تعیین و تبیین عوامل فرد تاثیرگذار در تجاری سازی نتایج پژوهشی، مرکز کنترل، خودکارآمدی، رقابت طلبی،قدرت طلبی، کسب موفقیت، خلاقیت و نوآوری
۲-۴ ذی نفعان فراگرد تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی
به دلیل اینکه ذینفعان بسیاری در فرایند انتقال دانش (برای مثال دانشکده دانشگاه، واحد اداری دانشگاه، مدیران بخش خصوصی) وجود دارند که انگیزه ها و رفتارهای متفاوتی دارند و در محیط های متفاوتی عمل می کنند، فضایی برای مخالفت ها و درک نادرست در خصوص فرایند انتقال فناوری یا به عبارتی تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی از دانشگاه به صنعت و اینکه چگونه باید مدیریت شود وجود دارد(آشکناس و همکاران[۶۵]،۱۹۹۵).
ذی نفعان فراگرد انتقال تجاری دانش می تواند شامل کلیه افراد و نهادهای موجود در جامعه باشد که مستقیم یا غیر مستقیم، تحت تأثیر اثرات این فراگرد قرار می گیرند، اما اهمیت، تأثیرپذیری و تأثیرگذاری برخی از افراد و نهادها، قابل ملاحظه و پررنگتر است. سه دسته از عمده ترین ذی نفعان در فراگرد انتقال دانش از دانشگاه به موجودیت های خارج(صنعت، بازار، جامعه) عبارتند از ۱) دانشمندان دانشگاهی، یعنی کسانی که فناوری های جدید را کشف می کنند، ۲) مدیران فناوری و مدیران اجرایی دانشگاه ها، یعنی کسانی که به عنوان رابط بین دانشمندان دانشگاهی و صنعت عمل می کنند و دارایی های فکری دانشگاه را مدیریت می کنند و ۳) شرکتها/کارافرینان, یعنی کسانی که فناوری های مبتنی بر دانشگاه را تجاری می کنند (سیگل و همکاران،۲۰۰۳)
هر یک از این طرف ها دارای ویژگی ها، اهداف و انگیزه های خاص و متمایزی هستند. به طور مثال شرکتها معمولاً شرکای دانشگاهی را برمبنای شهرت و قلمرو صلاحیت، انتخاب میکنند. شرکای دانشگاهی برای فراگرد نوآوری اهمیت زیادی دارند زیرا آنها قادر به حل مشکلات بسیار خاص و انتقال علوم و دانش فنی مهم می باشند(فونتانا و همکاران[۶۶]،۲۰۰۶). اهداف دانشگاه بسیار پیچیدهتر از اهداف شرکت ها است و به همین دلیل دانشگاه ها در قبال بازه گسترده ای از ذی نفعان پاسخگو هستند (سیگل و رایت،۲۰۰۷).
موسسه آر ای ان دی[۶۷] درکتاب انتقال تکنولوژی و حمایت های دولت از تحقیق و توسعه در قسمت ارزیابی انتقال تکنولوژی به معرفی ابزارهای اندازه گیری انتقال تکنولوژی از دید گروه های درگیر در ساختار انتقال تکنولوژی می پردازد که عبارتنداز:
مجری تحقیق و توسعه( ۱. مخترعین: قابل استفاده بودن تکنولوژی ،۲. بنگاه یا موسسه: پتنت، مجوز، درآمد)
کارآفرین/ سرمایه گذار مخاطره پذیر: رشد کمپانی، خلق ثروت
قانون گذاران: ایجاد مزیت های برای رفاه و مزیت اقتصادی
مصرف کنندگان: محصولات بهبود یافته یا جدید
صنایع: سود، سهم بازار، دستیابی به دانش و تجربه، ریسک مشترک، پورتفولیو تحقیق وتوسعه مکمل و موثر(۱. سازمان های بزرگ: تکنولوژی های عمومی و تجربیات اولیه ۲. سازمان های کوچک: محصولات و فرآیندهایی که به تجاری سازی نزدیکتر هستند).
کارلسون(۲۰۰۴:۲۰۰۷) در گزارش تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی بحث می نماید که از دیدگاه های مختلف می توان موفقیت های تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی را مورد سنجش و ارزیابی قرار داد و ذی نفعان در گیر در فرایند تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی را در سطح کلان و دولت ها سیاستگذاران میداند در سایر سطوح ذی نفعان را عبارت می داند از صاحبان شرکت ها، سرمایه گذاران مخاطره پذیر، مشتریان و نهادهای تحقیق و توسعه همچون دانشگاه ها.
۲-۵- مکانیزم ها و راهبرد های تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی
محققان روش های متعددی که بوسیله آنها دانشگاه ها با بخش خصوصی در مورد فناوری تعامل دارند را پیشنهاد کردهاند (Cohen,et al.,1998). افرادی نظیرسیگل و همکاران[۶۸](۲۰۰۴)، برکویتز و فلدمن[۶۹](۲۰۰۴(، جنسن و سرزبی[۷۰] (۲۰۰۱)، هندرسون و همکاران[۷۱](۱۹۹۸) به نقش ثبت پتنت و لیسانس دهی یافته ها در تجاری سازی پژوهش های دانشگاهی توجه کرده اند. افرادی مثل شین[۷۲] (۲۰۰۴)، اوشی و همکاران[۷۳] (۲۰۰۷)، دی گریگیو و شین[۷۴] (۲۰۰۳) به اهمیت تشکیل شرکت های زایشی در تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی توجه کرده اند. تعدادی از پژوهش های انجام شده نظیر کارهای واهورا[۷۵] (۲۰۰۴)، استوارت[۷۶] (۲۰۰۰)، کوهن[۷۷] (۱۹۹۸) بر اهمیت انجام پژوهش های مشترک و قراردادی با بخش صنعتی و مشاوره ای اساتید دانشگاهی به بخش صنعتی تاکید کرده اند. به طور مشخص در تعدادی از پژوهش ها، راهبردهای تجاری سازی پژوهش ها به دو راهبرد رسمی و غیر رسمی تقسیم می شوند. راهبردهای رسمی تجاری سازی شامل لیسانس دهی، پتنت های دانشگاهی به شرکت های موجود ، تشکیل شرکت های نوپا یا همان شرکت های زایشی دانشگاهی و در دسته ی دیگر یعنی راهبردهای غیررسمی به راهبردهایی مانند مشاوره به شرکت های صنعتی توسط اساتید دانشگاهی است (سیگل و همکاران،۲۰۰۴). گوپتکه[۷۸] (۲۰۰۸) نیز راهبردهای تجاری سازی را به دو دسته رسمی و غیر رسمی تقسیم می کند. راهبردهای خاص شامل ثبت اختراع و لیسانس دهی آن ها به شرکت ها و تشکیل شرکت های زایشی دانشگاهی و راهبردهای عام شامل حضور در کنفرانس ها، سمینارها و کارگاه های علمی، سرپرستی مشترک پایان نامه های دانشجویی ارشد و دکتری، استخدام فارغ التحصیلان دانشگاهی در بخش صنعت، مشاوره ی اساتید دانشگاهی به بخش صنعت، مشغول به کار شدن اساتید دانشگاهی در بخش صنعت، آزمایشگاه های تحقیقاتی مشترک با بخش صنعت، توافق های انجام پروژه های تحقیق و توسعه ی مشترک، توسعه ی فناوری مشترک به وسیلهی قراردادهای رسمی همکاری با بخش صنعت و جابه جایی اساتید دانشگاهی بین صنعت و دانشگاه است.
تمرکز روزافزون بر تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی منجر به توسعه سیاست ها و اقداماتی شده است که فعالیت های انتقال دانش و تحقیقات را ارتقا می دهند. برخی اقدامات از رویه بالا به پایین و از دولت ملهم می شوند درحالیکه برخی دیگر از طریق پایین به بالا و از افراد و موجودیت های درون دانشگاه ظهور مییابند (گلدفراب و هنرکسون،۲۰۰۲). برخی از اقدامات رسمی هستند در حالیکه مکانیزمهای غیررسمی انتقال دانش نیز در بسیاری از مواقع نقش مهمی ایفا می کنند(فرانکلین و همکاران،۲۰۰۱).
ظهور اقتصاد دانش محور در کشورهای صنعتی پیشرفته تمرکز را برروی تجاری سازی مالکیت معنوی از طریق مکانیزم هایی مانند پتنت ها[۷۹]، مجوزها[۸۰]، کپی رایت ها[۸۱] و علائم تجاری[۸۲] بیشتر کرده است. نهادهای جدید مانند پارک های علمی[۸۳] و انکوباتور ها[۸۴] و همینطور شکل های جدید سازمانی مانند همکاری مشترک تحقیقاتی[۸۵]، همکاری استراتژیک تکنولوژی[۸۶] که ظهور کرده اند و موجبات تسهیل تجاری سازی مالکیت معنوی شده اند. نهادهای موجود و بیش از همه دانشگاه ها در حفاظت از مالکیت معنوی خود جدیت بیشتری به خرج می دهند و راه هایی برای ایجاد درآمد از سبد مالکیت معنوی خود بوجود می آورند(سیگل و رایت،۲۰۰۷).
وانگ و همکاران (۲۰۰۳) درکتاب انتقال تکنولوژی و حمایت های دولت از تحقیق و توسعه هفت مکانیزم اصلی انتقال تکنولوژی که شامل صدور مجوز[۸۷]، تعامل دانشگاه وصنعت[۸۸]، همکاری های فنی[۸۹]، امور استردادی برای همکاران دولت های غیر فدرال[۹۰]، برنامه های تبادل[۹۱]، تعاملات دانشگاهی[۹۲]، انتشارات[۹۳] و برگزاری کنفرانس[۹۴] و استفاده از تسهیلات[۹۵] می داند را معرفی می نماید.
علاوه بر تولید دانش قابل تجاریسازی و دانشمندان شایسته، دانشگاه ها مکانیزم های دیگری نیز برای انتقال تجاری دانش دارند، همچون ایجاد و جذب افراد مستعد برای اقتصاد محلی و همکاری با صنایع محلی از طریق ارائه حمایتهای رسمی و غیر رسمی فنی(برام ول و وولف[۹۶]،۲۰۰۸).
همچنین نیاز ضروری به شناسایی فعالیت های عمده تجاری سازی و فعالیت های انتقال مالکیت معنوی شامل مشاوره، تحقیقات قراردادی، تحقیقات مشترک و آموزش به جای مجوز دهی و ایجاد شرکت های اسپین آف دانشگاهی وجود دارد(دی اتس و پتل[۹۷]،۲۰۰۷).
گلد فارب و هنرکسون[۹۸] (۲۰۰۳) بر دو گروه از مکانیزم ها تمرکز می نمایند. گروه اول شامل سه مکانیزمی که عموما برای درگیر کردن در یک پروژه دارای ارزش تجاری بکار می روند و عبارتند از: تحقیق دارای اسپانسر[۹۹]، مشاوره[۱۰۰] (شامل فعالیت های گروهی)، و راه اندازی یک بنگاه جدید[۱۰۱]. گروه دوم شامل سه مکانیزم ممکن برای جبران خدمت مخترع که عبارتند از حقوق[۱۰۲]، حق امتیاز[۱۰۳] و سهام[۱۰۴].
رامیر و دیگران (۲۰۰۳) پنج مسیر تحقیق و توسعه مشارکتی، مجوزدهی یا فروش مالکیت معنوی و شرکتهای دانشگاهی، مشاوره فنی، تبادل اطلاعات، استخدام افراد ماهر را برای انتقال دانش در محیط های پیچیده تشریح می نمایند.
سندلین (۲۰۰۱) مکانیزم های زیادی برای انتقال فناوری موجود است. دانشجویان معمولا دانش را از کتابخانه، خوابگاه و سایر محل های آرام به سایر بخش ها می برند. انتشارات و کنفرانس ها به صنعت اجازه می دهند تا دانش دانشگاه را نظاره کرده و مورد بهره برداری قرار دهند. مشاوره دانشگاهی منجر به انتقال دانش می گردد. ملاقات با محققان اجازه تبادل دانش را به دانشگاهیان و موسسات گوناگون می دهد، ساختارهای جدیدتری همچون برنامه های همکاری با صنعت، همکاری های تحقیقاتی و مراکز تحقیقات بین رشته ای، صنعتگران را به این عرصه کشانده اند. پتنت و مجوزدهی تکنولوژی، مکانیزمی است که از زمان قانون بیه دول در سال ۱۹۸۰ در ایالات متحده بطور گستردهای رایج گشته است و تاثیر فراوانی بر تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی داشته است.
محققان روش های متعددی که بوسیله آنها دانشگاه ها با بخش خصوصی در مورد فناوری تعامل دارند را پیشنهاد کرده اند (کوهن و همکاران،۱۹۹۸).
بنا به نظر محققان بسیاری نقش واقعی دانشگاه ها در رشد و توسعه اقتصادی، بیسار بیشتر از چیزی است که در محاسبات انتقال تکنولوژی نشان می دهد(برکوویتز و فلدمن،۲۰۰۶). یکی از دلایل اصلی برای نبود گزارش درباره ی خروجی های تجاری از دانشگاه این است که همه ی نتایج از دفاتر انتقال فناوری نشات نمی گیرد. و در عوض خروجی از فرآیندهای رسمی و غیررسمی شکل می گیرد که در واحدهای مختلفی درطول سیستم دانشگاهی شکل می گیرد (نیلسون و همکاران،۲۰۰۱).
برکویتز و فلد من[۱۰۵](۲۰۰۶) راهبرد های تعاملات رسمی و غیررسمی انتقال فناوری دانشگاهی را در جدول ۲-۳ دسته بندی و ارائه نمودند.
جدول(۲-۳). راهبرد های تعاملات رسمی و غیررسمی انتقال فناوری دانشگاهی
راهبرد
تعریف
تحقیق با حمایت مالی
قراردادی که طی ان دانشگاه در ازای انجام تحقیق بودجه دریافت می کند.
حق امتیاز
حقوق قانونی برای استفاده از بخشی از دارایی های معنوی دانشگاه
به کار گیری دانشجویان
استفاده از دانشجویان دانشگاه، به خصوص آنهایی که درپروژه های اسپانسر شده کار میکنند.
شرکت های Spin-off
مفهوم تازه ای که در تحقی دانشگاهی یا مجوز دانشگاه شکل گرفته شده باشد.
