R _{m.t i}   - R _i.t = _i
۲-۶-۱- صحت بتای تاریخی
نکته مهم در بررسی بتا ، تعیین رابطه بتای تاریخی و آتی است. بلوم ولیوی^[۱۵]( ۱۹۸۹ ) اولین آزمون جامع را پیرامون رابطه بین بتاها در طول زمان انجام دادند. بلوم بتاها را با بهره گرفتن از رگرسیون سریهای زمانی ، بطور ماهانه برای یک دوره هفت ساله غیر همپوشان محاسبه نمود . وی بتاها را برای پرتفویهای یک سهمی ، دو سهمی ، چهار سهمی و به همین ترتیب تا پرتفوی پنجاه سهمی محاسبه نمود و برای هر پرتفوی ، شدت همبستگی بتاها را از دورهای به دوره دیگر ، مورد آزمون قرار داد . وی نتیجه گرفت بتاها در پرتفویهای کوچک ، در بر گیرنده ، اطلاعات بسیار کمتری از بتاهای آتی سهام می باشند.

بطور کلی می توان نتیجه گیری نمود از آنجا که بتای پرتفوی با خطای کمتری محاسبه می شود و بتای پرتفوی ، کمتر از بتاهای سهام تغییر می نماید، لذا قدرت پیش بینی بتای تاریخی پرتفوی ، نسبت به بتای تاریخی سهام بهتر است(راعی، ۱۳۸۳).
۲-۷- بتای اساسی^[۱۶]
چنانچه ذکر شد بتا مقیاسی از ریسک است که از ارتباط بین بازدهی سهام و بازدهی بازار ناشی می شود . با این حال ، ریسک یک شرکت باید توسط ترکیب تعدادی از متغیرهای اساسی و ویژگیهای بازار سهام شرکت، تعیین گردد(راعی،۱۳۸۳).
از تلاشهای اولیه به منظور تعیین بتا از طریق متغیرهای اساسی شرکت ، می توان به کارهای بیور، کنتر و شولز^[۱۷] اشاره کرد. آنها ارتباط بین هفت متغیر اساسی شرکت را با بتای سهام شرکت بررسی کردند. هفت متغیری که آنها بررسی نمودند ، عبارت بودند از:
نسبت پرداخت سود نقدی ( سود نقدی تقسیم بر عایدی هر سهم )
رشد داراییها ( تغییر سالیانه در کل داراییها )
نسبت اهرم ( ارزش اوراق دارای مزایای خاص بر کل داراییها)
نسبت جاری ( داراییهای جاری تقسیم بر بدهیهای جاری )
اندازه داراییهای شرکت ( کل داراییها )
انحراف معیار
بتای حسابداری (بتایی که از طریق تخمین رگرسیون سریهای زمانی بر عایدات شرکت بدست می آید و اغلب بتای عایدات نامیده می شود)
بررسی این متغیر ها نشان می دهد که:
رابطه بین نسبت پرداخت سود نقدی و بتا به خاطر یکی از شرایط زیر وجود دارد الف ) نسبت پرداخت ( سود تقسیمی ) بیشتر ، بیانگر اطمینان مدیریت از سطح عایدات آتی شرکت منفی است.
ب) سود تقسیمی ، ریسک کمتری را نسبت به منفعت سرمایه^[۱۸] دارد ، از اینرو شرکتی که عایداتش را بیشتر بصورت سود تقسیمی پرداخت مینماید ، دارای ریسک کمتری است.
بنظر می رسد میزان رشد دارایی ، با بتا رابطه مثبت داشته باشد . چنین بنظر می رسد که شرکتهایی که از رشد دارایی بیشتری برخوردارند، ریسک بیشتری را نسبت به شرکتهای دارای رشد کمتر داشته باشند.
نسبت اهرم ، تغییرپذیری جریان عایدات شرکتها را افزایش می دهد، از اینرو ریسک و بتا را افزایش خواهد داد.
انتظار می رود که شرکتی با درجه نقدینگی بالا ، ریسک کمتری را نسبت به شرکتی با درجه نفدینگی پایین داشته باشد : لذا نقدینگی با بتا رابطه منفی دارد.
به نظر می رسد اغلب شرکتهای بزرگ ، ریسک کمتری را نسبت به شرکتهای کوچک داشته باشند که علت آن بیشتر بخاطر دسترسی راحتتر آنها به بازارهای سرمایه است . لذا آنها بتای کمتری خواهند داشت .
در نهایت اینکه ، هرچقدر جریان عایدات شرکت متغیرتر بوده و بیشتر مرتبط با بازار باشد بتای آن بیشتر خواهد بود. ( بریلی و استیوارت ۲۰۰۴) .
نکته مهم دیگر در تخمین هرچه بهتر بتا ، ادغام اثرات متغیرهای اساسی با بتای سهام است . معمولا این عمل از طریق مرتبط نمودن بتا به چندین متغیر اساسی ، از طریق رگرسیون چند گانه صورت میپذیرد . در این حالت باید معادله ای به شکل زیر بر آورد شود.
y_i = β_۰ + β_۱x₁ + β_۲ x₂+…..+ β_n x_n+ε _n
که x_i ها یکی ازn متغیر ( اساسی ) فرضی می باشند که بتا را تحت تاثیر قرار می دهند .
۲-۸- ثبات ضریب  بعنوان شاخص ریسک سیستماتیک
مدل قیمت گذاری داراییهای سرمایه ای بر اساس یکسری از مفروضات اساسی بنا نهاده شده است که یکی از آنها فرض ثبات ضریب بتا در طول دوره است. چنانچه ضریب بتا سهام ثابت نباشد ، مشکلاتی در جهت استفاده از این مدل بوجود خواهد آورد. از اینرو در صورتیکه ضریب بتا در طول زمان ثبات لازم را نداشته باشد ، نتایج بدست آمده از این مطالعات غیر قابل استفاده خواهد بود.
در مورد ثبات یا عدم ثبات بتا در طول زمان دو طرز فکر متفاوت وجود دارد . عده ای معتقدند که گذشته تصویر کاملی از آینده بوده و بیان می کنند که بتاهای یک دوره تخمین بدون تورشی از بتای دوره بعد می باشد بطوریکه با داشتن بتای یک دوره بتای دوره بعد را می توان به آسانی پیش بینی نمود . در مقابل گروه دوم معتقدند که بتای گذشته (تاریخی) مبنای صحیح جهت تخمین بتای آینده نیست و بتای محاسبه شده در طول زمان در حال تغییر است . طرفداران این طرز فکر دلایل متعددی برای این بی ثباتی ذکر کرده اند از جمله آنها می توان به تمایل بتاها به میانگین ، تغییر در مولفه های اساسی شرکت ، تغییر در مولفه های کلان اقتصادی و … اشاره کرد.
مطالعات متعددی در مورد ثبات ضریب بتا انجام گرفته است که همگی آنها به نتایج تقریبا مشابهی مبنی بر عدم ثبات ضریب بتا سهام منفرد و ثبات نسبی ضریب بتای پرتفوی در طول دوره دست یافته اند.( راعی ، ۱۳۸۳) .
۲-۹- ریسکهای ناشی از شرکت
۲-۹-۱- ریسک تجاری
از دیدگاه نظری شرکت دارای مقدار معینی ریسک است که بصورت ذاتی یا فطری در فعالیتهای آن وجود دارد که در اصطلاح به آن ریسک تجاری گویند و یا بعبارتی ریسک تجاری عدم اطمینانی است که بصورت ذاتی در پیش بینی سود عملیاتی شرکت دارد. به عبارتی ریسک تجاری ریسک انفرادی^[۱۹] است. در این رابطه خالص سود عملیاتی پس از کسر مالیات^[۲۰] عبارت است سود عملیاتی بعد از کسر مالیات .
پراسد و مریکاس^[۲۱] در سال ۱۹۸۴ اینطور بیان کردهاند که ریسک تجاری شرکت غیر اهرمی را میتوان از طریق انحراف معیار بازده سهام محاسبه کرد(جولای،۱۳۸۸) و با توجه به آن فرمول محاسبه ریسک تجاری با بهره گرفتن از رگرسیون بصورت زیر ارائه شد:
R_ut = a_u + β_ut * R_mt + eu
و متغیرهای مربوط به آن بدین شکل تعریف خواهند شد :
R_ut : بازده شرکت غیر اهرمی برای دوره t
β_ut : ریسک شرکت غیر اهرمی که همان ریسک تجاری است.
R_mt : بازده پرتفوی بازار
a_u : عرض از مبدا خط رگرسیون.
ریسک تجاری تا حد زیادی به هزینه عملیاتی شرکت نیز وابسته است بطوریکه اگر هزینه های ثابت بالا باشد ، حتی کاهش اندکی در فروش میتواند بازده سهام را به میزان زیادی کاهش دهد . بنابراین اگر سایر عوامل ثابت باشند هراندازه که هزینه های ثابت زیاد باشند ریسک تجاری شرکت بیشتر میشود .از طرفی اگر شرکت هیچگونه وامی دریافت نکند عدم اطمینان یا ریسک بازده سهام آینده ، ریسک تجاری تلقی میشود بنابراین میتوان اینطور نتیجه گرفت که ریسک تجاری نه تنها در صنایع مختلف بلکه در شرکتهای فعال در یک صنعت فرق میکند.
۲-۹-۱-۱-عوامل موثر در ریسک تجاری
ریموند پی عوامل موثر در ریسک تجاری را به صورت زیر بیان کرده است :

• • نامطمئن بودن تقاضا : در صورتیکه سایر عوامل ثابت باشند ، هر اندازه که تقاضا برای محصولات شرکت قابل پیشبینی باشد ، در آن صورت ریسک تجاری بیشتر است.

• • تغییر یا نوسان در قیمت فروش : هر اندازه که نوسان در قیمت فروش بیشتر باشد،ریسک تجاری نیز بیشتر است.

• • تغیییرات در هزینه مواد اولیه

• • قرار گرفتن در معرض ریسکهای خارجی

• • میزان ثبات در هزینه ها : هر اندازه که هزینه های ثابت شرکت بیشتر باشد ، شرکت در معرض ریسک تجاری بیشتری است بخصوص زمانیکه قیمت فروش محصولات نوسان هم داشته باشد. بعبارتی اگر سایر عوامل ثابت باقی بمانند، هراندازه اهرم عملیاتی شرکتی بیشتر باشد ریسک تجاری نیز بیشتر خواهد بود.

• • توانایی در تعدیل قیمت محصولات با توجه به تغییر در هزینه اقلام ورودی.

• • توانایی در عرضه محصول جدید (به هنگام ) و مبتنی بر مقایسه هزینه و منفعت : شرکتهایی که از فنآوری پیشرفته استفاده میکنند بیشتر در معرض ریسک تجاری هستند(جهانخانی،۱۳۸۵).

۲-۹-۲- ریسک مالی
ریسک مالی ریسکی است که در نتیجه دریافت هرگونه وام یا اعتبار مالی به صاحبان سهام تحمیل میشود.استفاده از وام و اهرم مالی باعث میشود که ریسک سرمایهگذاران در سهام افزایش یابد و احتمالا بالا رفتن این ریسک میتواند مزایا و منافع حاصل از اخذ وام را خنثی کند. اگر از وام استفاده بکند فقط دارندگان سهام عادی متحمل ریسک مالی میشوند ، به این دلیل که دارندگان اوراق قرضه مبلغ ثابتی به عنوان بهره دریافت میکنند و از تحمل هرگونه ریسک مالی مصون میمانند.بطور خلاصه هرچقدر درجه اهرم مالی بیشتر باشد بازده سهام نسبت به تغییر در سود قبل از بهره مالیات حساستر خواهد بود .اهرم مالی و عملیاتی موجب افزایش بازده مورد انتظار متعلق به سهامداران میشود ولیکن هردوی آنها موجب افزایش ریسک کل شرکت میشود (وستون،بریگام،یوستون،ترجمه عبده تبریزی،۱۳۸۶).
۲-۹-۳-ریسک ورشکستگی
ریسک ورشکستگی را ناتوانی شرکت در پرداخت به موقع تعهدات و بدهیهایش بیان میکنند، و اینطور بیان میدارند که این ریسک با نقدینگی شرکت در ارتباط است . ریسک ورشکستگی تابعی از ریسک تجاری و مالی است ،یعنی ترکیبی از این دو ریسک میتواند شرکت را ورشکسته نماید . به عبارتی دیگر با بررسی میزان نوسانپذیری سود عملیاتی و حجم هزینه های ثابت مالی ، میتوان نتیجه گرفت که با بالا بودن این دو ریسک، فاکتور ریسک ورشکستگی شرکت نیز بالا خواهد بود. حال اگر شرکتی درجه ریسک تجاری بالایی را متحمل شده باشد میبایست ریسک مالی را در سطح پایینی نگه دارد و برعکس اگر شرکت از ریسک تجاری پایینی برخوردار باشد،دراین حالت میتواند درجه ریسک مالی بالایی را تحمل کند . از طریق برقراری تعادل بین ریسک تجاری و ریسک مالی ،شرکتها قادر خواهند بود ریسک ورشکستگی خود را کنترل نمایند(جولای،۱۳۸۸).
۲-۹-۴- ریسک کاهش قیمت سهام
دلایل زیادی مبنی بر نوسان بیش از حد بازار سهام وجود دارد یک ریسک که با دیدگاه مبتنی بر کارایی بازار سازگار است، ریشه در متغیر بودن بتا دارد. بنابراین میتوان ادعا کرد که ریسک شرکت و نوسان آن میتواند تاثیرات چشمگیری در بازار و قیمت سهام داشته باشد(چن و هنگ، ۲۰۰۱،ص ۳۴۵-۳۸۱).