تعداد

۲۱۴

۸۶

درصد

۷۱.۳

۲۸.۶

بنابراین با توجه به جدول فوق ۷۱.۳ درصد از پاسخ دهندگان تمایل به فروش زمی نداشته و۲۸.۶ درصد از پاسخ دهندگان تمایل به فروش اراضی کشاورزی خود ندارند.

نمودار۴-۲ تمایل به فروش زمین

۴-۱-۱-۲- درآمد کم فعالیت های کشاورزی :
همانطور که پیشتر اشاره شد حدود ۸۰ درصد کشت برنج دهستان در اراضی با سطح کمتر از ۱ هکتار صورت می گیرد . متوسط سرانه مالکیت شالیکاران دهستان پیربازار (جداول سرانه کاربری های موجود طرحهای هادی ) بین ۸/۰ تا ۷/۰ هکتار بوده است . آنچه مسلم است اینکه اراضی با سطح کوچک توان تامین نیازمندیهای خانوار روستایی و تولید کننده محصولات کشاورزی (برنج)را ندارد . با توجه به بعد خانوار در اوایل دهه ۸۰ حدود ۴ نفر از هر هکتار شالیزار امرار معاش می کردند . بنابراین با توجه به قیمت پایین از فروش محصول و هزینه های بالای زندگی درآمد حاصله از کشت برنج صرف گذران زندگی خانواده می شده که رقم پایین تری از خط فقر بوده است .
بررسی نظام اجتماعی – سیاسی ایران نشان می دهد که همین سالها (اوایل دهه ۸۰) مصادف بوده با هجوم قشر مرفه و برخوردار و اغلب پایتخت نشین کشور به شمال(از جمله روستاهای دهستان پیربازار) و خرید بی حد و مرز اراضی شالیزاری به مبالغی که برای خانوارهای برنجکار در بند مشکلات اقتصادی ارقام هنگفتی محسوب می گردید . بر اساس بررسیهای میدانی قیمت هر متر مربع زمین شالیزاری در سال ۱۳۷۵ بالغ بر ۱۰ هزار ریال بوده که این رقم در سال ۱۳۸۵ خصوصاً روستاهای نزدیک شهر رشت به رقم متوسط ۸۰۰ هزار ریال افزایش یافت .
مشاهدات و بررسیهای انجام شده طی سال ۱۳۸۵ تا کنون حاکی از تخریب و تغییر غیر اصولی و غیر علمی کاربری اراضی شالیزاری دهستان پیر بازار به اندازه ای است که اگر به همین روال ادامه پیدا کند شالیزارهای زیادی به ساخت و سازهای مسکونی و غیره تبدیل می گردند .
۴-۱-۱-۳- خردشدن و کوچک شدن اراضی کشاورزی :
یکی دیگر از عوامل اقتصادی کاهش اراضی در دهستان مورد مطالعه پس از بررسی های میدانی اثر منفی اقتصادی کوچکتر شدن اراضی کشاورزی است . (بحث افزایش غیر منطقی هزینه تولید در واحد سطح) به گونه ای که در سطح روستاهای دهستان بالغ بر ۸۰ درصد کشاورزان در حدود یک هکتار زمین کشاورزی در اختیار دارند . این امر باعث شده که کشاورزی به دلیل عدم صرفه استفاده از ماشین آلات کشاورزی به سمت استفاده از نیروی انسانی گرایش پیدا نموده و در واقع اراضی کشاورزی بخصوص اراضی زراعی روستاهای دهستان به مصارف غیر زراعی تغییر یابند . چون کشاورز ناگریز سعی دارد که علاوه بر تولید به فکر تامین هزینه های خانوار خود نیز باشد که این امر نتایج زیان باری برای بخش کشاورزی دهستان بهمراه داشته است . در دهستان پیر بازار مهمترین عامل درکوچک شدن زمین که در بالا بدان اشاره شد ، قوانین مربوط به ارث است که می توان به آثار سوء آن غیر ممکن بودن مکانیزاسیون و فعالیتهای فنی علمی دانست .
از مجموع ۳۰۰ نفر جامعه آماری در دهستان پیربازار شهرستان رشت ۲۴۰ نفر از پاسخ دهندگان در صورت وجود مشتری تمایل دارند که قسمتی از اراضی خود را به فروش برسانند و ۶۰ نفر از پاسخ دهندگان در صورت وجود مشتری تمایل دارند که کل اراضی کشاورزی خود را بفروش برسانند.
جدول ۴-۳ میزان فروش اراضی کشاورزی در صورت وجود مشتری

شرح

قسمتی از اراضی را می فروشند

کل اراضی را می فروشند.

تعداد

۲۴۰

۶۰

درصد

۸۰

۲۰

بنابراین با توجه به جدول فوق در صورت وجود مشتری ۸۰ درصد از پاسخ دهندگان قسمتی ازاراضی کشاورزی خود را می فروشند و ۲۰ درصد از پاسخ دهندگان کل اراضی خود را می فروشند.
نمودار۴-۳ میزان فروش اراضی کشاورزی در صورت وجود مشتری

۴-۱-۱-۴- اصلاحات ارضی و تاثیر آن بر کاهش اراضی کشاورزی :
یکی دیگر از عوامل و چالش های اقتصادی در مورد کوچک شدن اراضی سوای شکل قبلی (خرد و تقسیم شدن اراضی کشاورزی پس از فوت صاحب زمین توسط ورثه) بی دقتی و عدم مطالعه و کارشناسی لازم در هنگام تهیه لوایح ، طرحها و تصویب غیر کارشناسی قوانین است . تصویب مقررات اصلاحات اراضی در قبل از انقلاب و مشابه آن پس از انقلاب باعث شده که تعداد بهره برداران بخش کشاورزی به دو برابر افزایش یابد .
۴-۱-۲- عوامل اجتماعی:
از نظر اجتماعی شهروندان برای دسترسی به شبکه های اجتماعی تعاملات چهره به چهره ، دیدار اقوام و خویشاوندان ، بهره مندی خدمات آموزشی و بهداشتی تحت تاثیر حوزه نفوذ شهر های اطراف خود می باشند . در این میان اتاثیر مهاجرتهای روستایی نیز در تحلیل مسایل شهری و روستایی اهمیت دارد .بنابراین بی توجهی به نیازهای حوزه های پیرامونی می تواند سطح زندگی مردم در روستاها ی با کشش مناسب را باچالشهایی مواجه سازد. از جمله موارد اجتماعی روستاییان در تمایل به فروش زمین و یا تغییرات کاربری در روستا می توان میزان علاقه مندی به ماندن در روستا و دلایل کاهش یا تغییر کاربری اراضی کشاورزی روستا را بعنوان یک عامل اجتماعی مورد ارزیابی قرار داد .
در چگونگی تغییرات کاربری اراضی روستاها در دهستان مورد مطالعه اوضاع اجتماعی در بیشتر موارد به بطور مستقیم و غیر مستقیم عامل تعیین کننده در تغییر کاربری اراضی می باشد .
از میان مجموع عوامل اجتماعی ، تغییرات جمعیت مهمترین عامل اثرگذار بر تغییر کاربری اراضی است . تغییرات جمعیتی روستاهای دهستان مورد مطالعه تا سال ۱۳۶۵ایام جنگ تحمیلی افزایشی بوده و نرخ رشد آن روندی متعادل را نشان می دهد که می توان آن را متاثر از نرخ رشد طبیعی جمعیت در دوره گذشته دانست . اما در دهه ۶۵ - ۷۵ تغییرات جمعیت در روستاهای دهستان افزایش عمده ای را در مقایسه با دوره قبل نشان می دهد که ناشی از مهاجرپذیری آنهاست . ثبات سیاسی و نظارت شهرداریها در کنترل ساخت و ساز در دهه ۷۰ به بعد در درون شهر رشت باعث تغییر جهت مهاجرتها به نزدیکترین روستاهای پیرامونی رشت بخصوص روستاهای دهستان از قبیل سیاه اسطلخ ، فخب ، پستک ، پیله داربن و کماکل شد ، یعنی مکانهایی که هیچ نوع نظارتی بر ساخت وو سازها حتی در زمینهای زراعی و باغها صورت نمی گرفت ، سپس افزایش قیمت زمین و مسکن در شهر رشت از اوایل دهه ۸۰ به دلیل سیاستهای اتخاذ شده (قانون تراکم) منجر به رشد شتابان مهاجر پذیری روستاهای فوق گردید .
بنابراین مهاجرتهای روستایی از مهمترین عوامل آن توسعه فیزیکی است که این افزایش جمعیت با افزایش تقاضا برای زمین و مسکن همراه است چه جنبه سکونت دائمی افراد و چه بشکل غیر دائمی شامل ویلاهای اقامتی (خانه های دوم) که با توجه به بررسی های میدانی شاهد نوعی بورس بازی زمین و مسکن در شهر رشت و به تدریج در روستاهای دهستان مورد مطالعه مواجه هستیم که این روند در سالهای اخیر تشدید یافته است بنابراین باید اذعان نمود که افزایش مهاجرت به روستاهای مورد مطالعه موثر بر کاهش و تغییر کاربری بهمراه تغییرات ساختاری اجتماع روستاهای مورد مطالعه دارای اهمیت بسزایی باشد .
طبق بررسیهای میدانی ، تعداد خیلی کمی از شاغلان روستاهای مورد مطالعه در بخش کشاورزی مشغول بکار هستند و محل کار بیش از نیمی از شاغلان خارج از روستای محل سکونت آنها بیشتر در شهر رشت می باشد که چنین وضعیتی در واقع نشان از نقش سکونتی – خوابگاهی روستاهای دهستان دارد . رشد شتابان گرایش به اسکان در روستاهای دهستان در پیرامون شهر رشت منجر به افزایش تقاضا برای زمین و بالا رفتن قیمت آن شده است که در نتیجه آن بسیاری از کشاورزان اقدام به تخریب مزارع خود برای فروش با قیمت بالا اقدام نموده اند .
همچنین سیاستهای وضع شده در مورد اراضی شهری از عوامل تاثیر گذار در چگونگی تغییر کاربری اراضی در دهستان پیربازار نام برد ، پس از اجرای تراکم سازی در اوایل دهه ۸۰ تاکنون قیمت زمینها در شهر رشت و قوانین مربوطه ، سیل عظیم مراجعه متقاضیان زمین و مسکن به روستاهای دهستان پیربازار آغاز شد. قیمت پایین و ارزان زمین روستاهای مورد مطالعه نسبت به اراضی واقع در شهر رشت از یک سو و درآمد حاصله از فروش زمین های کشاورزی که در کوتاه مدت منافع قابل توجهی را که برای کشاورزان در مقایسه با فعالیتهای کشاورزی بهمراه داشته است و همچنین بورس بازی توسط دلالان فروش زمین در روستاها انگیزه روستاییان را در سالهای اخیر به فروش بخشی از اراضی کشاورزی بالا برده که این امر خارج نمودن بخشهای وسیع اراضی کشاورزی را از چرخه تولید فراهم نموده است .