۲-۱۴ مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای:
نظریه بازار سرمایه با بسط و تعمیم نظریه پرتفوی ، مدلی را برای قیمت گذاری دارایی های ریسک دار استخراج می کند. خروجی نهایی این نظریه ، به نام CAPM این امکان را فراهم می سازد تا نرخ بازده هر دارایی ریسک دار تعیین شود. CAPM یک پارادایم اصلی در حوزه مالی است ، که براساس مدل تحلیلی پرتفوی دو پارامتری مارکویتز ، بنا نهاده شده است. از مفروضات ضروری این نظریه ، انتظارات همگن ، بازاررقابتی کامل و وجود نرخ وام گیری و وام دهی بدون ریسک یکسان است. با در نظر گرفتن مفروضات فوق ، خط بازار سرمایه را می توان استخراج نمودو نظریه تجزیه را اثبات نمود. نتیجه این نظریه این است که هر سرمایه گذار، پرتفوی بهینه خود را ترکیب دو پرتفوی، انتخاب خواهد کرد؛ یکی دارایی بدون ریسک و دیگری پرتفوی بازار . ارزیابی تک تک سهام موجود در این مجموعه منجر به روشن شدن این نکته می گردد که بازدهی مورد انتظار هر سهم تابع خطی مثبتی از ( کوواریانس)پرتفوی بازار است. این رابطه را CAPM می نامند.( ۱۹۸۶Gordon, J Alexander, و Clark, Francis J,)

مفهوم ریسک در CAPM به صورت تغییر پذیری بازده یک دارایی ، نسبت به تغییر پذیری بازده پرتفوی بازار ، تعریف می شود. CAPM بین دو نوع ریسک کلی اوراق بهادار تمایز قایل می شود. در سرمایه گذاریها، نیروهایی که کنترل نشدنی و خارجی اند و اثرشان گسترده است ، منابع «ریسک سیستماتیک» نامیده می شوند. به عبارت دیگر ریسک سیستماتیک توسط وقایع اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی که بازده اوراق را تحت تأثیر قرار می دهند، ایجاد می شود.( ۱۹۸۷Harrington, Diana R,)
اساس CAPM بر این فرض استوار است: که سرمایه گذاران برای یافتن پروتفوهای کارا، نظریه پرتفوی و کاهش ریسک سیستماتیک از طریق تنوع بخشی را می دانند و به آن عمل می کنند و هر یک بنا به درجه ریسک گریزی خود یکی از پرتفوهای کارا را انتخاب می کنند، براین اساس، اولاً چگونه باید ریسک یک دارایی را اندازه گیری کرد، ثانیاً رابطه بین ریسک و بازده مورد انتظار سرمایه گذاران به چه صورت است؟
با توجه به فرض های اساسی این مدل که شامل انتخاب منطقی سرمایه گذاران براساس ریسک و بازده ، یکسانی در افق زمانی همه سرمایه گذاران و عدم وجود مانعی در سرمایه گذاری است. با بهره گرفتن از قواعد استدلال ، به دو پرسش بالا بدین ترتیب پاسخ داده می شودکه اولاً ریسک هر دارایی براساس میزان وابستگی بازده آن نسبت به بازده پرتفوی بازار معلوم می شود و ثانیاً ارتباط بین ریسک و بازده مورد انتظار ، رابطهخطی ساده و مستقیم خواهد بود. بنابراین براین اساس خواهیم داشت.

در این رابطه (Er_j) بازده مورد انتظار دارایی j ، R_f بازده بدون ریسک ، (ER_m) بازده مورد انتظار پرتفوی بازار و (بتا) شاخص ریسک سیستماتیک است. (ظریف.فرد, احمد و قائمی, محمدحسین, ۱۳۸۲)
۲-۱۴ مروری بر تحقیقات پیشین
پژوهشهای فراوانی در مورد پیاده سازی ارزیابی متوازن در شرکت های بزرگ و کوچک و کسب و کارهای گوناگون انجام شده و نتایج آن طی مقالاتی منتشر گردیده است . ولی در مورد بررسی تأثیر پیاده سازی ارزیابی متوازن بر عملکرد شرکتها فقط تعداد معدودی پژوهش به صورت مطالعه موردی صورت گرفته است که به شرخ ذیل می باشد :
دیویس و آلبرایت^[۴۲] در سال ۲۰۰۴ تحقیقی با موضوع تأثیرپیاده سازی ارزیابی متوازن بر عملکرد شرکتها در یک بانک آمریکایی انجام دادند. آنها ارزیابی متوازن را در چهار شعبه از بانک پیاده سازی نمودند و پس از دو سال نتایج شاخصهای این چهار شعبه را باچهار شعبه ای که هنوز از روش های سنتی برای ارزیابی استفاده می کردند مقایسه نمودند. آنها دریافتند که بین پیاده سازی و بکارگیری ارزیابی متوازن و بهبود عملکرد این شعبه ها رابطه معناداری وجود دارد. (۲۰۰۴Davis, S, و Alberight, T,)
هوک و جیمز^[۴۳] در سال ۲۰۰۰ تحقیقی را در شرکتهای تولیدی استرالیا انجام دادند و بکارگیری معیار های مرسوم ارزیابی متوازن را در این شرکتها مورد بررسی قرار دادند . هدف این تحقیق بررسی رابطه بکارگیری ارزیابی متوازن با اندازه سازمان ، چرخه عمر محصول ، اقتدار بازار و عملکرد سازمانی بود. نتایج آنها ارتباط با اهمیت و مثبتی بین کاربرد معیارهای مرسوم ارزیابی متوازن و عملکرد بهتر را نشان می داد. این محققان بیان کردند در حالی که تحقیقشان رابطه بین بکارگیری معیارهای عملکرد غیر مالی را با عمکلرد بهتر شرکتها بیان کرده است ولی با این وجود تحقیق آنها در زمینه ایجاد اتکایی واقعی به ارزیابی متوازن در این زمینه و همچنین درزمینه تعیین استحکام ارتباطات غیر رسمی که در بکارگیری ارزیابی متوازن ضروری بوده است ، موفق نبوده است. (۲۰۰۰Hoque, Z, و James, W,)
سومین تحقیق در این باره مطالعه میدانی وسیع در مورد یک شرکت تولیدی درسال ۲۰۰۱ توسط سلتو و مالنا^[۴۴] انجام شده است. آنها اثربخشی ارزیابی متوازن را در انتقال اهداف استراتژیک و ابزاری در جهت کمک به کنترلهای مدیریتی آزمون کردند. آنها شواهدی از وجود ارتباط غیرمستقیم بین عملکرد های کنترل مدیریتی ارزیابی متوازن و بهبود عملکرد با توجه به معیارهای ارزیابی متوازن پیدا کردند. مدیران در این تحقیق متقاعدشدند که بهبود عملکرد با توجه به ارزیابی متوازن باعث بهبود کارآیی و سودآوری خواد شد.( ۲۰۰۱Malina, M, و Selto, F,)
اینتر^[۴۵] و همکارانش در سال ۲۰۰۳ نتایج متفاوتی با سه پژوهش ذکر شده را گزارش کردندو مدعی شدند بین بکارگیری ارزیابی متوازن و عملکرد مالی(ROA) رابطه منفی وجود دارد.این مطالعه در مورد صنعت خدمات مالی صورت گرفته بود. این محققان همچنین به این نکته پی بردندکه بیش از ۷۵درصدشرکتها اعلام نموده اند که به مدلهای ارزیابی متوازن غیر مالی اعتماد ندارند.( ۲۰۰۳Ittner, C, Larcker, D, & Randall, T,)
بنکر^[۴۶] و همکارانش نیز ارتباط بین بهبود عملکرد مالی و بکارگیری سیستم ارزیابی عملکرد مبتنی بر معیار های غیر مالی را در سال ۲۰۰۰ در هتلهای زنجیره ای مورد آزمون قرار دادند. این هتلها بایک برنامه جدید که در آن تاکید بر رضایت مشتریان، بعنوان معیاری که مورد استفاده قرار می گرفت، مورد ارزیابی قرار دادند و شواهی حاکی از وجود ارتباط بین شاخص رضایت مشتری و عملکرد هتلها (فروش )بدست آورند.( ۲۰۰۰Banker, R, Porter, G, & Srinivasan, D,)
در ایران نیز تحقیقاتی در این زمینه انجام شده است که بصورت زیر می باشد:
خانم عصمت سادات کمالی شهری در پایان نامه خود به موضوع «امکان سنجی اجرای ارزیابی متوازن در شرکتهای فعال در صنعت لوازم خانگی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران » پرداخته است . در این تحقیق با توجه به منافع بالقوه این سیستم ، امکان سنجی اجرای آن و همچنین امکان شاخص سازی از منظر های مختلف را در شرکتهای لوازم خانگی بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است. فرضیات تحقیق که برمبنای پرسش اصلی پژوهش که آیا امکان اجرای ارزیابی متوازن در شرکتهای لوازم خانگی پذیرفته شده در بورس وجود دارد یا خیر تدوین گردیده شده است. نتیجه اصلی این تحقیق نشان :
۱- امکان اجرای ارزیابی متوازن در شرکتهای لوازم خانگی بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد.
۲- امکان شاخص سازی در تمامی مناظر چهارگانه ارزیابی متوازن وجود دارد.
همچنین در این تحقیق منظر مشتری به عنوان مورد توجه ترین و به ترتیب منظر فرایندهای داخلی و مالی و یادگیری در اولویت های بعدی قرار گرفته اند(کمالی شهری, اعظم السادات, ۱۳۸۴).
در تحقیقی دیگر، حمید الیاری ابهری در پایان نامه خود با عنوان «بررسی کاربرد تکنیک ارزیابی متوازن در سنجش عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران » انجام داده است . هدف این تحقیق بررسی کاربرد تکنیک ارزیابی متوازن در سنجش عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد . هدف دیگر یافتن معیارهای مهمی است که این شرکت ها عملاً جهت ارزیابی عملکرد استفاده می کنند . به این منظور چهارمنظر مربوط به ارزیابی متوازن تحت عناوین سازه های مالی ، مشتری ، فرآیندهای درون سازمانی و فراگیری و رشد در قالب چهار فرضیه اصلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری پژوهش نشان داد مهمترین معیارهای مالی که شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای ارزیابی عملکرد بخش های مختلف و مدیران شرکت استفاده می کنندعبارتنداز: ۱) سود خالص، ۲)سودعملیاتی و ۳) درآمد کل. افزون بر این ۶/۹۶ درصد از شرکت های مورد مطالعه از رویکرد ارزیابی متوازن جهت سنجش عملکرد استفاده نمی کنند. اما این شرکت ها از معیارهای غیر مالی زیر نیز جهت ارزیابی عملکرد بخش های مختلف استفاده نمی کنند. امّا این شرکت ها از معیار های غیر مالی زیر نیز جهت ارزیابی عملکرد بخش های مختلف و مدیران شرکت استفاده می کنند:
۱)رضایت مشتری، ۲)تعداد شکایت های مشتریان، ۳) ساعات آموزش کارکنان و شنیدن نظرات و پیشنهادهای کارکنان(الهیاری ابهری, حمید, ۱۳۸۶).
از تحقیقات دیگری که تا حدودی نزدیک به این موضوع تا کنون انجام گرفته است شامل موارد زیر می باشد:
پایان نامه ها :

• • «متناسب سازی ارزیابی عملکرد با رویکرد کارت امتیازی متوازن (BSC) در شرکت همکاران سیستم» توسط جواد عبدالهی؛ به راهنمایی اکبر عالم تبریز و مشاورت سعید صفری سال ۱۳۸۶٫

• • « بررسی تاثیر پیاده سازی ارزیابی متوازن بر عملکرد مالی بنگاه( مطالعه موردی شرکت صاایران)» توسط آقای مصطفی رضائی به راهنمایی غلامحسین اسدی و مشاورت اکبر عالم تبریز

تاکید این پایان نامه برروی بررسی تاثیر پیاده سازی این رویکرد بر شاخصهای چهارگانه ارزیابی متوازن بوده و عملکرد مالی شرکت صاایران مورد توجه قرار گرفته است.

• • « ارزیابی رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی ^[۴۷] و بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» توسط فرح آبادی به راهنمایی تهرانی و مشاورت نقی بهرامفر

• • «تاثیر وجود رابطه همبستگی بین EVA و ROE در ارزیابی عملکرد شرکتهای صنعت وسایط نقلیه بورس تهران» توسط غلامرضا رضایی به راهنمایی شریعت پناهی و مشاورت محمد علی اکباتانی و صابر شعری

• • «بررسی کاربرد تکنیک ارزیابی متوازن در سنجش عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» توسط حمید الهیاری ابهری ، به راهنمایی محمد نمازی ، دانشگاه شیراز

این تحقیق به سنجش عملکرد شرکت های بورس پرداخته و همچنین بدنبال یافتن معیار های مهمی است که این شرکت ها جهت ارزیابی عملکرد استفاده می کند .
مقالات انجام شده :

• • ارزیابی نظام مدیریت علکرد کارکنان بیمارستان امیر المومنین سمنان با بهره گرفتن از کارت امتیازی متوازن در سال ۱۳۸۵ ، احمد براتی ، محمد رضا ملکی ، مینا گلستانی ، علی ایمانی

• • رابطه بین نرخ بازده مورد انتظار سرمایه گذاران با بهره گرفتن از مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای و نسبت قیمت به درآمد سهام در بازار بورس تهران ، ناصر ایزدی نیا، مهدی ابزری ، سعیده ساوه درودی ، مجله دانشگاه علوم اداری دانشگاه اصفهان سال نوزدهم شماره اول بهار ۱۳۸۶

• • کارت امتیازی متوازن و ارتباط آن با سایر روش های ارزیابی عملکرد ، مجید آزادی خواه سلمی ، مجله عصر مدیریت ، سال دوم شماره هشتم ، شهریور ۱۳۸۷

• • Implementation and performance evaluation using the fuzzy network balanced scorecard ,Computers & Education, Volume 55, Issue 1, August 2010, Pages 188-201Ming-Lang Tseng

• • The effects of adopting the Balanced Scorecard on shareholder returns Aaron D. Crabtree , Gerald K. DeBusk , Advances in Accounting

فصل سوم روش تحقیق
۳-۱ مقدمه
هدف تمام علوم ، شناخت و درک دنیای پیرامون مااست . به منظور آگاهی از مسایل و مشکلات دنیای اجتماعی ، روش های علمی ، تغییرات قابل ملاحظه ای پیداکرده اند . این روند ها و حرکت ها سبب شده است که برای بررسی رشته های مختلف بشری ، از روش علمی استفاده شود(ایران نژاد پاریزی, مهدی ۱۳۷۸). ازجمله ویژگی های مطالعه علمی که هدفش حقیقت یابی است، استفاده از یک روش تحقیق مناسب می باشد. اکنون تحقیق در علوم انسانی روش علمی است که به بسیاری از مسایل و رویداد ها به دیده تردید می نگرد و آنها را با روش های مخصوص و از ابعاد و جنبه های گوناگون بررسی می کند تا به علت آنها پی ببرد و راهکار یا الگویی و امکانات اجرایی بستگی دارد.
۳-۲ روش تحقیق
۳-۲-۱ جهت گیری تحقیق^[۴۸]
هر تحقیق ، تلاشی سیستماتیک و روشمند به منظور دست یافتن به پاسخ یک پرسش یا راه حلی برای یک مسئله است . با توجه به اینکه پرسش ها و مسأله ها ماهیت های گوناگونی دارند، لذا می توان بر پایه چگونگی این پرسشها و مسأله ها تحقیقات را طبقه بندی کرد. نوع جهت گیری پژوهشی که در برخی کتب از آن تحت عنوان طبقه بندی تحقیقات برحسب هدف نام برده می شود.(خاکی, غلامرضا, ۱۳۷۸; سرمد, زهره,و بازرگان, عباس, و حجازی, الهه, ۱۳۸۰)قبل از هرچیز بر «میزان کاربردمستقیم یافته ها و درجه تعمیم پذیری آنها در شرایط دیگر» توجه دارد. کلیه پژوهش ها در حقیقت سه هدف متفاوت را دنبال می کنند. گاهی هدف تحقیق حل یک مشکل متداول و معمول در محیط کسب و کار است؛ و گاهی هدف تحقیق افزودن به مجموعه کلی دانش در حوزه ای خاص است و گاهی اوقات هدف تحقیق بررسی اثرات پیشنهادی تحقیقات کاربردی است. وقتی پژوهشی به قصد کاربردعملی دانش(سرمد, زهره و دیگران, ۱۳۸۰) یا قصد کاربرد نتایج یافته هایش برای حل مشکلات خاص متداول درون سازمان انجام می شود، چنین تحقیقی پژوهش کاربردی نامیده می شود. در واقع هدف عمده انجام این پژوهش ، ایجاد دانش بیشتر و درک بهتر پدیده ها از طریق بررسی نظریه های مختلف و سپس تایید، تعدیل یا رد آنها می باشد(سرمد, زهرهو دیگران, ۱۳۸۰) به گونه ای که براساس نتایج تحقیق ، تئوری های جدید بنا شوند، چنین تئوریهایی بعدها، به صورت مبنایی برای بررسی آتی پدیده ها در می آیند. سومین نوع جهت گیری پژوهشی ، پژوهش ارزیابی نامیده می شود که برای بررسی اثرات توصیه های تحقیقات کاربردی انجام می شود(حسن, دانایی فرد,و الوانی, مهدی, و آذر, عادل, ۱۳۸۳). با توجه به تعاریف ذکر شده این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی می باشد.
۳-۲-۴ استراتژی تحقیق^[۴۹]
استراتژی تحقیق در برخی از کتب روش تحقیق (سرمد, زهرهو دیگران, ۱۳۸۰) با عنوان «دسته بندی تحقیقات برحسب نحوه گردآوری داده ها » و در برخی از کتب دیگر (خاکی, غلامرضا, ۱۳۸۲)با عنوان « طبقه بندی تحقیق برحسب روش » از آن نام برده می شود . استراتژی تحقیق در واقع مسیرهای مختلفی است که در هر تحقیقی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. انتخاب استراتژی تحقیق ، راهی را که از آن طریق پژوهشگر به جمع آوری داده ها می پردازد ، تحت تأثیر قرار می دهد. در ضمن هر یک از استراتژی های تحقیق نیاز به مهارتهای مختلف ، پیش فرض ها و رویه های پژوهشی خاصی دارد(حسن, دانایی فردو دیگران, ۱۳۸۳). در کتب مختلف روش تحقیق به طور کلی استراتژی های تحقیق ذیل در دسته بندی های مختلف از قبیل کمی و کیفی یا آزمایشی و غیر آزمایشی مورد اشاره قرار گرفته اند: ۱٫ تحقیق پیمایشی ۲٫ اقدام پژوهشی ۳٫ بررسی موردی یا مطالعه موردی ۴٫ تحقیق آزمایشی ۵٫ تحقیق قوم نگاری (حسن, دانایی فردو دیگران, ۱۳۸۳; سرمد, زهرهو دیگران, ۱۳۸۰)۶٫روش تحقیق همبستگی ۷٫ روش تحقیق پس رویدادی (علی – مقایسه ای ) ۸٫ روش تحقیق تاریخی ۹٫ روش تحقیق فلسفی ۱۰٫ تحلیل محتوا (خاکی, غلامرضا, ۱۳۸۲; سرمد, زهرهو دیگران, ۱۳۸۰)۱۱ . تئوری مفهوم سازی بنیادی(حسن, دانایی فردو دیگران, ۱۳۸۳)
دراین تحقیق از استراتژی تحقیق « پیمایشی » استفاده شده است.
۳-۲-۵ اهداف تحقیق^[۵۰]
تحقیقات می توانند ماهیتاً اکتشافی یا توصیفی و یا به قصد آزمون فرضیه ها انجام گیرند. ماهیت تحقیق متکی به مراحل پیشرفت دانش در حوزه آن تحقیق است. تصمیم گیری در مورد طرح تحقیق از مرحله اکتشافی شروع شده و به مرحله آزمون فرضیه ها ختم می شود. از آنجا که این تحقیق را می توان از نوع مطالعه «توصیفی» دانست بنابراین هر یک از این دو هدف تحقیق در قسمت ذیل توضیح داده شده اند: