ذکر آدرس دعا در دیگر منابع در صورت وجود
۲‚۴‚۲‚۱۳‚۱.کاستی ها
به صرف اینکه در یک منبع دعا به حضرت نسبت داده شده است در مجموعه آورده شده است در صورتی که در دیگر مصادر به معصوم دیگر نسبت داده شده است.[۲۳۰]
برخی از ادعیه از رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) است و مولف بدون هیچ دلیلی به حضرت نسبت داده است در صورتی که حضرت حتی جزء راویان دعا نبوده است.[۲۳۱]
با آنکه در دیگر منابع از معصومین دیگر نقل شده است ولی به صِرف اینکه در صحیفه علویه سماهیجی است، به حضرت نسبت داده شده است.[۲۳۲]
منابع برخی از ادعیه ذکر نشده است.[۲۳۳]
تفاوت برخی از قسمت های دعا با منبعی که دعا از آن نقل شده است.[۲۳۴]
دعا با آنکه در منابع متقدّم وجود داشته از منابع متأخر مثل بحار الانوار و نهج البلاغه ثانی نقل شده است.[۲۳۵]
به تفاوت هایی که در متن دعا در دیگر منابع وجود داشت اشاره نشده است.[۲۳۶]
آداب دعای مورد نظر ذکر نشده است.[۲۳۷] با توجه به اینکه آداب و مقدمات دعا در اجابت دعا ی تاثیر نیست، عدم ذکر آداب آسیب جدی به قابل استفاده بودن کتاب و ادعیه برای عموم زده است.
خواص و فواید دعا نقل نشده است.[۲۳۸]از حضرت برای اکثر ادعیه خواص و فوایدی نقل شده است، عدم بیان این فوائد و آثار خواننده را در انتخاب دعای مورد نظر با مشکل و تردید مواجه می کند.
شأن صدرو، مقدمه و موخره دعا نقل نشده است.[۲۳۹]
عدم روال مشخص در ذکر ادعیه منقول از رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم) که امیرالمومنین راوی بوده اند، گاه تمام دعا نقل می شود و گاهی به صحیفه النبویه الجامعه ارجاع داده می شود؛ گاه از رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم) نام برده می شود و گاه مستقیما به امیرالمومنین نسبت داده می شود.[۲۴۰]
نویسنده در مقدمه بیان نفرموده است که منظور ایشان از « ادعیه حضرت» چیست؟ آیا ادعیه که حضرت از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کنند ( به این اشکال: حضرت نقل می کنند شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در … این دعا را خواندند؛ یا اینکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به حضرت فرمودند این دعا را بخوان) جزء ادعیه حضرت شمرده می شود؟
در ادعیه ای که معصومان ( علیهم السلام) بعد از سید الشهداء ( صلوات الله علیه) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت می کنند یا با عبارت « عن آبائه» روایت می کنند آیا جزء ادعیه حضرت شمرده می شود؟[۲۴۱]
عدم روال مشخص در رابطه با اذکار، در صورتی که مولف اذکار را جزء، دعا می شمارد پس چرا تمام اذکار منقول و منسوب به حضرت که جوامع حدیثی نقل شده است، نیاورده و اگر جزء ادعیه نمی شمارد پس چرا آورده شده است.[۲۴۲]
این اذکار شامل: «بسمله، حولقه، تکبیر، تسبیح و …می شود.
عدم ذکرتمام نمازهای منقول از حضرت در صورتی که یکی از معانی اصلی «صلاه» دعا است.
عدم ذکر سوره ها و آیاتی که حضرت بر قضای حاجات مختلف سفارش فرمودند.
با توجه به جایگاه حضرت در میان اهل سنت، تمام ادعیه منقل و منسوب به ایشان در کتب اهل سنت نقل نشده است.
با همه مواردی که ذکر شد با توجه به جامعیت نسبی و دقت بالای مولف، بهترین منبع برای بررسی ادعیه منسوب به امیرالمومنین است.
لازم به ذکر است ادعیه، نمازها، اذکاری و … که در حین تحقیق یافت شد و در صحیفه جامعه ابطحی ذکرنشده است در صورت لزوم بدانها استشهاد خواهد شد.
فصل دوم: گونه های برون متنی
در این فصل به فضل الهی به ارائه گونه های که بر اساس شان صدور، سلسله سند، حالات داعی در ادعیه استوار شده اند خواهیم پرداخت بدیهی است با توجه به فراوانی تعداد ادعیه و حجم زیاد متون مرتبط گونه های بیشتری متناسب با دیدگاه هر شخص قابل استخراج است.
۱‚۳.گونه شناسی منشاء ادعیه
با بررسی ادعیه منسوب و منقول از حضرت از نظر منشاء صدور با دو گونه مواجه می شویم: ادعیه اخباری و ادعیه انشایی.
۱‚۱‚۳. ادعیه اخباری
ادعیه هستند که به حضرت آموخته شده است و حضرت به صراحت می فرمایند که این دعا به من آموخته شده است یا از … نقل می نمایم.
۱‚۱‚۱‚۳.ادعیه آموخته شده توسط رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم
« أَقْبَلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع إِلَى النَّبِیِّ ص فَسَأَلَهُ شَیْئاً فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص یَا عَلِیُّ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً مَا عِنْدِی قَلِیلٌ وَ لَا کَثِیرٌ وَ لَکِنِّی أُعَلِّمُکَ شَیْئاً أَتَانِی بِهِ جَبْرَئِیلُ خَلِیلِی فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ هَذِهِ هَدِیَّهٌ لَکَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَکْرَمَکَ اللَّهُ بِهَا لَمْ یُعْطِهَا أَحَداً قَبْلَکَ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ وَ هِیَ تِسْعَهَ عَشَرَ حَرْفاً لَا یَدْعُو بِهِنَّ مَلْهُوفٌ وَ لَا مَکْرُوبٌ وَ لَا مَحْزُونٌ وَ لَا مَغْمُومٌ وَ لَا عِنْدَ سَرَقٍ وَ لَا حَرَقٍ وَ لَا یَقُولُهُنَّ عَبْدٌ یَخَافُ سُلْطَاناً إِلَّا فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ وَ هِیَ تِسْعَهَ عَشَرَ حَرْفاً أَرْبَعَهٌ مِنْهَا مَکْتُوبَهٌ عَلَى جَبْهَهِ إِسْرَافِیلَ وَ أَرْبَعَهٌ مِنْهَا مَکْتُوبَهٌ عَلَى جَبْهَهِ مِیکَائِیلَ وَ أَرْبَعَهٌ مِنْهَا مَکْتُوبَهٌ حَوْلَ الْعَرْشِ وَ أَرْبَعَهٌ مِنْهَا مَکْتُوبَهٌ عَلَى جَبْهَهِ جَبْرَئِیلَ وَ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا حَیْثُ شَاءَ اللَّهُ فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع کَیْفَ نَدْعُو بِهِنَّ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ قُلْ یَا عِمَادَ مَنْ لَا عِمَادَ لَهُ وَ یَا ذُخْرَ مَنْ لَا ذُخْرَ لَهُ وَ…»[۲۴۳]، « أَ لَا أُعَلِّمُکَ دُعَاءً عَلَّمَنِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص»[۲۴۴]،« عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ حَبِیبِی رَسُولُ اللَّهِ ص أَمَرَنِی أَنْ أَدْعُوَ بِهِنَّ عِنْدَ خَتْمِ الْقُرْآنِ»[۲۴۵]، « هِیَ أَنَّ النَّبِیَّ ص رَأَى فِی بَاطِنِ جَنَاحِ جَبْرَئِیلَ ع الدُّعَاءَ فَعَلَّمَهُ عَلِیّاً ع وَ الْعَبَّاسَ وَ قَالَ یَا عَلِیُّ یَا خَیْرُ بَنِی هَاشِمٍ یَا بَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ سَلُوا رَبَّکُمْ بِهَؤُلَاءِ الْکَلِمَاتِ فَوَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ…»[۲۴۶]، «حرز یمانی: فَقَالَ مَوْلَانَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص قَدْ عَلِمْتُ ذَلِکَ وَ لَقَدْ عَلَّمَنِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ مَا اسْتَعْسَرَ عَلَیَّ أَمْرٌ إِلَّا اسْتَیْسَرَ بِه»[۲۴۷]، دعای مشلول، دعای صباح و…
۲‚۱‚۱‚۳.جبرئیل علیه السلام
دعای شب شنبه: « عَنْ عَلِیٍّ ع تَعَلَّمَهُ مِنْ جَبْرَئِیلَ ع حَیْثُ رَآهُ یَدْعُو بِهِ لَیْلَهَ السَّبْتِ وَ لَمْ یَعْرِفْهُ فَقَالَ النَّبِیُّ ص ذَاکَ جَبْرَئِیلُ ع یَا مَنْ عَفَى عَنِ السَّیِّئَاتِ فَلَمْ یُجَازِ بِهَا ارْحَمْ عَبْدَکَ یَا اللَّهُ نَفْسِی نَفْسِی ارْحَمْ عَبْدَکَ»[۲۴۸]، « یَا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ یُقْرِؤُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ قَدْ رَأَیْتُ مَوْقِفَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع مُنْذُ اللَّیْلَهِ وَ أَهْدَیْتُ لَهُ مِنْ مَکْنُونِ عِلْمِی»[۲۴۹]
۳‚۱‚۱‚۳.حضرت خضر علیه السلام
«َانْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: رَأَیْتُ الْخَضِرَ ع فِی الْمَنَامِ قَبْلَ بَدْرٍ بِلَیْلَهٍ فَقُلْتُ لَهُ عَلِّمْنِی شَیْئاً أُنْصَرْ بِهِ عَلَى الْأَعْدَاءِ فَقَالَ قُلْ یَا هُوَ یَا مَنْ لَا هُوَ إِلَّا هُوَ فَلَمَّا أَصْبَحْتُ قَصَصْتُهَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ لِی یَا عَلِیُّ عُلِّمْتَ الِاسْمَ الْأَعْظَمَ.»[۲۵۰]، « عَنْ مُحَمَّدِ ابْنِ الْحَنَفِیَّهِ عَلَیْهِ الرَّحْمَهُ قَالَ بَیْنَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع یَطُوفُ بِالْبَیْتِ إِذَا رَجُلٌ مُتَعَلِّقٌ بِالْأَسْتَارِ وَ هُوَ یَقُولُ یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ یَا مَنْ لَا یُغَلِّطُهُ السَّائِلُونَ یَا مَنْ لَا یُبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ- أَذِقْنِی بَرْدَ عَفْوِکَ وَ حَلَاوَهَ رَحْمَتِکَ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع هَذَا دُعَاؤُکَ- قَالَ لَهُ الرَّجُلُ وَ قَدْ سَمِعْتَهُ قَالَ نَعَمْ قَالَ فَادْعُ بِهِ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاهٍ- فَوَ اللَّهِ مَا یَدْعُو بِهِ أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی أَدْبَارِ الصَّلَاهِ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ کَانَتْ عَدَدَ نُجُومِ السَّمَاءِ وَ قَطْرِهَا وَ حَصْبَاءِ الْأَرْضِ وَ ثَرَاهَا فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّ عِلْمَ ذَلِکَ عِنْدِی وَ اللَّهُ وَاسِعٌ کَرِیمٌ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ وَ هُوَ الْخَضِرُ ع صَدَقْتَ وَ اللَّهِ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ فَوْقَ کُلِّ ذِی عِلْمٍ عَلِیمٌ »[۲۵۱]، دعای کمیل: « قَالَ کُمَیْلُ بْنُ زِیَادٍ کُنْتُ جَالِساً مَعَ مَوْلَایَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی مَسْجِدِ الْبَصْرَهِ وَ مَعَهُ جَمَاعَهٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ مَا مَعْنَى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ قَالَ ع لَیْلَهُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ الَّذِی نَفْسُ عَلِیٍّ بِیَدِهِ إِنَّهُ مَا مِنْ عَبْدٍ إِلَّا وَ جَمِیعُ مَا یَجْرِی عَلَیْهِ مِنْ خَیْرٍ وَ شَرٍّ مَقْسُومٍ لَهُ فِی لَیْلَهِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ- إِلَى آخِرِ السَّنَهِ فِی مِثْلِ تِلْکَ اللَّیْلَهِ الْمُقْبِلَهِ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یُحْیِیهَا وَ یَدْعُو بِدُعَاءِ الْخَضِرِ ع إِلَّا أُجِیبَ [لَهُ]…»[۲۵۲]
۲‚۱‚۳.ادعیه انشائی
ادعیه ای که با مراجعه به منابع نقل روایت این نکته ذکر نشده است که این دعا به حضرت آموخته شده است یا اینکه ائمه پس از امیرالمومنین (صلوات الله علیه) بیان فرموده اند که این دعا به حضرت آموخته شده است؛ و از منشآت حضرت است که غالب ادعیه حضرت بدین شکل است.
۲‚۳.گونه شناسی مخاطب دعا
لطائف و اسرارى که در ادعیه استفاده مىشود در روایات دیده نمىشود به این علت که در روایات با مردم بکنه عقل خودشان با آنها سخن نگفتند بلکه بقدر عقول آنان با آنان تکلم مىکردند اما با خداوند متعال بکنه عقل خودشان مناجات و دعا داشتند .[۲۵۳]
راویان و اصحاب معصومین ( علیهم السلام) همه در یک حد و اندازه از لحاظ فهم و سعه صدر و گنجایش نبوده اند و روایت هر کس از معصوم علیه السلام نشان دهنده جایگاه و سطح معرفتی اوست و عده کمی از اصحاب محرم سرِّ معصومین بودند. امام صادق علیه السلام:
« اعرفوا منازل شیعتنا على قدر روایتهم عنّا و فهمهم منّا»[۲۵۴]، «اعرفوا منازل الناس منّا على قدر روایتهم عنّا»[۲۵۵]، « اعرفوا منازل شیعتنا على قدر روایتهم عنّا و درایتهم منّا»[۲۵۶]و …
امیرالمومنین علیه افضل الصلوات:
« یَا کُمَیْلُ إِذَاعَهُ سِرِّ آلِ مُحَمَّدٍ ص لَا یَقْبَلُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْهَا وَ لَا یَحْتَمِلُ أَحَداً عَلَیْهَا یَا کُمَیْلُ وَ مَا قَالُوهُ لَکَ مُطْلَقاً فَلَا تُعْلِمْهُ إِلَّا مُؤْمِناً مُوَفَّقاً یَا کُمَیْلُ لَا تُعْلِمُوا الْکَافِرِینَ مِنْ أَخْبَارِنَا فَیَزِیدُوا عَلَیْهَا فَیَبْدُوکُمْ بِهَا إِلَى یَوْمِ یُعَاقَبُونَ عَلَیْهَا»[۲۵۷].
با بررسی روایان ادعیه حضرت می بینیم که برخی برای مسائل عادی درخواست دعا کرده اند، برخی برای مسائل معرفتی، برخی ناظر مناجات حضرت با قاضی الحاجات بوده اند، برخی روای ادعیه نهانی و سرِّ حضرت بوده اند و …
در زمان گذشته به علت عدم دسترس بودن کتب و کاغذ، کتاب در دسترس علما و اندیشمندان بود و مردم برای رفع مسائل فقهی، معرفتی و مشکلات زندگی خود به عالمان محل زندگی مراجعه می نمودند و عالم با توجه به شناختی (ظاهری و باطنی)که از افراد داشت پاسخگوی سوالات و راهنمای مشکلاتشان بود و از روایات راهکار ارائه می نمود.[۲۵۸]
ولی در حال حاضر بخاطر گسترش صنعت چاپ و در دسترس بودن کتابها مردم عادی به منابع حدیثی (اعم از روایی و دعایی) دسترسی دارند و با مراجعه مستقیم به کتابهای مربوطه در پی حل مسائل و مشکلاتشان هستند در صورتی که برخی روایات از نظر سندی دارای مشکل هستند، برخی در شرایط تقیه صادر شده است، برخی روایات عام و خاص هستند، معانی واژگان با معنی امروزی متفاوت است، برخی روایات با هم و برخی با آیات قرآن در تعارض هستند و … و لازم است عالم به کتاب و سنت، لغت، تاریخ، فقه، عرفان و … معارف اسلامی را ارائه نماید.
با بررسی ادعیه می بینیم از معصومین علیه السلام برای یک موضوع مثلا توسعه رزق ادعیه متفاوتی نقل شده است حتی از یک معصوم در این موضوع روایات گوناگون نقل شده است؛ آیا یکی از دلایل این تنوع آن نیست که معصوم علیه السلام متناسب با سطح معرفتی و گنجایش شخص به او دعایی آموزش داده اند؟ برخی از ادعیه رزق ناظر به استغفار و غفران الهی است و معصوم به آیات قرآن مجید استشهاد کرده است، برخی ناضر به فضل و رحمت الهی است، برخی ناظر به وهابیت الهی است، برخی ناظر به سنن الهی و افعال الهی است مثل رازق بودن طفل صغیر و روزی دهنده حیوانات و گیاهان و …
آیت‌الله بهجت (ره) می‌فرمود:
« در حاشیه مفاتیح آورده است که برای زیارت اهل‌بیت (ع) در عالم رؤیا برای افراد مختلف، ادعیه‌ی متفاوتی را یاد داده‌اند. این نشان می‌دهد که برای همه، یک نسخه نتیجه نمی‌دهد». ایشان هم‌چنین می‌فرمود: «به اعتقاد من باید همه دعاها را خواند تا ببینیم کدام یک جواب می‌دهد. یک دعا را نخوانیم و بگوییم اثر نکرد». [۲۵۹]
نکته دیگر اینکه در مقدمه یا موخره برخی ادعیه این نکته از راوی یا معصوم علیه السلام ذکر شده است که این دعا را به … نیاموزید یا کتمان کنید.
در پایان دعای « یَا عِمَادَ مَنْ لَا عِمَادَ لَهُ وَ یَا ذُخْرَ مَنْ لَا ذُخْرَ لَه و ..» روای می گوید: « لا تعلموا السفهاء ذلک»[۲۶۰]
در دعایی که :
« جَاءَ جَبْرَائِیلُ ع إِلَى النَّبِیِّ ص وَ مَعَهُ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ ع قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَکْرَمَکَ وَ أُمَّتَکَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ بِهَذَا الْأَسْمَاءِ فَطُوبَى لَکَ وَ لِأُمَّتِکَ وَ لِمَنْ یُوَفِّقُهُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ أَنْ یَدْعُوَ بِهَذَا الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ عَظِیمٌ جَلِیلٌ وَ هُوَ مِنْ کُنُوزِ الْعَرْشِ و…» و در پایان حضرت جبرئیل ( علیه السلام) می گوید: «فَلَا تُعَلِّمْ هَذَا الدُّعَاءَ إِلَّا الْخِیَارَ مِنْ أُمَّتِکَ لِأَنَّهُ جَرَى فِی حُکْمِ اللَّهِ تَعَالَى وَ عِلْمِهِ أَنْ یَسْتَجِیبَ لِمَنْ دَعَا مَرَّهً وَاحِدَهً»[۲۶۱]: این دعا را جز نیکان امتت به کسی نیاموز چون خداوند متعال در حُکم و علمش چنین مقدر کرده است که کسی یک بار آن را بخواند دعایش را اجابت کند.
در مقدمه دعای هشتم از صحیفه جامعه علویه است: « لَا تُطْلِعُوا هَذَا الدُّعَاءَ وَ التَّسْبِیحَ إِلَّا مَنِ اجْتَمَعَتْ فِیهِ خَمْسَهُ خِصَالٍ الْهُدَى وَ التُّقَى وَ الْوَرَعُ وَ الصِّیَانَهُ وَ الزُّهْدُ وَ لَا تُعَلِّمُوهَا سُفَهَاءَکُمْ: دیگران نسبت به این دعا آگاه نکنید و آن را به کم خردانتان نیاموزید»[۲۶۲].
در ابتدای جوشن کبیر این گونه آمده است:
«حُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ قَالَ قَالَ أَبِی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَا بُنَیَّ أَ لَا أُعَلِّمُکَ سِرّاً مِنْ أَسْرَارِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَّمَنِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ کَانَ مِنْ أَسْرَارِهِ لَمْ یَطَّلِعْ عَلَیْهِ أَحَدٌ… فَقَالَ جَبْرَئِیلُ یَا مُحَمَّدُ لَا تُعَلِّمْ هَذَا الدُّعَاءَ إِلَّا لِمُؤْمِنٍ یَسْتَحِقُّهُ لَا یَتَوَانَى فِی حِفْظِهِ وَ [لَا] یَسْتَهْزِئُ بِهِ … لَا تَسْمَحْ بِهَذَا الدُّعَاءِ إِلَّا لِمُؤْمِنٍ مُوَالٍ یَسْتَحِقُّهُ حَقِّی بِهِ وَ إِنْ بَذَلْتَهُ لِغَیْرِ مُسْتَحِقِّهِ مِمَّنْ لَا یَعْرِفُ حَقَّهُ وَ مَنْ یَسْتَهْزِئُ وَ قَالَ النَّبِیُّ ص لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع یَا عَلِیُّ عَلِّمْهُ لِأَهْلِکَ وَ وُلْدِکَ وَ حُثَّهُمْ عَلَى الدُّعَاءِ وَ التَّوَسُّلِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ بِالاعْتِرَافِ بِنِعْمَتِهِ وَ قَدْ حَرَّمْتُ عَلَیْهِمْ أَلَّا یُعَلِّمُوهُ مُشْرِکاً فَإِنَّهُ لَا یَسْأَلُ اللَّهَ حَاجَهً إِلَّا أَعْطَاهُ وَ کَفَاهُ وَ وَقَاه»[۲۶۳].
نکاتی که از روایت برداشت می شود اینکه رسول خدا صلی الله علیه و آله کسی را بر دعای جوشن کبیر جزء امیرالمومنین علیه افضل الصلوات المصلین آگاه نکرده بود، دعای جوشن کبیر از اسرار الهی است، و از رسول خدا صلی الله علیه و آله خواسته می شود دعا را فقط به کسی که دعا را سبک نمی شمارد و مسخره نمی کند و با نیت خالص و طهارت می خواند آموزش بدهد و برای دعا شانی همانند قرآن مجید قائل شده است که « یَکُونُ عَلَى طَهَارَهٍ لِأَنَّهُ لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ» و حضرت از سید الشهداء می خواهند که دعا را به مومن ولایتمدار بیاموزند و رسول خدا صلی الله علیه و آله از حضرت می خواهند آن را به اهل و فرزندانش بیاموزند و آن را به مشرکان نیاموزند.
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع :
ﻧﮕﺎرش ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﮋوهشی درباره گونه شناسی دعا در کلام امیرالمومنین علی- فایل ۶
