بند ۷) آشنا ساختن خانواده زندانی با شرایط جدید وی
زندگی فرد زندانی پس از محکومیت به حبس و گذران مدت زندان دستخوش تغییرات زیادی میشود. در این میان مهمترین حامی او خانوادهاش خواهند بودکه با درک صحیح از شرایط پیش آمده تأثیر بسزایی در تمایل فرد به عدم ارتکاب مجدد جرم ایفا مینمایند. هرچه حمایت عاطفی خانواده زندانی از او بیشتر باشد توان و تمایل وی برای تطابق دوباره با شرایط اجتماعی و پذیرش توسط اجتماع بیشتر خواهد شد.
بهتر است این توجه و حمایت از سوی خانواده از همان ابتدای به زندان رفتن محکوم آغاز شود بدین ترتیب که از طریق واحد مددکاری نسبت به جلب حمایت خانواده ها و قرار دادن برنامه جهت ملاقات منظم میان زندانیان و خانوادههایشان و نیز حمایتهای مادی و معنوی لازم از خانواده ها با کمک ارگانهایی مانند سازمان بهزیستی، کمیته امداد و غیره در طول مدت محکومیت فرد زندانی اقدام شود. همچنین برقراری اردوهای تشویقی جهت گذران پارهای از اوقات زندانی با خانوادهاش میتواند در پر کردن خلأ عاطفی و جلوگیری از گسیختن روابط فرد زندانی با خانوادهاش و از دست دادن مأمن و پناه مادی و معنوی زندانی جلوگیری بعمل آید.
بند ۸) بالا بردن سطح فرهنگ جامعه
همانگونه که قبلا نیز بیان کردیم هر فردی که به زندان میافتد لزوما مجرم نیست و برخی از افراد بدلیل مسایل و مشکلات مالی گرفتار آن میشوند. مقوله برچسبزنی و طرد شدن زندانی از سوی خانواده و دوستان و در درجه بالاتر اجتماع آثار مخربی را بر روح و روان فرد زندانی میگذارد تا جایی که فرد به سمت دوستانی که در زندان بدست آورده گرایش پیدا کرده و با شرکت در محافل خلاف آنها به سمت و سوی تکرار جرم کشیده میشود. بنابراین در این راستا باید با انجام تحقیقات لازم جهت شناخت عوامل مؤثر تکرار جرم و با کاربست عملی راهحلهای بدست آمده، و نیز دادن اطلاعات و آموزشهای لازم به افراد جامعه و آشنا ساختن آنان با شرایط و مسایل مرتکبین جرم و کسانی که گرفتار زندان شدهاند، موجب بهبود نگرش جامعه نسبت به زندانیان اصلاحشده به عنوان افرادی که دارای کرامت انسانی و حقوق شهروندی هستند شویم. بنابراین توجه به پیشگیری از ارتکاب جرایم از طریق اطلاعرسانی فعال و تقویت نقش مردم در پیشگیری و کشف جرم و درمان و اصلاح مجرمین تأثیر بسزایی در جلوگیری از تکرار جرم خواهد داشت.
استفاده از رسانه های جمعی در این زمینه و ایجاد بستری مناسب جهت رشد این فرهنگ از طریق دادن اطلاعات و آموزشهای لازم از همان دوران کودکی و در مدرسه (البته باتوجه به شرایط سنی دانشآموزان و بررسی میزان قدرت درک آنان از این مسایل) خصوصا به کودکانی که یکی از والدین آنها (یا هر دو) به هر علتی در زندان بسر میبرند میتواند روشی کاربردی و مؤثر باشد.
«در هر اجتماعی هرچه مقتضیات اجتماعی و نظام و قواعد و ضوابطی که اساس آن را تشکیل میدهد با آداب و رسوم و مبانی اخلاقی و بطور کلی به زمینه های فرهنگی و اجتماعی آن نزدیکتر باشد و صحیحتر و دقیقتر رعایت شود، افراد آن نیز نسبت به آنچه درباره آنان اعمال میشود واکنشهای مساعدتری از خود نشان خواهند داد، بالنتیجه آلودگی آن اجتماع نیز به حداقل ممکن کاهش خواهد یافت. والا علاوه بر اینکه بطور نسبی مقداری از نیروی فعال آن اجتماع به هدر خواهد رفت، مقداری نیز صرف مبارزه و پیشگیری و ازبین بردن آفات و آلودگیهای آن خواهد شد. بدین سبب محققان، اندیشمندان، مسئولان جامعه و رسانه های ارتباطی وظیفه دارند تا با بررسی دقیق و همهجانبه علل و دلایل این آسیبهای اجتماعی در مرحله اول، زمینه شناخت آسیبها را فراهم کنند و در مرحله بعد راهکارهای عملی مناسبی برای کاهش میزان تأثیر آسیبها پیشنهاد دهند[۱۵۴].»
بند۹) بکارگیری کارمندان و مدیران باتجربه و کارآمد در زندان
فرد به هر دلیلی که به زندان افتاده باشد یک انسان است و تا زمانی که در زندان حضور دارد باید طوری با وی برخورد شود که شخصیت و کرامت انسانی او حفظ شود. بنابراین دادن آموزشهای لازم به کارمندان زندان جهت شناخت شرایط زندانیان و افزایش مهارت آنان در نظارت بر امور زندان و کنترل آن مسأله بسیار مهمی است که باید بطور جدی به آن پرداخته شود. در زمینه انتخاب مدیران و مسئولان ارشد زندان نیز باید دقت و توجه کافی بعمل آید زیرا مدیریت مطلوب در زندانها نه تنها به کاهش آسیبهای اجتماعی کمک میکند بلکه میتواند هزینه های مادی را نیز کاهش دهد.
بند ۱۰) مراقبت و حمایت همهجانبه از زندانیان پس از آزادی
زندانی جهت انطباق با شرایط پس از زندان نیاز به حمایت و کمک دارد. به همین منظور بهتر است که سازمان زندانها حمایت از زندانی پس از خروج از زندان را در دستور کار خود قرار دهد و تمهیداتی در این خصوص اندیشیده شود. در ایران ضعفها و کاستیهای نهادهای واسطه میان زندان و جامعه کاملا مشهود است و به همین دلیل انطباق بزهکار با شرایط نوین اجتماعی- اقتصادی و بعلاوه بازپذیری اجتماعی او صرفنظر از مشکلات عدیده قانونی بسختی صورت میپذیرد. بزهکاران جهت عدم تکرار جرم نیازمند اقدامات کلی رفاهی و به طور کلی احساس هویت هستند و در این راه بدون کمک نهادهای واسطه و مراکزی که حمایت از بزهکاران را پس از آزادی به عهده داشته باشند نمیتوان به عدم بازگشت آنان به جرم امیدوار بود.
اهمیت مراقبت پس از خروج بیشتر از زمان زندانی بودن افراد است چرا که با بازگشت فرد به اجتماع است که مشخص میشود زندان تا چه حد توانسته در بازپروری زندانی مؤثر باشد و از طرفی رها کردن زندانی به حال خودش موجب ازبین رفتن اثرات تنبیهی و ارشادی زندان خواهد شد.
بند ۱۱) تسریع روند رسیدگی و جلوگیری از اطاله دادرسی
این راهکار در واقع بیشتر شامل کسانی که در مرحله تحقیقات در دادسرا با قرار تأمین مواجه میشوند، میگردد. بسیار شایع است که متهم بدلیل اینکه توسط نیروی انتظامی بموقع به دادسرا نمیرسد قادر به تهیه وثیقه یا معرفی کفیل نبوده و مجبور است حداقل یک یا چند شب را در بازداشتگاه بسر ببرد بنابراین کلانتریها باید طوری عمل نمایند که متهم را در نخستین ساعاتاداری صبح به دادسراها معرفی کنند.
همچنین باید سیستم یکپارچه اینترنتی بین ادارات ثبت و نیز کانون کارشناسان و دادسرا برقرار شود بگونهای که در اسرع وقت نسبت به پاسخگویی اقدام شود. وجود قضات کشیک به میزان کافی در مواردی که ساعت اداری به اتمام رسیده و یا دادیار و بازپرس متصدی شعبه در مرخصی بسر میبرد جهت رسیدگی به امور متهمان نیز از مواردی است که توجه به آنها تعداد کسانی که روانه زندانها و بازداشتگاهها میشوند را کاهش میدهد. رسیدگی سریع به جرایمی که مجازات آنها شلاق است نیز میتواند مانع ورود اینگونه افراد به زندان و آلوده شدن بیش از پیش آنها شده و بیم ارتکاب مجدد جرم را کاهش دهد.
بند ۱۲) استفاده وسیعتر از قرار کفالت
بعنوان یک راهکار بیان شده که «ارائه حلقه میانهای میان صدور قرار کفالت و پذیرش آن در مرجع قضایی میتواند راهکاری عملی باشد که از ورود یکسوم از زندانیان به زندانها جلوگیری کند. این حلقه میانه میتواند تعیین مدتی یک ماهه برای ارائه کفیل ازسوی مقام قضایی صلاحیتدار پیش از زندان فرستادن متهم باشد. دراین صورت متهم و خانواده وی میتوانند با داشتن فرصت کافی به یافتن کفیل مبادرت کنند و درنتیجه از زندانی کردن متهم که موجب اضرار به فرد و خانواده وی و ازدست دادن کار است جلوگیری کرد[۱۵۵].» اما بنظر نگارنده این مطلب با هدف و روح برقراری و ایجاد قرار تأمین تناقض دارد چراکه هدف از صدور قرار تأمین در واقع دسترسی آسان به متهم در طول روند رسیدگی است و رها کردن وی بدون هیچگونه تضمینی جهت معرفی کفیل نه تنها راهحلی مفید و کاربردی بنظر نمیرسد بلکه موجبات تجری آنان و تکرار جرم را نیز فراهم میآورد.
بند ۱۳) نگهداری از متهمان در محیطهای غیر از زندان
نگهداری از متهمان در محیطهای غیر از زندان مانند مراکز تربیتی و بازپروری و نیز مجموعه های صنعتی و کشاورزی جهت ایجاد اشتغال و بهره وری از توانایی های آنان و نیز دور نگهداشتن این افراد از آثار منفی زندان با بکارگیری شیوه های نظارتی متفاوت، به میزان زیادی میتواند در کاهش احتمال ارتکاب مجدد جرم مؤثر باشد.
بند ۱۴) مشارکت بیشتر قوای سهگانه
ﻧﮕﺎرش ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﮋوهشی در رابطه با تأثیر زندان نسبت به تکرار جرم- فایل ۱۱