مدارکوشواهدنشانمی­دهداندازهسازمانتفکیکدرونسازمانراموجبشدهوافزایشتفکیک،افزایشاندازهرادرپیدارد،لکنسازمانهایبزرگپیچیدهترند.
۲-۱-۱۴-۲ اندازهورسمیت
تقریبا توافق کلی وجود دارد که سازمانهای بزرگ تمایل بیشتری به رسمی سازی دارند. یافته های دانشگاه استون این نظریه را که اندازه سازمان، میزان رسمیت را متاثر می­سازد تایید می­ کند.
۲-۱-۱۴-۳- اندازه و تمرکز
افزایشدراندازهسازمانمنجربهعدمتمرکزمی­شود. درسازمانهایکوچک،مدیریتمی­تواندازطریقتصمیمگیریبصورتمتمرکز،اعمالکنترلکند.(رابینز ، استیفن ، ترجمه الوانی و دانایی فرد، ۱۳۸۷ : ۱۳۶-۱۳۹)
۲-۱-۱۴-۴- فنآوری و پیچیدگی
مدارکوشواهدیوجوددارد(امانهبهطورقطعویقین(کهنشانمیدهد،فناوریتکراری،پیچیدگیکمیبههمراهداردوبالعکس. یعنیفناوریغیرتکراریبهاحتمالزیاد،پیچیدگیسطحبالاییراسببمی­شود.
۲-۱-۱۴-۵- فنآوری و رسمیت
بابررسیپنجتحقیقعمدهدرموردفناوری،محققیندریافتندکهبینفناوریتکراریورسمیتارتباطمثبیوجوددارد. بررسیهانشانمی­دهدکهتعمیمتاثیرفناوریبررسمیبودنبایدبااحتیاطصورتگیرد،زیرااگرچهایندوباهمرابطهدارنداماتردیدهاییهمدراینموردوجوددارندزیراوقتیکهاندازهسازمانکنترلمی­گردد،اینرابطهکمرنگمی­شود.
۲-۱-۱۴-۶- فنآوری و تمرکز
رابطهفناوریوتمرکز،بوسیلهمیزانرسمیتتعدیلمی­شود. بهعبارتی،فناوریهایتکراری،وقتیرسمیتکماست،منجربهتمرکزمی­گردند.(رابینز ، استیفن ، ترجمه الوانی و دانایی فرد، ۱۳۸۷ : ۱۷۳-۱۷۴)
۲-۱-۱۴-۷- محیط و پیچیدگی
پیچیدگی و عدم اطمینان محیطی رابطه ای معکوس با هم دارند. یافته های لارنس لورش این مسئله را تعدیل می­ کند که فعالیت­هایی که در بخش های مرزی سازمان انجام می­گیرد و در نتیجه بیشترین تعامل را با محیط دارند، از کمترین پیچیدگی برخوردار می­باشند.
۲-۱-۱۴-۸- محیط و رسمیت
چونمحیط­هایباثباتنیازبهواکنشسریعراحداقلساختهوصرفهجویی­هایاقتصادینیزحکممی­کندکهسازمان­ها،فعالیت­هایشانرااستانداردسازند،لذامحیطهایباثباتبایستیمنجربهرسمیتسطحبالاییشوند. امادرخصوصفرضیهمخالفیعنیاینکهمحیطپویابایستیرسمیتکمراموجبشود،بایستیبااحتیاطبرخوردکرد. بدونشک،ترجیحاتمدیریت،گرایشبهاینداشتهکه . عملیاتیسازمانیخودراازوضعیتعدماطمینانخارجکند. اگرچنینچیزیمحققشود،محیطپویاباعثمیشودفعالیتهاییکهدرمرزسازمانصورتمی­گیردازرسمیتکمیبرخوردارگردددرحالیکهبطورنسبیرسمیتزیادیدرسایرفعالیت­هاوکارکردهایدرونیسازمانحفظخواهدشد.
۲-۱-۱۴-۹- محیط و تمرکز
هرچهمحیطازپیچیدگیبیشتریبرخوردارباشد،ساختارهابیشترحالتعدمتمرکزبهخودمی­گیرند.بدونتوجهبهبعدایستاوپویایمحیطی،اگرعواملوعناصرمتعددنامشابهدرمحیطوجودداشتهباشند،سازمانمی­تواندازطریقعدمتمرکزبهنحویمناسبتروبهترباعدماطمینانمحیطیبرخوردنماید. همچنینناهمگونی­هایمختلفدرمحیط،ازطریقعدمتمرکز،پاسخدادهمی­شود.(رابینز ، استیفن ، ترجمه الوانی و دانایی فرد، ۱۳۸۷ : ۱۹۹-۲۰۰)
۲-۱-۱۴-۱۰قدرت - کنترلوپیچیدگی
تفکیکزیاد(افقی،عمودی،یاازلحاظجغرافیایی)منجربهمشکلاتیدرامرهماهنگیوکنترلمیشود،لذاازمدیریتمی­توانانتظارداشتکهکمترینمیزانپیچیدگی(برایحداکثرنمودنکنترل)متناسببامعیارهایرضایتبخشبرایاثربخشیرابرگزیند.

سیستم­هایاطلاعاتیپیچیدهکهازفناوریکامپیوتربهرهمی­گیرند،مدیریتراقادرمی­سازددامنهوسیعیازفعالیت­هادرسطوحمتعددسلسلهمراتبسازمانیوهمچنینفعالیتهاییکههزارانمایلدورازمرکزسازمانانجاممی­گیرد،نظارتوکنترلدقیقنماید.
۲-۱-۱۴-۱۱ قدرت - کنترلورسمیت
صاحبانقدرتبرقوانینومقرراتیکهبرکاروفعالیتکارکنانحاکمیتدارد،نفوذخواهندداشت. آنچهمدنظرقدرتمداراناست،کنترلمطلوبمیباشد،لذابرایتحققاینامر،سازمانهابایدازمیزانرسمیتزیادیبرخوردارباشند.
نظربهاینکهصاحبانقدرتانتخابکنندگانفناوریومحیطهستند،لاجرمفناوریومحیط­هاییرابرمی­گزینندکهحفظکنترلآنهاراتسهیلوباسطوحبالایرسمیتسازگارباشد.
۲-۱-۱۴-۱۲ قدرت–کنترلوتمرکز:
موقیکهصاحبانقدرتخواهانآنهستندکهخودراسابهاتخاذتصمیمبپردازند،تمرکزضرورتپیدامیکند. مدافعیندیدگاهقدرت–کنترلمدعی­اندکهعدمتمرکزبایدبندرتدرسازمانجابازکندواگربهافراداستقلالدادهشود،ایناستقلالهمراهباارزیابیسریعودقیقباشد. وجودفناوریاطلاعاتاینامکانرابوجودمی­آوردکهنمودبیرونیازعدمتمرکزوجودداشتهباشد. درحالیکهکنترلمتمرکزموثریراحفظمی­کنند.(رابینز ، استیفن ، ترجمه الوانی و دانایی فرد، ۱۳۸۷ : ۲۲۸-۲۳۱)
۲-۱-۱۵ انواعساختارسازمانیازنظرمینتزبرگ :
مینتزبرگدرکتابخودتحتعنوان ” سازماندهی : پنجالگویکارساز ” پنجساختارسازمانیرامعرفیمیکندکهدرادامهبهشرحویژگیهایآنهامیپردازیم :
۱-ساختارساده :ویژگیبرجستهساختارسادهاینستکهتکاملیافتهنیست . اینساختاربهگونهایمعمولازداشتنستادتخصصیبیبهرهاستویاستادتخصصیبسیارکوچکیدارد . تقسیمکارآنروشننیستوسلسلهمراتبآنکوتاهاست،ساختاردارایحداقلرسمیتبودهوازتفکیکعمودیبسیارزیاددراختیاراتبرخوردارمیباشد .هماهنگیدرساختارسادهبیشترازراهسرپرستیمستقیمتامینمیشود،بویژهقدرتتصمیمهایبرجستهدرنزدرئیسکل متمرکزمیباشد . درواقعاینساختارازیکرئیسویکهستهعملیاتیبرپاشدهاست.(مینتزبرگ ، ۱۳۷۱ ، ترجمه فقیهی و وزیری :۲۴۳)
بوروکراسیماشینی :نظربهاینکهدیوانسالاریماشینیبرایهماهنگیخودبیشتربهاستانداردکردنفرایندهایعملیاتپشتگرماست،ستادتخصصیکهجایگاهتحلیلگراناستانداردگراستبهعنوانبخشبرجستهساختارآشکارمیگردد . درواقعدرایننوعساختارقائدهومقرراتسرتاسرسازمانرافراگرفتهوارتباطاترسمیدرهمهردههابرتریمییابدوتصمیمگیریازسلسلهمراتبرسمیپیرویمیکند . ایننوعساختارهارابیشازهرجادرمحیطهایسادهوایستایادمیشوند،یعنیدرسازمانهایگستردهایکهحجمکارعملیاتیآنهانیازمندتکرارواستانداردباشد . شایدبتوانموسسههیاتولیدانبوهراازنامدارتریننوعبروکراسیماشینیشناخت.(مینتزبرگ ، ۱۳۷۱ ، ترجمه فقیهی و وزیری : ۲۵۴)
بوروکراسیحرفهای:بوروکراسیحرفهایبهاستانداردکردنمهارتهاوقاعدههیطراحیوابستهبدانمانندآموزشوارشادرویمیآورند . اینبوروکراسیمتخصصانیعنیحرفهایهایکاملاآموزشدیدهوارشادشدهرابرایهستهعملیاتیخوداستخداممیکندواختیارنظارتبرکاررانیطیهخودآنانوامیگذارد . درواقعمیتوانگفتکهدرراستایافقیکاملاتخصصیولیدرراستایعمودیکاملاگسترشیافتهاست . استانداردهایبوروکراسیحرفهایاغلبازبیرونساختارآنسرچشمهمیگیرد . ایناستانداردهادرانجمنهاوکانونهایمستقلیکهحرفهایهایسازمانهایگوناگوندرآنعضویتدارند،شکلمیگیرد . دانشگاههاوبیمارستانهارامیتواندرایننوعساختارتقسیمبندی کرد.(مینتزبرگ ، ۱۳۷۱ ، ترجمه فقیهی و وزیری : ۲۹۳)
بوروکراسیبخشی :ساختاربخشیواحدهایراسخطمسانیرابربنیانبازارگروهیبندیمیکنند . انتقالوظیفههایعملیاتیبهمیانعملیات،وابستگیمیانبخشهارابهکنتریناندازهمیرساند . بهگونهایکههریکازبخشهامیتواندتااندازهاینیمهمستقلکارکندونیازیبههماهنگیبادیگرواحدهانداشتهباشد .قلمرونظارتدرایننوعساختاردرراسهرمراهبردیساختاربخشیگستردهاست . ادارهمرکزیکهبهبخشهاامکانمیدهدتادرتصمیمگیریهایخوداستقلالنسبتاکاملیداشتهباشندوآنگاهبرپیامدهایاینتصمیماتنظارتمیکنند . ازاینرودرساختاربخشیاستاندارکردنبازده،مکانیزمبرجستههماهنگیآنونظارتعملکردقاعدهبرجستهطراحیآنست.(مینتزبرگ ، ۱۳۷۱ ، ترجمه فقیهی و وزیری : ۳۳۴)
ادهوکراسی(ساختارهایموقت):ایننوعساختارسراسرزندهواستانداردهایرفتاریآناندگاستوکمترازاصولکلاسیکمدیریتبویژهوحدتفرماندهیپیرویمیکند . ایننوعساختارساختاریبسیارانعطافپذیربودهوشکلخاصوثابتیبهخودنمیگیرد . درایننوعساختاربعدازردهمدیریتواحدهایمختلفیدرسازمانشکلگرفتهوبصورتگروهیفعالیتمیکنند.(الوانی ، سیدمهدی،۱۳۸۶ :۱۱۴)
جدول ۲-۱ پنج ساختار سازمانی مینتزبرگ