(۵) خودشیفته (نارسیستیک)
دارای یک حس خودباوری بیش از حد بوده و شیفته قدرت هستند. نسبت هبد گیران بیعلاقه هـستند و خواستار توج دیگران بوده و احساس مـیکنند که سزاوار توجه ویژه هستند.
(۶) ضداجتماعی
خودپسند، بیعاطفه، بینظم و بیقاعده، تحریکپذیر و بیپروا هستند. از تجارب درس عبرت نمیگیرند و در تحصیل و کار ناموفق هستند.
هفت-بیماریهای شخصیتی و ارتباط آن با جرایم
طبق تحقیقات و تستهایی که انجام گرفته و با توجه به مقایسه افراد بزه کار و ناکرده بزه چنین نتایجی بدست آمده است. قابل توجه اینکه، این نتایج بیانگر این فرضیه است که اختلالات شخصیتی تا چه حد در میزان جرم موثر است. گرایش به بزه کاری در شخصیتهای هیستری بیش از شخصیتهای بهنجار است و احتمال ارتکاب جرم از طرف افرادی که مبتلا به این امر هستند؛ بیش از افرادی است که مبتلا به این اختلالات نیستند(شوسترم ، ۱۳۶۶، ۱۸۵). گرایش به رفتارهای بزه کارانه در بین افسردگان بیش از افراد بهنجار است. گرایش به رفتارهای بزهکرلانه در بین افـراد مبتلا به اختلال شخصیت ضـداجتماعی بیش از دیگران است.
این افراد از نظر روانی، افرادی هستند که گرایشهای خود آزاری خویش را بیرون کرده و متوه دیگران میسازند. این افراد سوء ظن و بدبینی شدیدی نسبت به دیگران احساس کرده و معقدند مردم مستحق رنجها و ناراحتیها و مشکلاتی میباشند که با آنها مواجهاند. در افرادی که مبتلا به جنون جوانی هستند و به اصطلاح علم روان شناسی مبتلا به اختلالات شخصیتی به نام اسکیزوفرنی میباشند نیز، گرایش به بزهکاری بیشتر از افراد بهنجار است.(شوسترم۱۳۶۶،۷۷) این افراد در مقایسه با سایر افراد دچار بیشترین پریشانی هستند. اینها گم گشته، مضطرب، غیرمنطقی و پرخاشگر میباشند که بسیاری از آنها نیازمند رواندرمانی میباشند.
از بررسی کلی نتایجی که در ارتباط با بیماریهای شخصیت و میزان تاثیر آن در جرائم انجام دادهایم؛ به این نتیجه میرسیم که اکثر کسانی که مجرم بودهاند و محکومیت یافتهاند؛ خصوصاً در جرائم سنگین، مثل قتل، خودکشی و جرائم جنسی خطرناک، هر کدام به نوعی دچار بیماریهای روانی بودهاند که این میزان در افراد مختلف متفاوت بوده است. میزان تاثیرپذیری هر کدام از مجرمین نسبت به سایرین فرق میکند. میتوان گفت که درصد زیادی از عوامل موثر در یک پدیده بزهکاری با این عوامل ارتباط دارند. هر چند بیتوجهی به این مسئله در طول تاریخ حقوق کیفری، باعث صدور احکام غیر عادلانه شده و افراد بیگناه را در آتش مجازات سوزانده است. در قرون اخیر نیز مکاتبی چون مکتب کلاسیک، انسان را در ارتکاب جرم مختار فرض میکردند و به این مسئله بیتوجه بودهاند. اما در نهایت بر اثر زمینههای موجود، این جریان به صورت مکتب تحققی شکل گرفته و عرضه شد که در این نحله فکری نیز به پیروی از شعار سرنوشت، سرنوشت را میسازد یا آناتومی هر فرد سرنوشت اوست. فرد را انسانی مجبور معرفی کرده و از محاکمه مجرم به محاکمه فعل مجرم متوجه شد و در واقع راه افراط را پیمود.
گفتار دوم: تشکیل پرونده شخصیت و محتویات آن
پرونده شخصیت که ضرورت تشکیل آن در رسیدگیهای کیفری از نیمه دوم قرن بیستم مورد توجه قرار گرفته و در کنفرانسهای بینالملی حقوق جزا مورد تاکید و مورد بحث بوده پروندهای است که در کنار پرونده کیفری که در بر گیرنده کیفیت و نحوه عمل مجرمانه است؛ تشکیل میشود.( نوربها،۱۳۸۴، ۱۲۴) در واقع در محاکمهای که مکتب دفاع اجتماعی توصیف کرده است قاضی محکمه با توجه به دو پرونده در مسند قضایی مینشیند. یکی از این پروندها، پرونده عمل مجرمانه است. یعنی حاوی توصیف و تشریح کیفیت ارتکاب جرم، آلات و ادوات جرم و پرونده دیگر، متضمن بررسیهای مربوط به وضع جسمانی و زیستی و بیولوژیک شخص و جمع آوری اطلاعات مربوط به وضع شخص، چه از نظر اجتماعی و چه از نظر فرهنگی و تعلیم و تربیت متهم است. و به تعبیری شناسنامه متهم میباشد که او راد ر پشت میز محاکمه آن طور که هست نه آن طور که می کند؛ معرفی میکند. در بسیاری از کشورهای اروپایی و حتی آمریکایی در قوانین جزایی که به تصویب رساندهاند.( نوربها،۱۳۸۴، ۱۲۴) لزوم تشکیل چنین پروندهای مورد تایید قرار گرفته است. در فرانسه نیز به سال (۱۹۵۸) در ماده ۸۱ قانون آیین دادرسی کیفری و در قوانین کیفری قبل از انقلاب ما نیز که مربوط به آیین دادرسی میباشند نیز ضورتر تشکیل چنین پروندهای در کنار پرونده کیفری مورد تاکید قرار گرفته است. ( نوربها،۱۳۸۴،۱۳۰)
ولی چه اشخاصی در تشکیل پرونده شخصیت دخالت مینمایند؟ به طور کلی افرادی که در مسائل علوم اجتماعی، پزشکی، روانپزشکی و روانشناسی صاحب نظر هستند اطلاعات مربوط به متهم را از نقطه نظر تخصص خود معاینه و مشاهده و مطالعه مینمایند و حاصل آنها را در پروندهای منعکس میکنند. حال به تشریح آن چه در پرونده منعکس میگردد میپردازیم.
یک- وضع ظاهری
الف ـ پوشش
هر انسانی براساس محیط و فرهنگی که در آن زندگی میکند یا براساس شغلی که دارد یا خانواده و گروه دوستانی که با آنها زندگی میکند، پوشش خود را انتخاب میکند و کسی که پرونده شخصیت را تنظیم میکند براساس تخصص خود باید توصیف کاملی از نوع پوششی که مرتکب جرم دارد؛ انجام دهد. اهمیت این مسئله به خاطر آن است که برخی از باندهای مجرمانه، پوشش خاصی را برای اعضای باند خود انتخاب میکنند و این مسئله در شناسایی واقعی شخصیت مجرم، کمک زیادی به قاضی میکند.
ب ـ آرایش سر و صورت
این که مجرم دارای موهای منظم و تمیز و ظاهری معمولی باشد یا اینکه دارای سر و صورت ژولیده و یا تابع یک مد خاص باشد میتواند قاضی را در شناخت شخصیت واقعی مجرم کمک نماید. چون اکثر باندهای فساد در آرایش سر و صورت خود شیوه خاصی را انتخاب میکنند. در صورتی که مجرم در حالت ارتکاب جرم در حالتی خاص از نظر سر و صورت قرار گرفته باشد شناسایی این مورد کمک زیادی در شناسایی شخصیت بزهکار به قاضی می کند و پروندهای که برای شخصیت مجرم تشکیل میباشد باید حاوی اطلاعات کاملی از نحوه آرایش سر و صورت و مواد آرایشی استفاده شده و یا دیگر موارد باشد.
ج ـ کردار و رفتار
نوع رفتار و کرداری که مجرم پس از ارتکاب جرم از خود بروز میدهد میتواند قاضی را در شناخت شخصیت واقعی وی کمک نماید. سوال این است که آیا او سعی در مخفی کاری دارد؟ یا نگران مسائل خاصی است؟ یا پشیمان است؟ توصیف دقیق این مسائل در پرونده شخصیت میتواند قاضی کیفری را در شناخت شخصیت واقعی مجرم کمک نماید و ذکر این مسائل به صورت دقیق در پرونده شخصیت، ضروری میباشد.
دو- تاریخچه فردی
در این بخش از پرونده شخصیت باید خلاصهای از بیوگرافی شخص از بدو تولد تا مرحله ارتکاب جرم ذکر شود. به صورتی که حاوی هر آنچه که مفید است و فاقد مطالبی که ضرورت ندارد باشد.
تاریخچه فردی، یکی از اساسیترین بخشهای پرونده شخصیت میباشد و این بخش بیشترین اهمیت را در این پرونده دارد. چرا که این بخش نشانگر گذشته فرد است تا روز ارتکاب جرم و این شرح حال گذشته فرد، نه تنها میتواند برای شناختن فرد قابل اعتنا باشد بلکه این مقوله در حقوق کیفری تحول یافته امروزی بیشترین اهمیت را دارد. چرا که به کمک علوم معین حقوق، (جرمشناسی و جرمیابی) تعبیر و تفسیری پیدا میکند که ریشههای ارتکاب جرم در گذشته فرد را بازیافته و یا درمان آن آینده فرد را در جامعه خطرناک نمیسازد. اینک با بررسی خیلثی مختصر به تقسیم دوران حیات شخص در ارتباط با شخصیت فرد میپردازیم. پرونده شخصیت باید حاوی اطلاعاتی پیرامون این دوران از حیات مجرم باشد.
الف ـ دوران شیر خوارگی
این دوره که از آغاز تولد طفل آغاز میشود و تا سن دو سالگی به طول می انجامد؛ دورهای است که محیط میتواند بیشترین آثارش را بر طفل بگذارد و در پرونده شخصیت باید ذکر شود که والدین طفل چه کسانی بودند. آیا طفل از نعمت داشتن پدر و مادر سالم برخوردار بوده است یا نه؟ آیا طفل دچار محرومیت بوده است یا نه؟ آیا دچاری بیماریهای وراثتی بوده است یا نه؟ چون محرومیت در این ایام میتواند باعث ایجاد رفتارهای ناهنجار در طفل شود و در پرونده شخصیت باید تمامی این موارد به طور دقیق ذکر شود.
ب ـ دوران طفولیت
این دوران که از دو سالگی تا ۷ سالگی تقریباً ادامه مییابد، مهمترین دوران زندگی طفل میباشد. در این دوره که خانواده مهمترین نقش را در پرورش شخصیت طفل دارد، طفل تحت تاثیر محیط زندگی و همبازیها و دوستان خود قرار میگیرد. عواملی چون جدایی والدین، رفتارهای خشونتآمیز خانوادگی، محیطهای آلوده به بزهکاری، عوامل اقتصادی، رسانههای گروهی و دیگر عوامل در این دوره میتوانند باعث شکلدهی شخصیت نابهنجار در طفل شوند در پرونده شخصیت باید تمامی این موارد به طور دقیق ذکر شود. چون این عوامل میتواند کمک شایانی به قاضی در جهت کشف عوامل بوجود آورنده جرم و شناسایی محیطهای جرمزا بنماید.
پ ـ دوران نوجوانی
این دوران که سن ۷ سالگی تا ۱۸ سالگی را در بر دارد دورهای است که در واقع دوره تحصیل فرد تا مقطع دیپلم میباشد و فرد در این دوره بیشترین تاثیر را از محیط مدرسه و دوستان خود میگیرد. جرمزا بودن هر یک از این محیطها میتواند باعث بزهکاری در شخص شود و چه بسا با وجود محیط خانوادگی سالم، شخص به خاطر جرم زا بودن مدرسه یا دوستان به فساد کشیده شود. این دوره که هم زمان با بلوغ جنسی و اجتماعی میباشد بیشترین تاثیر را در بزهکاری نوجوانان دارد. پرونده شخصیت باید حاوی اطلاعات کاملی از مجرم در این دوره باشد چون اطلاعات این دوره بیشترین کمک را به قاضی پرونده، جهت فردی سازی مجازات میکند.
ت ـ دوران جوانی
این دوره مقطع سنی ۳۵-۱۹ را در بر میگیرد. زمانی است که فرد وارد محیط شغلی و زناشویی شده و ناسازگاری هر یک از این عوامل میتواند فرد را در سراشیبی قرار دهد. پرونده شخصیت باید حاوی اطلاعات کاملی در این زمینهها باشد چون شخصیت فرد در این دوره شکل پذیرفته و افراد دارای شخصیتی ثابت در این دوره میباشند.
ث ـ دوره میانسالی
این دوره مقطع سنی ۵۵-۳۵ سال را در بر دارد. دوره جرائم جنسی تقریباً پایان مییابد. فرد در این دوره دایا شخصیتی ثابت میباشد. روابط اقتصادی، زناشویی و وضع اقتصادی عواملی هستند که در ارتکاب جرم تاثیر دارند. پرونده شخصیت باید حاوی اطلاعات کاملی از تمام عوامل در این دوره باشد.
ج ـ دوره کهنسالی
این دوره مقطع سنی ۵۵ تا پایان عمر را در بر دارد. با ضعیف شدن قوای جسمانی در این دوره ارتکاب جرم نیز کاهش مییابد. در واقع در این دوره از این لحاظ افراد کمترین میزان ارتکاب جرم را دارند. پرونده شخصیت باید حاوی اطلاعات کاملی از شیوههای معاشرت، روابط اقتصادی و روابط خانوادگی در این دوره باشد.
سه- پژوهش اجتماعی
سومین رکن پرونده شخصیت توسط مددکاران اجتماعی تنظیم میشود که حاوی اطلاعات کاملی از مشخصات خانوادگی و فردی میباشد. این مددکاران باید علاوه بر داشتن صلاحیت و تخصص در مددکاری، دارای اطلاعاتی از حقوق کیفری و علوم جامعهشناسی باشند.
کیفیت انجام پژوهشها تعیین کنندهی ارزش و اعتبار اطلاعات به دست آمده است. این در گرو ابتکار شخص مددکار است ولی از آنجایی که هر شخص انسانی، مقولهای است متفاوت از افراد دیگر، زوایای تاریک و روشن زندگی هر شخص مشخصات خاص او را دارد که اقتضای روش و عمل یکسان و مشابهی را نمیکند.
این فصل از پرونده شخصیت ممکن است دارای تقسیماتی باشد. یا تقسیمبندی آن با توجه به شخص مورد نظر، تفاوتهایی را ایجاب نماید. زیرا در پژوهش اجتماعی بر روی شخصی که در سن بیست سالگی، هنوز زندگی مستقل پیدا نکرده است و اشتغالی ندارد؛ تکیه بر روی خانواده و تحصیل میباشد و برای کسی که شغل و زن و بچه دارد؛ تاکید روی ارتباطات شغلی و روابط زناشویی و فرزندان است.
اوراق پژوهش اجتماعی مسائل زیر را در بر دارد:
الف ـ در این اوراق باید اطلاعات جامعی از مشخصات خانوادگی از قبیل تعداد اعضای خانواده، شغل، سرپرست خانواده، منبع درآمد خانواده، شناسایی افراد بزهکار در خانواده، مقطع سنی هر کدام از اعضا، سطح تحصیلات افراد خانواده، سوابق بیماری خاص و اطلاعات مفید دیگر، موجود باشد. در واقع این برگه باید شناسنامه خانواده باشد.
ب ـ مشخصات فردی
این اوراق باید حاوی اطلاعات جامعی از وضعیت شغلی، اخلاقی و روابط اجتماعی فردی با دیگران و ویژگیهای فرد را در بر گیرد. نوع شغل و محیطی که فرد در آن شاغل است و سطح تحصیلات فرد، مسائلی هستند که اطلاعات آنها باید دقیقاً در این برگه نوشته شود. مددکاری با برقراری ارتباط دوستانه میتواند اطلاعات صحیحی را در این زمینه بدست آورد.
در واقع سومین بخش از پرونده شخصیت که به این ترتیب فراهم میگردد بیانگر و بازگو کننده چگونگی شخصیت فرد قبل از ارتکاب جرم میباشد. چرا که ارتکاب جرم یک لحظه از زندگی فرد بوده و برای داوری درباره شخص باید خط زندگی گذشته و امتداد آن در آینده کاملاً مشخص شود. تا قاضی کیفری بتواند با توجه به همه این موارد اقدام به قضاوت عادلانه کند.
چهار- آزمایشهای پزشکی
در این قسمت وضعیت سلامتی شخص مشخص میشود. تا چنانچه کژخویی یا انحرافات جسمی و اخلاقی در نتیجه این عوامل باشد با کشف علت، در رفع معلول، اقدام گردد. در این قبیل مسایل باید از طریق تن پیمایی یعنی؛ اندازهگیری قسمتهای مختلف بدن به نسبت متقابل رشد جسمانی و قوای دماغی پی برد و ناهماهنگی را معلوم ساخت. آزمایشهای مربوط به اندازهگیری حجم هوای ریتن، آزمایش قلب، فشار شریانی، شمارش گلبولی، تعیین گروه خون، قدرت بیانی، تشخیص رنگها و میزان شنوایی را انجام داده و نتایج حاصله را در پرونده منعکس نمود. در قسمت دیگر، در مورد انواع بیماریهای آمیزشی، وراثتی، اعتیاد، طرز کار غدد داخلی و رشد تمایلات جنسی، معاینه و آزمایش انجام داده و در هر قسمت با توجه به نتیجه حاصله اقدامات را پیگیری نموده یا منتفی دانست. چرا که در مورد بیماری سیفلیس باید موضوع پیگیری شود تا چنانچه یکی از والدین به این بیماری مبتلا باشد در مورد سایر فرزندان و درمان خود شخص، اقدام متناسب به عمل آید.
قسمت دیگر، حاوی اطلاعاتی در مورد آزمایشهای روانپزشکی است که در این قسمت نتایج آزمایشها جهت تشخیص نوع بیماری روانی یا ضایعات عضوی (در مغز یا سلسله اعصاب) توسط روانپزشک با معاینه شخص مورد نظر انجام میگیرد. امروزه یکی از مهمترین آزمایشهایی که در این مورد انجام میگیرد ثبت امواج الکتریکی سلولهای عصبی مغز بر روی نوار کاغذ میباشد. در این قسمت، بحث فوقالعاده و گستردهای مطرح میگردد که به طور اجمال برای روشن شدن علل ناهنجاریهای رفتاری از واکنشهای عصبی (نوروزها) و پسیکوزها و اختلالات منشی و واکنشهای پسیکوسماتیک، نقیصههای عقلی مورد بحث قرار میگیرد که به گروههای فرعی تقسیم میشوند. ژ
با توسل به این مدارک است که حقایق را میتوان شناخت و در اصلاح فرد اقدام نمود تا از کثرت جرائم در جامعه کاسته شود وگرنه چشم بسته حکم به جریمه و حبس و اعدام دادن نه مجرم را معالجه میکند و نه جرم از بین میرود و نه میتوان جلوی تکرار جرم را گرفت. به همین دلیل است که در اکثر کشورها زندانها بخش اعظم خدمات خود را از متخصصین علوم انسانی و پزشکی و اجتماعی میگیرند.
گفتار سوم: لزوم تشکیل پرونده شخصیت و آثار اجرایی آن در مراحل دادرسی و بعد از آن
در این مورد برای تشکیل پرونده شخصیت متهم باید موارد متعددی مورد بحث قرار گیرد که اینک ترتیب در اینخصوص توضیحات مختصری می پردازیم که اساتیدی زیادی نیز اینگونه موارد را مطرح کرده اند:
یک- در مرحله تحقیقات دادگاه
الف- قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۰
راهنمای نگارش پایان نامه درباره فردی کردن مجازاتها در حقوق ایران- فایل ۱۲