در یک تحقیق درباره ۳۳ زوج درباره رابطه بین ذهن آگاهی، کیفیت زناشویی بین ذهن آگاهی و اندازه صمیمیت زناشویی ارتباط یافت شد. همچنین ذهن آگاهی بطور معکوسی با اظهار عصبانیت ارتباط دارد و ارتباط مستقیمی با کنترل خشم دارد. به ویژه زوجین دارای ذهن آگاهی بیشتر کنترل بیشتری بر خشم و عصبانیت خود دارند ( واچد و کوردوا[۴۲۱]، ۲۰۰۷).
در جمعیتهای بالینی مراقبه ذهن آگاهی باعث بهبود بهزیستی روانشناختی[۴۲۲] (سراتی، ۲۰۱۰) کیفیت خواب (بیگل و همکاران، ۲۰۰۹) و کیفیت کلی زندگی (فولی[۴۲۳] و همکاران، ۲۰۱۰) شده است. در جمعیت غیربالینی، اثرات مثبت مراقبه ذهن آگاهی شامل کاهش عواطف منفی (دلگادو و همکاران، ۲۰۱۰)، افزایش امید دستیابی به هدف (کراس وسراس، ۲۰۰۹)، احساسات مثبت و رضایت از زندگی (فردنیکسن و همکاران، ۲۰۰۸)، افزایش پیوندهای اجتماعی[۴۲۴] (گروس، ۲۰۰۸) و کیفیت ارتباط صمیمی (روگه و همکاران، ۲۰۱۰) مرتبط شده است. بارنس و همکارانش (۲۰۰۷) پی بردند افرادی که ذهن آگاهی بالاتری دارند استرس وفشار احساسی کمتری را در واکنش به تعارض در رابطه و بحث تناقص موجود با عصبانیت و ناراحتی کمتری را گزارش می کنند شواهد نشان میدهد که ذهن آگاهی بطور معکوسی با اضطراب ارتباط دارد و بطورمستقیم با توانایی عمل هشیارانه در موقعیت های اجتماعی رابطه دارد(دکسیر، رایز، لیجسن، لیسون ودی اولف[۴۲۵]، ۲۰۰۸) بنابراین شواهد تجربی پیشنهاد می کنند که ذهن آگاهی فرد را از اثرات روابط استرس زای هیجانی حفاظت می کند (بارنس و همکاران، ۲۰۰۷).
تحقیق نشان می دهد که مراقبه ذهن آگاهی به طور معکوسی با نشخوار فکری درارتباط است و بطور مستقیمی با تنظیم هیجانی موثر ارتباط دارد(چمبرز، لو، آلن[۴۲۶]، ۲۰۰۸؛ مک کیم، ۲۰۰۸). تعداد ۲۰ نفر فرد مراقبه کار تازه کار که در یک مراقبه ذهن آگاهی ۱۰ روزه شرکت کرده بودند با یک گروه کنترل درنشخوار فکری، هیجانات، میزان توجه، حافظه کاری[۴۲۷] وذهن آگاهی مقایسه شدند. گروه مراقبه عواطف منفی کمتر، علایم افسردگی کمتر ونشخوار فکری کمتری نسبت به گروه کنترل داشتند و همچنین حافظه کاری بهتر وپایداری توجه بیشتری درتکالیف نسبت به گروه کنترل داشتند (چمبرز وهمکاران، ۲۰۰۸).
دریک تحقیق شرکت کنندگان بطور تصادفی به یک گروه تمرین MBRS هشت هفتهای اختصاص یافتند که بوسیله FMRI پس از تماشای فیلم های غمگین اندازه گیری میشدند. داده های FMRI نشان داد که گروه MBRS هنگام تماشای فیلم ها واکنش عصبی کمتری نسبت به گروه کنترل دارند این یافته ها پیشنهاد می کند که مراقبه ذهن آگاهی توانایی افراد را برای بکارگیری راهبردهای تنظیم هیجانی تغییر میدهد که این استراتژیها آنها را قادر میسازد تجربه هیجانی را انتخاب کنند و این هیجانات می تواند بطور متفاوتی درمغز پردازش شود (فارب[۴۲۸] و همکاران، ۲۰۱۰؛ ویلیامز،۲۰۱۰).
تحقیقات نشان می دهند که تنظیم هیجانی و آگاهی فیزیولوژی همدلی را افزایش میدهد (کازولین[۴۲۹]،۲۰۰۶). سطح بالاتر همدلی برای افراد کارمند در تمام سطوح مطلوب میباشند. سازمانهایی که دارای سطوح بالاتری از همدلی برای همکاران خود هستند سطوح بالاتری از عدالت تعاملی یعنی؛ سطوح پایین تری از آزار جنسی و رفتار جامعه ستیزانه[۴۳۰](بیتس و همکاران، ۲۰۰۹) ورفتار شهروندی سازمانی (کامادار[۴۳۱] و همکاران، ۲۰۰۶؛ کیدر، ۲۰۰۲) نشان دادهاند. اوتاویو و همکاران (۲۰۱۳) ازروش آموزش مهارتهای اجتماعی با جهتگیری فراشناختی[۴۳۲] (MOSST) برای افراد اسکیزوفرن استفاده کردند و دریافتند که این افراد در مهارت های اجتماعی بهبود زیادی بدست آوردند، و توانستند برنامه را کامل پیش ببرند.
ولز (۲۰۰۹) بین وابستگی به مواد و باورهای فراشناخت رابطه معنادار بدست آورده است. هرندی وهمکاران (۲۰۱۳) به بررسی اثر آموزش راهبردهای فراشناختی برمهارتهای اجتماعی وحل مشکلات پرداختند، نتایج نشان داد که دانش آموزان در گروه درمانی فراشناختی هم درمهارتهای اجتماعی و هم عملکرد حل مسئله به طور معناداری بهتر شدند. مارتین وهمکاران (۲۰۱۱) رابطه بین فراشناخت وعملکرد اجتماعی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را بررسی کردند و نتیجه گرفتند فراشناخت با آگاهی از نشانهها وتعاملات اجتماعی رابطه مثبت دارد. زمن و همکاران (۲۰۰۵) به منظور تعیین نگرش‌های زیست محیطی دانشجویان وتاثیر ویژگیهای فرهنگی واجتماعی برآن مطالعه ای انجام دادند و نتیجه گرفتند که دختران بیشتر از پسران به مسایل محیطی اهمیت می دهند و مشارکت افراد در فعالیتهای زیست محیطی با سطح تحصیلات والدین آزمودنیها مرتبط بود. تسکین (۲۰۰۹) بین جنسیت، تحصیلات، ومیزان درامد افراد با نگرش‌های زیست محیطی آنان ارتباط معنادار بدست اورده است.
ب: تحقیقات داخلی
نریمانی و همکاران (۱۳۸۹) به مقایسه اثربخشی آموزشهای ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر سلامت روان جانبازان شیمیایی نشان داد که میانگین نمرات علائم جسمانی، اضطراب، افسردگی و اختلال در عملکرد اجتماعی در گروه‌های آزمایش نسبت به گروه کنترل در پس آزمون و پیگیری کاهش معنی‌دار داشته است. یافتههای پژوهش حاکی از اثربخشی آموزشهای ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر بهبود سلامت روان جانبازان شیمیایی است.
گلپور (۱۳۹۱) در بررسی اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر افزایش ابراز وجود وکاهش اضطراب امتحان نشان داد که آموزش ذهن آگاهی بر افزایش ابراز وجود و کاهش اضطراب امتحان موثر بوده است. احمدوند و همکاران (۱۳۹۱) به تبیین بهزیستی روانشناختی براساس مؤلفه های ذهن آگاهی پرداختند ودریافتند بین تمام ابعاد بهزیستی روانشناختی و نمره کل ذهن آگاهی همبستگی مثبت و معنادار بوده و افزایش ذهن آگاهی با افزایش بهزیستی روانشناختی همراه بود.
رجبی و ستوده (۱۳۹۰) به تأثیر شناخت درمانی گروهی مبتنی بر حضور ذهن (MBCT) بر کاهش افسردگی و افزایش رضایت زناشویی در زنان متأهل پرداختند و نتایج نشان داد که این نوع درمان منجر به کاهش افسردگی و پایداری اثر درمان درطول زمان شد. همچنین، منجر به افزایش رضایت زناشویی در گروه آزمایش نسبت به کنترل (پس آزمون) شد. حبیبی (۱۳۹۲) در بررسی اثر بخشی درمان ذهن آگاهی بر ارتقاء کیفیت زندگی سوء مصرف‌کنندگان مواد مخدر(تریاک): بهبود سلامت جسمانی و روانشناختی دریافتند که آموزش ذهن‌آگاهی در گروه آزمایش، نمرات مقیاسهای سلامت جسمانی و روانشناختی را به طور معنی‌داری افزایش داد.
معصومیان و همکاران (۱۳۹۲) در تحقیقی که اثربخشی درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR) بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به کمر درد مزمن انجام شده است. دریافتند درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR)، منجربه بهبود کیفیت زندگی و به کارگیری راهبردهای کنار آمدن با درد در بیماران مبتلا به کمر درد مزمن می شود. جلالی و همکاران (۱۳۹۳) درمقایسه اثربخشی آموزش شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی متناسب با فرهنگ ایرانی و آموزش شناختی رفتاری بر استرس شغلی کارکنان شرکت های خدمات رسان، نشان داد که آموزش شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی متناسب با فرهنگ ایرانی بر بهبود استرس شغلی و حیطه های آن موثر است.
یافتههای پژوهشها بیانگراین مطلب است که آموزش راهبردهای فراشناختی بر عملکرد حل مساله دانش آموزان تاثیرات بسزایی دارد (جزایری، ۱۳۸۱، سالاریفر، ۱۳۸۰). نتایج پژوهش بیرامی و همکاران (۱۳۹۲) نشان داد که بین نمرات افراد در باورهای فراشناختی و توان حل مسأله اجتماعی با نشانگان اختلال هراس اجتماعی همبستگی معناداری وجود دارد، در این میان باور مثبت در مورد نگرانی، نیاز به کنترل فکر و توان حل مسأله اجتماعی نقش معناداری در پیش بینی نشانگان اختلال هراس اجتماعی داشتند. عاشوری وهمکاران (۱۳۸۸) نتیجه گرفتند باورهای فراشناختی از عوامل مؤثر در سلامت روانی هستند و میتوان با تغییر فراشناختهایی که شیوه ناسازگارانه تفکرات منفی را زیاد می کنند و یا باعث افزایش باورهای منفی عمومی میگردند به بهبود وضعیت سلامت روانی دانشجویان کمک کرد. خاکسار و سیف (۱۳۸۷) نتیجه گرفتند که آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی به دانش آموزان موجب آشنایی و استفاده بیشتر آنها از این راهبردها در هنگام مطالعه و یادگیری شده و کاهش اضطراب امتحان در آنها را نیز سبب می شود. محمدی وهمکاران (۱۳۹۲) در بررسی تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر باورهای انگیزشی به این نتیجه رسیدند که آموزش راهبردهای فراشناختی سبب ارتقای انگیزش درونی، احساس خودکارآمدی شده و اضطراب آزمون را کاهش میدهد. رابطه باورهای فراشناختی با علایم اضطراب اجتماعی (اجتناب، ترس وناراحتی فیزیولوژیک) درجمعیت غیربالینی حسنوند و همکاران (۱۳۹۲) به بررسی رابطه باورهای فراشناختی با علایم اضطراب اجتماعی پرداختد نتایج نشان داد نشانه‌های اضطراب اجتماعی با خرده مقیاسهای منفی فراشناخت رابطه معنادار دارد.
کرمی و همکاران (۱۳۹۲) در بررسی خود نتیجه گرفتند که آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خود پنداره تحصیلی اثر مثبت دارد. عبدوس (۱۳۸۰) تاثیر آموزش راهبردهای فراشناخت بر خلاقیت را مثبت ارزیابی می کند. دیره وبنی جمالی (۱۳۸۸) توسعه راهبردهای شناختی وفراشناختی را لازمه ادراک خود کارآمدی میدانند. اثر بخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر اضطراب امتحان (ابولقاسمی و همکاران، ۱۳۸۸) خود کارآمدی (خرازی،۱۳۸۷؛ یوسف زاده، ۱۳۹۱) افزایش عزت نفس تحصیلی (زارعی و همکاران، ۲۰۱۲) هشیاری و خود کنترلی (نولن ومورگان، ۲۰۰۰) تایید شده است.
کاظمی وکشاورزیان (۱۳۹۱) نقش فراشناخت را در حل مساله و بهزیستی روانشناختی بررسی کردند و دریافتند که دانش آموزانی که در برخورد با مشکلات از تفکر خویش آگاه بودند سلامت روانی و سازگاری بالاتری داشتند. قورچیان (۱۳۷۸) در پژوهشی تحت عنوان تاثیر آموزش و به کارگیری راهبردهای فراشناختی بر عوامل عاطفی و اجتماعی نتیجه گرفت، به کارگیری راهبردهای فراشناخت در کلاس زمینه درگیری علمی، شادابی عاطفی، خلاقیت و خود مسولیت پذیری اجتماعی را فراهم می آورد.
حمیده حاج حسینی و همکاران (۱۳۸۹)، در مقالهای که با عنوان «نیازسنجی و تعیین اولویت‌های آموزشی دانش‌آموزان مقطع متوسطه در زمینه محیط زیست و توسعه پایدار» به نتایج زیر دست یافته‌اند ۱- دانش‌آموزان مقطع متوسطه وضعیت موجود آموزش محیط زیست را جهت ایجاد حساسیت ناکارآمد تشخیص داده ولی وضعیت موجود برنامه آموزش محیط زیست را پاسخ‌گوی نیازهای سنی دانش‌آموزان مقطع متوسطه تشخیص نداده‌اند. بنابراین ایجاد تغییر در برنامه‌های آموزشی را ضروری میدانند. ۲ـ با افزایش سن هم آگاهی و حساسیت و هم علاقه به محافظت از محیط زیست افزایش پیدا می کند.
مهدی میر دامادی و همکاران در سال ۱۳۸۶در تحقیقی با عنوان «بررسی میزان آگاهی دانش‌آموزان دوره متوسطه در شهر تهران از حفاظت محیط زیست»، نتایج زیر را بدستآوردند. بین متغییرهای مستقل سن، تحصیلات پدر، تحصیلات مادر، استفاده از برنامه‌های رادیویی، تلویزیونی و مطالعه مقالات و کتاب‌های زیست محیطی با متغییرهای وابسته میزان آگاهی دانش‌آموزان به محیط زیست رابطه معناداری وجود دارد. همچنین شرکت در فعالیتهای مرتبط با محیط زیست بر میزان آگاهی دانش‌آموزان به محیط زیست تأثیر داشته ولی متغییرهای مستقل جنسیت، عضویت در تشکلهای دانشآموزی شرکت در کلاسهای آموزشی و عضویت در تشکلهای زیست محیطی تأثیری بر میزان آگاهی دانش‌آموزان به محیط زیست نداشته اند.
نیرو و همکاران (۱۳۹۱) به مقایسه اثربخشی آموزش محیط زیست بر اساس نظریه هوشهای چند گانه گاردنر و شیوه سنتی پرداختند و موضوعاتی چون آلودگی، فرسایش، پسماندها وگرم شدن زمین آموزش داده و نتایج نشان داد که آموزش به روش گاردنر اثرات بهتر وطولانی مدتی در آزمودنیها به نسبت روش سنتی داشته است.
با توجه به نظریات مختلف ذکر شده در مورد ذهن آگاهی، فراشناخت، نگرش‌های زیست محیطی، بهزیستی اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی می توان در یافت که آموزشهای لازم در این زمینه ها می تواند به بهبود شرایط در هر یک از متغییرهای ذکر شده منجر شود. همچنین یافتههای تحقیقات فوق که ارتباط بین متغییرهای ذهن آگاهی وفراشناخت با سایر متغییرها را مطرح می کنند ونشان می دهند که هردو متغییر در زمینه های بالینی مانند: کاهش استرس، اضطراب، افسردگی وغیره.. وهم در زمینه غیر بالینی مانند: کنترل و تنظیم هیجانات، خودکارآمدی، رفتار شهروندی سازمانی مناسب، نگرش‌های مثبت به خود واطرافیان، روابط بین فردی، حل مساله، خلاقیت و … ارتباط معنادار دارند. و یافتههای آموزشی نیز نشان میدهد که آموزشهای مختلف بر بهبود سلامت روانی و اجتماعی افراد و نگرش‌های مختلف آنها در مورد خود، اجتماع و محیط زیست اثر مثبت دارد. با این حال مکانیزم های اثر گذاری آنها متفاوت است زیرا چنانچه در تعریفهای فوق از ذهن آگاهی و فراشناخت ملاحظه شد در رویکرد فراشناخت با کنترل، برنامه ریزی و اصلاح شناخت می توان به نتایج مفیدی رسید اما در ذهن آگاهی پذیرش و قبول بدون قضاوت افکار و احساسات در مورد مسایل مختلف منجر به اثرات مفیدی در زندگی فردی و اجتماعی انسانها خواهد شد. بنابراین با توجه به این تفاوت در این پژوهش به بررسی اثربخشی آموزشهای ذهن آگاهی و فراشناخت بر بهزیستی اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی و نگرش‌های زیست محیطی می پردازیم.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱-جامعه آماری
در این پزوهش جامعه آماری کلیه دانشجویان (معلمان) مقطع کارشناسی دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی در سال تحصیلی ۹۲-۹۳ میباشند. که شامل حدود ۱۵۲۱ نفر دانشجو میباشند که در ۱۰ رشته مختلف مشغول تحصیل میباشند. کلیه معلمان در مقاطع ابتدایی و راهنمایی مشغول تدریس بودند. علت انتخاب جامعه معلمان سهولت انتقال آموزش میباشد. زیرا معلمان بهتر میتوانند مطالب آموخته شده را به دیگران به خصوص دانش آموزان منتقل کنند.
۳-۲-نمونه گیری
برای سهولت انجام دوره آموزشی دانشجویان دو رشته آموزش ابتدایی و مشاوره به صورت تصادفی خوشهای انتخاب شدند. واز بین آنها ۱۲۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب و پرسشنامه ها در بین آنها توزیع شد و سپس با توجه به اینکه دامنه تغییرات نمرات از کمترین نمره در مجموع سه آزمون ۷۲ و بیشترین نمره ۳۶۰ بود. نمره میانی دامنه تغییرات (۲۱۶) برای تعیین نقطه برش جهت انتخاب افراد نمونه در نظر گرفته شد.. یعنی تعداد ۹۰ نفر از کسانی که کمتر از این نمره را داشتند به عنوان نمونه انتخاب شدند. و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش (۶۰ نفر) و یک گروه کنترل (۳۰ نفر) تقسیم شدند. گروه آزمایش اول در مرحله مداخله آموزش ذهن آگاهی و گروه آزمایش دوم آموزش مهارت های فراشناخت را گذراندند. گروه سوم (کنترل) هیچگونه مداخلهای دریافت نکردند. ملاک خروج از گروه غیبت بیش از سه جلسه در نظر گرفته شد که در پایان ۱۷ نفر در مرحله پیگیری شامل پنج نفر از گروه آزمایش فراشناخت و شش نفر از گروه کنترل وشش نفر هم از گروه آزمایش ذهن آگاهی به علت فارغ التحصیل شدن ریزش داشتند.
۳-۳-طرح تحقیق
طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون - پس آزمون و مرحله پیگیری به همراه گروه گواه میباشد، که دارای دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل (گواه) است. که برای هر سه گروه پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری اجرا شده است. آزمون پیگیری مطابق با پژوهشهای قبلی مانند محمدخانی(۱۳۹۲) و احمدی طهور (۱۳۹۰) بعد از شش ماه فاصله زمانی انجام شد. زیرا با توجه به اینکه متغییرهای وابسته پژوهش به حوزه زندگی اجتماعی و کاری معلمان در ارتباط بود. بنابراین برای اطمینان از پایداری نتایج آموخته ها در دوره آموزشی و دادن فرصت زمان مناسب به شرکت کنندگان تا بتوانند آموخته ها را (به خصوص در حوزه تغییر نگرش) در زندگی واقعی تجربه کنند، این وقفه شش ماه ضروری بود. در مرحله پیگیری تعداد ۱۷ نفر ریزش داشتند که نمونه مرحله پیگیری ۷۳ نفر میباشد.
T1………………آموزش ذهن آگاهی…..…….T2……………….T3
T4……….…..آموزش فراشناخت………….….T5………………T6
T7……………..—————–……………T8….…….……T9
۳-۴-آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر رفتاراجتماعی
برای گروه آزمایشی اول، آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر رفتار اجتماعی اجرا شد. این روش آموزش ترکیبی از روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس کابات زین (MBSR) و روش ذهن آگاهی مبتنی بر افزایش رابطه[۴۳۳] (MBRE) میباشد (کارسون و همکاران، ۲۰۰۴). که در طول هشت جلسه حدودا یک ساعت و نیمی توسط محقق به عنوان مدرس با استفاده ازبسته آموزش ذهن آگاهی کتاب اصول و مبانی مایندفولنس (رشیدی، گنجی، ۱۳۹۲) وسی دی آموزش ذهن اگاهی کابات زین برگزار شد (محتوای جلسات آموزشی در پیوست ذکر شده است). جلسات به صورت هفتگی بود و به مدت هشت هفته ادامه یافت. آموزشها همراه با تکالیف خانگی بود که آزمودنیها باید در طول هفته روزانه به مدت ۳۰ دقیقه به تمرین ذهن آگاهی میپرداختند.
۳-۵-آموزش مهارتهای اجتماعی با رویکرد فراشناختی
برای گروه آزمایش دوم دوره آموزشی مهارتهای اجتماعی با رویکردفراشناختی[۴۳۴] ( MASST-R) که توسط شینکر و همکاران (۲۰۰۴) طراحی شده است در هشت جلسه حدودا دو ساعته توسط محقق (با بهره گرفتن از بسته آموزشی شینکر و همکاران) برگزار شد. برای تعیین اعتبار این آموزش بسته مربوطه برای استادان و متخصصان روانشناسی اجتماعی از جمله؛ استادان راهنما و مشاور فرستاده شد و مورد تایید صوری قرار گرفت. که آموزشها شامل مباحثی چون خود مدیریتی، قضاوتهای اجتماعی و رفتارمسولانه میشد. و هر جلسه آزمودنیها به گروه های چند نفری تقسیم و در مورد موضوعات اجتماعی به بحث و گفتگو میپرداختند و سپس جمع بندی و نتیجه گیری توسط مربی و همه گروه ها انجام میشد. همچنین فرمهایی حاوی سوالات و نکات کلیدی بحث جهت تسهیل در جمع بندی نظرات تهیه شده بود که در اختیار گروه ها قرار میگرفت (محتوای جلسات آموزشی در پیوست ذکر شده است).
۳-۶-ابزارهای پژوهش
آزمون رفتارشهروندی سازمانی
این پرسشنامه ۲۴ سوالی مبتنی بر مدل پنج بعدی رفتار شهروندی سازمانی میباشد و توسط پودساکف و همکاران (۱۹۹۰) طراحی شده است. در قالب ۵ بعد نوع دوستی، وظیفه شناسی، جوانمردی، فضیلت مدنی و احترام و تکریم میباشد. پاسخ گویی به سوالات در طیف ۵-۱ (از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم) تعیین شده است.
وظیفه شناسی: این بعد نمونه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد و در آن اعضای سازمان رفتارهای خاصی را انجام می‌دهند که فراتر از حداقل سطح وظیفه‌ای مورد نیاز برای انجام آن کار است، مثل: کمک به دیگر اعضاء سازمان(سوالات: ۱، ۲، ۳، ۴، ۵).
نوع دوستی: به رفتارهای مفید و سود بخشی از قبیل ایجاد صمیمیت، همدلی و دلسوزی میان همکاران اشاره دارد (جملات: ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹).
فضیلت شهروندی: شامل رفتارهایی از قبیل حضور در فعالیتهای فوق برنامه و اضافی، آن هم زمانی که این حضور لازم نباشد (جملات: ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴).
جوانمردی: به شکیبایی در برابر موقعیتهای نامطلوب و نامساعد، بدون اعتراض، نارضایتی و گلایه‌مندی اشاره دارد (جملات: ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰).
احترام و تکریم: این بعد بیان‌کننده نحوه رفتار افراد با همکاران، سرپرستان و مخاطبان سازمان و انجام کارهایی که در سازمان ضروری نیستند اما انجام آنها به سود سازمان است (جملات: ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴). شکرکن و همکاران (۱۳۸۳) پایایی این پرسشنامه را از طریق آلفای کرونباخ ۸۸/۰ و در پژوهش هویدا (۱۳۸۷)، ۸۹/۰ محاسبه شده است.
آزمون نگرش محیطی
پرسشنامه نگرش‌های محیطی تامپسون و برتون(۱۹۹۴):این پرسشنامه دارای ۱۵ گویه میباشد که شامل سه خرده مقیاس انسان‌مداری (۵ گویه)، محیط مداری (۵ گویه) و بی‌اعتنایی عمومی (۵ گویه) است که برای ارزیابی نگرش به محیط استفاده شد. اعتبار هریک از این خرده مقایس‌ها به این ترتیب میباشد: ضریب آلفای کرونباخ ۷۰/۰ برای انسان‌مداری، ۷۵/۰ برای محیط مداری و ۶۵/۰ برای بی‌اعتنایی عمومی میباشد (تامپسون، ۱۹۹۴؛ به نقل ازفردوسی، ۱۳۸۶).
آزمون بهزیستی اجتماعی
ابزار مورد نظر در پژوهش حاضر، پرسشنامه ۳۳ سوالی بهزیستی اجتماعی است که توسط کییز (۱۹۹۸) براساس مدل نظری خود از سازه بهزیستی اجتماعی تهیه شده است. او طی دو مطالعه بر روی دو نمونه‌ی ۳۷۳ و ۷۸۸۲ نفری در آمریکا، با بهره گرفتن از تحلیل عوامل، مدل ۵ بعدی به کار رفته در پرسشنامه خود را از نظر تجربی مورد تایید قرار داده است. در این مقیاس، ۶ گویه مربوط به عامل مشارکت اجتماعی، ۷ گویه مربوط به انسجام اجتماعی، ۷ گویه عامل پذیرش اجتماعی و ۶ گویه مربوط به عامل انطباق اجتماعی و۷ گویه مربوط به شکوفایی اجتماعی است. درایران حیدری (۱۳۹۰) هنجاریابی وروایی آزمون برروی ۶۳۲ نفراز دانشجویان پرداخت ونتایج نشان دادکه پایای پرسشنامه با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ برابر با ۸۳/۰ است.
۳-۷-روش تجزیه وتحلیل داده ها
ابتدا آمار توصیفی برای مقایسه میانگین گروه ها در دوره پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری مورد استفاده قرار گرفت و سپس برای تحلیل فرضیه ها با توجه به اینکه دو گروه مداخله یا آزمایش وجود دارد و همه متغییرهای وابسته تحقیق دارای زیر مقیاسهای متعددی میباشند، بنابراین در این پژوهش جهت پاسخگویی به فرضیات پژوهشی از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شده است. برای انجام آزمون‌های آماری پارامتریک، علاوه بر فاصله ای بودن مقیاس اندازه گیری متغییرها، وجود شرط همگنی واریانس‌ها[۴۳۵] الزامی است. علاوه بر آن برای استفاده از تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر، بررسی مفروضه کرویت موچلی[۴۳۶] ضروری است.
پیش از اجرای آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر ابتدا پیش فرضهای این آزمون مورد بررسی قرارگرفته است که جهت بررسی همگن بودن ماتریس‌های واریانس- کوواریانس متغییرهای پژوهشی از آزمون کرویت موچلی استفاده می‌شود (بریس[۴۳۷] و همکاران، ۱۳۸۴).
فصل چهارم
یافته های تحقیق
پژوهش های انجام شده در مورد اثربخشی آموزش فراشناخت وذهن آگاهی بر نگرش‌های زیست محیطی، ...
