هویت دینی

۲۶

۱۵/۵

هویت ملی

۱۴۱

۸۴/۴

جمع

۱۶۷

فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
مقدمه:
در این فصل ما به جمع بندی ونتیجه گیری و بحث در مورد پژوهش حاضر ومقایسه آن با سایر تحقیقات در زمینه یافته های این پژوهش پرداخته شده است. در پایان فصل پیشنهاد های کابردی و پیشنهادهای پژوهشی آورده شده است و محدودیتهای تحقیق حاضر مورد بررسی قرار گرفته است. تحقیق حاضر، به منظورتحلیل محتوای دروس پایه سوم رشته علوم انسانی (متوسطه ) از نظر توجه به مولفه های هویت دینی وملی انجام پذیرفت .جامعه آماری پژوهش کلیه کتاب های درسی دوره سوم متوسطه رشته انسانی نمونه آماری این پژوهش شامل ۳ کتاب درسی این دوره است.
نتیجه گیری:
نتایج بدست آمده در ارتباط با سوال نخست پژوهش ، مبنی بر اینکه تا چه میزان در محتوای کتاب های درسی پایه سوم متوسطه به مولفه های هویت ملی ( تاریخی ،فرهنگی ،جغرافیایی وسیاسی )توجه شده است؟با توجه به نتایج به دست آمده از کتاب ادبیات فارسی ۳ ،دین وزندگی ۳ وجامعه شناسی ۲،می توان گفت در کتاب ادبیات فارسی ۳ به صورت متعادل به این مولفه ها وشاخصه های هویت ملی پرداخته شده است واین نتیجه (۸/۸۷) درصداست که توجه بالایی نسبت به هویت ملی را در این کتاب نشان می دهد.
در کتاب دین وزندگی که مشترک همه رشته های دوه متوسطه است توجه به مولفه های هویت ملی (۵/۳) درصد که بسیار کمرنگ وناچیز است .در کتاب جامعه شناسی ۲توجه به مولفه های هویت ملی(۸/۶۴) درصد ونتیجه نشان می دهد که اولویت با هویت ملی است وبه هویت ملی در این کتاب توجه شده است.
ودر ارتباط با سوال دوم پژوهش ،مبنی براینکه تاچه میزان در محتوای کتاب های پایه سوم متوسطه به مولفه های هویت دینی (نظری نگرش ها ،ارزش هاوعملی رفتارها وپیامد های تعهد رفتاری) توجه شده است؟با توجه به نتایج به دست آمده از کتاب ادبیات فارسی ۳ ،دین وزندگی ۳ وجامعه شناسی ۲،می توان گفت در کتاب ادبیات فارسی ۳ توجه به مولفه های هویت دینی(۱/۱۲)درصد که درصد کمی به آن اشاره شده وتوجه کمرنگ است .

با توجه به نتیجه پژوهش در کتاب دین وزندگی ۳به مولفه های هویت دینی(۴/۹۷) درصد پرداخته شده است وبا توجه به نتیحه یافته ها به بعد نظری ( ارزشها ونگرشها )بیشتر ازبعد عملی ( رفتارها وپیامدهای تعهد رفتاری )پرداخته شده است.ودراین کتاب توجه به هویت دینی بیشتر است.وباتوجه به یافته های این پژوهش در کتاب جامعه شناسی ۲ توجه به مولفه های دینی (۵/۱۵) درصد است که رقم پایینی است ودر این کتاب به بعد نظری بیشتر از عملی پرداخته شده است.
آنچه در نتیجه گیری نهایی در پاخ به سوال کلی پژوهش که:
تحلیل محتوای کتاب های درسی رشته علوم انسانی پایه سوم متوسطه از نظر توجه به مولفه های هویت ملی ودینی.
وبا توجه به تحلیلهای این کتابها میتوان نتیجه گرفت که د ر همه این کتاب ها به صورت متعادل ومتوازن به مولفه ها وشاخصه های هویت دینی وملی پرداخته نشده وبه بعضی ازشاخصه ها یا اصلا پرداخته نشده یا اگر هم پرداخته شده بسیار کم بوده وبه برخی بیشتر پرداخته شده ونتیجه مطلوب آن است که به طور متعادل به مولفه ها وشاخصه های هویت دینی وملی توجه شود.
بحث و بررسی:
نتایج تحقیقاتی که در این زمینه قبلا انجام شده از جمله (علیرضایی،۱۳۸۵) نشان داده که بیشترین شاخصی که برای هویت ملی در کتاب های درسی دوره متوسطه به آن پرداخته شده مقوله سنت وبرای هویت دینی بیشترین شاخصی که به آن پرداخته شده است خداشناسی است؛یافته های پژوهش حاضر با نتایج این پژوهش تقریبا همسویی داردودر این پژوهش هم به شاخصه های مولفه فرهنگ در هویت ملی بیشتر از سایر مولفه ها پرداخته شده وهمچنین بیشترین توجه برنامه ریزان درسی در زمینه مولفه های هویت دینی به بعد نظری هویت دینی که همان اعتقادات دینی است پرداخته شده است.
بر اساس پژوهش دیگر (صادق زاده ومنادی ،۱۳۸۵) نتایجی که از این پژوهش بدست آمده نشان می دهد که آموزش هویت ملی در کتاب های ادبیات فارسی دوره متوسطه گذرا وناقص بوده ؛درحالی که نتیجه تحلیل کتاب ادبیات فارسی ۳ در این پژوهش عکس این نتیجه را نشان می دهد ونتیجه تحلیل محتوای کتاب ادبیات فارسی در این پژوهش نشان دهنده توجه به مولفه هاوشاخصه های هویت ملی است ودر نتیجه نه تنها مولفه های هویت ملی ناقص نیست بلکه وضعیت مطلوبی دارد.
در پژوهش شمشیری ونوشادی (۱۳۸۶) آمده است که برخی از مولفه های هویت ملی در کتاب فارسی ، تاریخ وتعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی در حد نسبتا مناسبی پرداخته شده است در حالی که از بقیه مولفه ها شدیدا غفلت شده بنابراین نتایج پژوهش فعلی در زمینه مولفه هویت ملی همسو با نتایج شمشیری ونوشادی است(شمشیری ونوشادی ،۱۳۸۶) .
صالحی عمران (۱۳۸۶) در تحقیقی با عنوان بررسی میزان توجه به مولفه های هویت ملی در کتاب های دری دوره ابتدایی نشان داده است که توجه متعادلی به عناصر ومولفه های هویت ملی شده است .که با نتیجه پژوهش فعلی در زمینه مولفه هویت ملی همسو است.به اعتقاد میلر مدرسه تنها مکانی برای یادگیری مهارت حساب کردن نیست بلکه می تواند مکانی برای یادگیری حس میهن پرستی باشد (میلر،۱۳۸۳).
با توجه به نقش مهمی که آموزش وپرورش در فرایند هویت یابی دانش آموزان دارد .در کتاب های دری مورد بررسی آن چنان که در خور مساله مهمی چون هویت ملی ودینی است به طور متعادل پرداخته نشده است.نتایج تحقیقات بسیاری در کشور از عدم توجه متعادل به عناصر ومولفه های هویت ملی ودینی حکایت دارد .
از آنجا که دوره نوجوانی دوران هویت یابی است و این دوران متقارن با دوره متوسطه می باشد.بنابراین آموزش وپرورش نقش مهمی در این زمینه خواهد داشت در نظام آموزشی ایران کتاب های درسی به طور متمرکز محور کار مدارس هستند ودر نتیجه باید به محتوای کتاب های درسی در جهت پرورش وتقویت هویت ملی وهویت دینی دانش آموزان بیشتر توجه شود.
پیشنهادها
در این قسمت با توجه به یافته های پژوهش و نیز مطالعهْ پیرامون موضوع پژوهش مواردی به عنوان پیشنهاد ارائه میشود:
پیشنهادهای کاربردی :
-کتاب های درسی مثل ادبیات فارسی، دینی، علوم اجتماعی وغیره بسترهای مناسبی برای پرداختن به موضوع هویت در ابعاد مختلف اند با توجه به نتیجه پژوهش شاخصه هایی که در این کتاب ها کمتر توجه شده ، مورد توجه قرار گیردوبا توجه به این نتیجه می توان نسبت به ایجاد وتقویت هویت ملی ودینی در کتاب های فوق اقدام کرد .
-باتوجه به یافته های به دست آمده، بازنگری در هدف ها و محتوای برنامه های درسی دوره های گوناگون تحصیلی با تاکید بر پرورش هویت دینی وملی (اسلامی - ایرانی) پیشنهاد می شود.
- با توجه به آنکه هویت دینی وملی در بین دانش آموزان دوره متوسطه کمرنگ است وهمچنین به دلیل آنکه سهل انگاری دینی درمیان دانش آموزان دوره متوسطه بیشتر است ؛ضرورت دارد که جوانب گوناگون هویت نوجوانان سنجیده شود واز طرف دیگر گروه وسیعی از دانش آموزان دوره متوسطه به پایه تحصیلی بالاتر وارد نمی شوند جا دارد که برای تربیت هویت دینی وملی آنان برنامه های لازم تدوین شود وبه مرحله اجرا درآید تاآنان نیز رشد یافتگی بیشتری در هویت خود نشان دهند.
پیشنهاد های پژوهشی :
با توجه به مهم بودن هویت ملی ودینی تحلیل تمام کتاب های درسی سایر دوره ها (ابتدایی وراهنمایی ) و حتی سایر ر شته های مقطع متوسطه از نظر هویت دینی وملی پیشنهاد می شود.
با توجه به مهم بودن بحث هویت تحلیل کتاب های درسی تمام دورهای تحصیلی از نظر سایر ابعاد هویت(فرهنگی ،قومی، فردی وغیره) پیشنهاد می شود.
محدودیت ها :
محدودیت های خارج از کنترل محقق:
مبهم بودن برخی از جمات در متن کتاب که امکان برداشت ها واستنباط های صحیح را کم می کرد.
منابع و
مآخذ
منابع فارسی :
- احمدی ،حمید (۱۳۸۶) ایران ،هویت،ملیت،قومیت،تهران:موسسه تحقیقات وتوسعه علوانسانی.
- احمدی، حمید(۱۳۸۸)بنیادهای هویت ملی ایران.تهران:پژوهشکده مطالعات فرهنگی واجتماعی.
- اکبر زاده ،نسرین(۱۳۷۶)تحول شناختی ومساله شکل گیری هویت ،مجله روانشناسی ،شماره ۳ سال اول.