ساختگاه سد ستارخان در ۱۲ کیلومتری جنوب باختری شهر اهر و در بالادست روستای بند و بر روی رودخانهای به همین نام (ستارخان) جانمایی شده است. عرض کف دره در محل سد ۲۲۰ متر بوده و تکیهگاههای چپ و راست هر دو از جنس سنگ میباشند. شیب تکیهگاه راست بطور متوسط ۴۰ درجه و تکیهگاه چپ ۳۰ درجه میباشد. حداکثر ضخامت آبرفت پی ۳۵ متر است و در زیر آن همان سنگ تکیهگاهها امتداد یافته است. (گزارش مطالعات فاز ۲ سد ستارخان، ۱۳۷۵)
- سنگ تکیهگاهها و زیر آبرفت
واحد سنگی تشکیلدهنده تکیهگاهها و زیر آبرفت، تناوبی از سیلتاستون، ماسهسنگ و کنگلومرا با سن زمین شناسی آئوس میباشد. مقاومت فشاری تک محوری این مصالح به طور متوسط ۳۶۰ تا ۵۳۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و دانسیته آنها ۶۱/۲ تا ۶۷/۲ گرم بر سانتیمتر مکعب است. میانگین وزنی RQD این مصالح ۷۶ تا ۸۲ درصد است. لایه های سنگ با شیب حدود ۲۶ درجه به سمت پاییندست گسترش یافتهاند. آزمایشهای لوژن انجام شده به منظور تعیین آبگذری سنگ، عدد لوژن را حداکثر تا ۷۰ لوژن نشان داده و عموماً کمتر از ۱۰ لوژن می باشد. (گزارش مطالعات فاز ۲ سد ستارخان، ۱۳۷۵)
- آبرفت پی
حداکثر ضخامت آبرفت پی ۳۵ متر می باشد، که با حرکت به سمت تکیهگاه ها از ضخامت آبرفت کاسته می شود، به نحوی که با رسیدن به تکیهگاهها، واحد سنگی رخنمون مییابد. بافت غالب مصالح پی، شن همراه با ماسه و درصدی لای میباشد، که قطعات قلوه سنگ نیز در اعماق مختلف مخصوصاً در مجاورت سنگ و تماس با سنگ بستر وجود دارد. در طبقه بندی به روش یوتیفاید بافت غالب، شن لای دار (GM) همراه با ماسه شناسایی شده است. درصد گذرنده از الک نمره ۲۰۰ مصالح فوقالذکر به طور متوسط ۱۷ درصد است. این مصالح به طور عمده غیر چسبندهای (NPI) بوده و یا دامنه خمیری آنها به ۳ درصد محدود می شود. در بافت آبرفت به مقدار کمتر از بافت شنی ماسه لایدار همراه با شن وجود دارد که در طبقه بندی یوتیفاید به صورت ماسه لایدار (SM) همراه با شن طبقه بندی می شود. مصالح ریزدانه گذرنده از الک نمره ۲۰۰ این مصالح نیز کمتر ۱۷ درصد بوده و غیر خمیری (NPI) و حداکثر دامنه خمیری آن به ۳ درصد محدود می شود. مصالح فوق به صورت لایه وجود نداشته و در گمانههای مختلف و در اعماق مختلف جنس مصالح متغیر میباشند. به عبارت دیگر اطلاعات بدست آمده از گمانهها وجود لایهبندی در آبرفت را نفی می کند. شکل دانهها عموماً گرد گوشه بوده که حاکی از فاصله حمل قابل توجه این مصالح میباشد. حتی در اعماق زیاد اعداد SPT نظیر ۱۱ و ۱۴ مشاهده شده است. به علت بافت شنی، تعداد زیادی از اعداد به طور کاذب با نشست سر SPT بر روی دانه شن، نتایج بیش از ۵۰ را نشان دادهاند. دانسیته خشک این مصالح که در گمانههای دستی آزمایش شده است، اعداد کمتر از ۷/۱ گرم بر سانتیمتر مکعب را بهدست داده است.
به منظور تعیین نفوذپذیری در مقیاس بزرگ، آزمایش پمپاژ بزرگ مقیاس در آبرفت پی و محاسبه نفوذپذیری در جهات متعدد با دبیهای مختلف پمپ و سه روش افت، برگشت و تعادل انجام شد. نتیجه آزمایش نشان میدهد که حداقل ضریب نفوذپذیری آبرفت ده به توان منفی یک تا ده به توان منفی ۲ سانتیمتر بر ثانیه میباشد. شایان ذکر است که قبل از آزمایش پمپاژ تلاش برای تعیین نفوذپذیری به روش لوفران به علت افت سریع آب در لوله حفار با مشکلات اجرایی مواجه بوده است.
- مطالعات ژئوتکنیک مرحله دوم
نتایج حاصل از مطالعات زمین شناسی، بررسی عکسهای هوایی، بازدیدهای صحرایی از محدوده طرح و بررسی گزارشها، مطابق آنچه که منتج به تهیه گزارش بازنگری مطالعات مرحله اول گردید، موید محل عمومی محور انتخابی توسط مهندسین مشاور الکتروپورجکت [۴۸]بوده و غیر از جا به جایی کوچک در محل محور سد که صرفاً به دلایل استفاده از شرایط سیل، توپوگرافی و مورفولوژی میباشد، به طور کلی محور عمومی قبلی سد مورد تایید بوده است.
مصالح فونداسیون که به صورت ” شن ماسهای بد دانهبندی شده با ماسهی شنی همراه با ذرات ریگ”[۴۹] توصیف شده اند، دارای آبگذری قابل توجهی میباشند، به طوریکه عملاً انجام آزمایش آبگذری (لوفران) در آن به علت سرعت زیاد افت سطح آب در لوله جدار امکان پذیر نبوده است.
بر اساس اطلاعات حاصل از نمونه های اخذ شده از چالهای شناسایی در منابع قرضه درشتدانه که در بستر رودخانه حفر گردیدهاند، درصد جذب آب مصالح آبرفتی فونداسیون از ۵/۰ درصد کمتر است. دانسیته خشک این مصالح در محل حدود ۶۵/۱ گرم بر سانتیمتر مکعب اندازه گیری شده است. با توجه به اینکه دانسیته خشک شن خوب دانهبندی شده بیش از ۲ کیلوگرم بر سانتیمتر مکعب میباشد، مصالح آبرفتی فونداسیون از دانسیته نسبتاً پایینی برخوردار بوده و تغییر فرم پذیرند. آبرفت فوقالذکر و تکیهگاهها شامل تناوبی از سیلت استون، ماسهسنگ و کنگلومرا با ضخامتهای متفاوت و شیبی ملایم بهطرف پاییندست میباشد. بر اساس آزمایشهای آزمایشگاهی انجام شده بر روی نمونههای اخذ شده از مغزهها، میانگین مقاومت فشاری تکمحوری برای سیلت استون ۴۷۵ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع، برای ماسه سنگ ۵۳۲ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و برای کنگلومرا ۳۶۷ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع، بهدست آمدهاند. نمونههای سیلت استون به طور متوسط دارای چگالی ۶۱/۲ گرم بر سانتیمتر مربع، جذب آب یک درصد و مدول الاستیسیته ۳۹۶۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع هستند. ماسه سنگ چگالی ۶۲/۲ گرم بر سانتیمتر مکعب، جذب آب ۹۹/۰ درصد و مدول الاستیسیته ۴۹۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع را از خود نشان میدهد. میانگین چگالی، درصد جذب آب و مدول الاستیسیته کنگلومرا به ترتیب ۶۷/۲ کیلوگرم بر سانتیمتر مکعب، ۸۲/۰ درصد و ۴۸۳۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع بدست آمده است. (گزارش مطالعات فاز ۲ سد ستارخان، ۱۳۷۵)
براساس اطلاعات موجود، طبقه بندی سنگ بر اساس روش RMR انجام پذیرفته که در ادامه آمدهاست. به طور میانگین عدد RMR برای سیلت استون ۶۷، برای ماسه سنگ ۶۱ و برای کنگلومرا ۵۷ محاسبه گردیدهاست. بدین ترتیب ملاحظه میگردد بر اساس این روش، سیلت استون و ماسه سنگ در گروه II یعنی سنگ خوب و کنگلومرا در گروه III یعنی سنگ ضعیف طبقه بندی میگردند. بررسی تغییرات RQD بر حسب عمق در گمانههای مختلف و در انواع مختلف سنگها، متوسط میانگین وزنی RQD را برای سیلت استون ۷۶ درصد، برای ماسه سنگ ۸۲ درصد و برای کنگلومرا ۷۸ درصد نشان میدهد. جهت تعیین میزان آبگذری در سنگ تکیهگاهها و بستر در کلیه گمانهها آزمایش فشار آب، در مراحل حدود ۵ متری انجام شده است. محاسبه اعداد لوژیون بر اساس اطلاعات خام و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل نشان می دهند که، اگرچه میزان آبگذری در تکیهگاهها و سنگ بستر فونداسیون بین یک و ۷۰ لوژیون تغییر می کند، اما عموماً کمتر از ۱۰ لوژیون می باشد. (گزارش مطالعات فاز ۲ سد ستارخان، ۱۳۷۵)
- آببندی سد توسط پردههای آببند بتن خمیری