژه بودند اما برای سایر پایان‌نامه‌ها به ناچار از روی عنوان و یا متن، برای ساختن کلیدواژه بهره گرفته شد و سعی شد تا از نظر ساختاری، هماهنگ با کلیدواژه‌های سایر پایان‌نامه‌ها باشد.
رـ علایم تفکیک مشخصه های هر مدخل:
هریک از اجزای هر مدخل، از جزء قبلی خود با علامتی خاص، جدا می‌شود. علایم تفکیکی استفاده شده به همراه برخی کاربردهای آن در این کتاب شناسی به شرح زیر می‌باشد:
ـ ویرگول (،): برای جداکردن نام خانوادگی و نام پدیدآور، تفکیک نام ناشر، سال نشر، مجلد، تعداد صفحات و در فاصله بین نام مقاله و نام مترجم و نیز زیر عنوان‌های فهرست مندرجات کتاب‌ها و مقاله‌ها.
ـ نقطه ویرگول (؛): برای تمایز نویسندگان یک اثر، نیز شماره‌های مختلف یک مجله که در یک مدخل آورده شده است و یا برای تفکیک منابع مختلفی که مقاله یادشده در آنها نام برده شده است همچنین برای تفکیک فهرست مندرجات مستقل از هم در کتاب‌ها و مقاله‌ها.
ـ نقطه (.): بعد از عنوان مقاله، کتاب، مجله، نام مترجم، شناسه‌های دوره، سال، شماره و پایان معرفی هر مدخل.
ـ گیومه (” “): دربرگیرنده نام مقاله و پایان‌نامه است.
ـ قلاب ([ ]): اگر درباره هریک از اجزاء شناسه در محلی به جز جایگاه تعیین شده‌اش در کتاب و مقاله، اطلاعاتی به دست آوردیم، آن را در کتاب شناسی، در دو قلاب ثبت می‌کنیم. همچنین اگر بخواهیم برای روشن شدن بیشتر موضوع مقاله‌ای، عنوان یا توضیحی افزون بر عنوان مقاله بدهیم؛ آن را داخل قلاب می‌آوریم. همچنین نام مستعار نویسندگان، داخل قلاب و بعد از نام اصلی خود قرار می‌گیرد و در صورتی که نام مستعار مشهورتر از نام اصلی باشد، نام اصلی داخل قلاب می‌آید.
ـ ممیز (/): برای تفکیک کلیدواژه‌های داده شده به پایان‌نامه ها و نیز تفکیک شماره‌های مقاله‌های دیده شده در قسمت فهرست مندرجات.
ـ سه نقطه (…): بیشتر، زمانی استفاده شده است که مباحث موجود در مقاله یا کتاب مربوط به بحث دستور زبان نبوده است.
ـ علامت سؤال (؟): به جای مشخصه‌ای که باید آورده می‌شد اما اطلاعات آن موجود نبود مثلاً شماره صفحه برخی مقالات که جاافتاده بود و دیگر امکان دیدن آن فراهم نشد و یا مشخصه‌هایی که منابع ردیف دوم باید قید می‌کردند اما این کار را نکردند.
ـ خط ممتد ( ـــــ ): زیر مشخصه نام نویسنده آورده شده است تا از تکرار نامِ دوباره آن جلوگیری شود.
ـ ستاره (*): در مورد مقاله‌ها و کتاب‌ها، آن تعداد که توسط گردآورنده دیده نشده است و با واسطه معرفی شده است و در مورد پایان‌نامه‌ها، آن تعداد که گردآورنده آن را دیده است.
ـ جای خالی ( ): برای مدخل‌هایی که نویسنده ندارد.
ـ خط فاصله (ـ): فاصله میان دو سال یا دو یا چند ماه یا فصل و دو یا چند شماره از یک مجله.
ـ پرانتز ( ( ) ): ویژه‌نامه‌ها و تاریخ انتشاری که با تأخیر به نشر همیشگی مجله پرداخته است، داخل پرانتز معرفی شده است.
ز ـ علایم اختصاری به کار رفته در این کتاب شناسی:
بی‌تا= بدون تاریخ
بی‌جا= بدون محل نشر
بی‌نا= بدون ناشر
ج= جلد، مجلد
س= سال
ش= شماره
ص= صفحه
ق= قمری
م= میلادی
همان=وقتی کتابی با یک نشانی در دو مدخل پیاپی آورده می‌شود برای جلوگیری از تکرار آن از این واژه استفاده می‌کنند.
همان جا= این بدان معنی است که اطلاعات این مدخل همانند مدخل شماره قبل است یعنی حتی صفحه ارجاع نیز یکی است.
و ـ شیوه معرفی کتاب‌ها، مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها:
بعد از آشنایی با اجزای تشکیل‌دهنده هر مدخل و علایم مربوط به آنها، امکانات رایج و منطقی از نظر انتخاب شکل معرفی مآخذ در کتاب شناسی، مورد بررسی قرار می‌گیرد شیوه استفاده شده در این کتاب شناسی به روش معرفی فهرست مآخذ است و این روش، تقریباً در همه موارد، روش پیشنهادی دکتر عباس حری در کتاب آیین نگارش علمی می‌باشد. مواردی که در این کتاب شناسی با آنها روبرو می‌شویم به شرح زیر است:
۱ـ کتاب:
۱ـ۱ـ با یک نویسنده:
ابوالقاسمی، محسن. دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، ۱۳۷۵، ده+۴۲۵ص.
۲ـ۱ـ با دو نویسنده:
احمدی گیوی، حسن؛ انوری، حسن. دستور زبان فارسی. تهران: فاطمی، ۱۳۷۴، ج ۱، ۲۵۵ص.
۳ـ۱ـ با سه نویسنده:
بابورتیان، واهان آرا کلوویچ؛ ذوداگیان، آرام؛ آرزومانیان، الگا. فرهنگ مفصل فارسی به ارمنی. ایران: [بی‌تا]، ۱۹۶۱م.
۴ـ۱ـ با بیش از سه نویسنده:
قریب، عبدالعظیم خان و دیگران. دستور زبان فارسی پنج استاد. تهران: اشراقی، ۱۳۷۱، ۲ ج در یک مجلد.
۵ـ۱ـ کشف نام نویسنده از منبعی دیگر:
تاوادیا، [جهانگیر]. زبان و ادبیات پهلوی. ترجمه سیف‌الدین نجم‌آبادی. تهران: [بی‌نا]، ۱۳۴۸، ۲۰+۲۴۹ص.
۶ـ۱ـ اثری با نام مستعار پدیدآورنده:
بهار، محمدتقی [ملک‌الشعراء بهار]. سبک‌شناسی بهار. به اهتمام ابوطالب میر عابدینی. تهران: توس، ۱۳۸۰، ۴۹۵ص.
تبصره ۱: اگر نام مستعار مشهورتر از نام اصلی باشد، نام مستعار را اصل قرار می‌دهیم.
تبصره ۲: در این کتابشناسی، نام مستعار، القاب و نام ارجاعی نویسندگان داخل دو قلاب قرار داده شده است.
تبصره ۳: اگر نویسنده خانم و دارای همسر باشد، نام فامیل همسر را بعد از نام کوچک خانم و در پرانتز می‌نویسند: کیا، زهرا (خانلری)
۷ـ۱ـ سازمان به منزله مؤلف:
اداره کل انتشارات و تبلیغات. آرایش و پیرایش زبان. تهران: اداره کل انتشارات و تبلیغات، ۱۳۱۹.
پروژه های پژوهشی دانشگاه ها درباره کتاب شناسی دستور زبان فارسی دوره معاصر- فایل ۱۰
