-دشت‌ها
کردستان‌ به‌ علت‌ تراکم‌ زیاد کوه‌، فاقد دشت‌های‌ وسیع‌ است‌ و در نواحی‌ مرکزی‌ و غربی‌ دشت‌های‌ کوچک‌ وجود دارد. در برخی‌ نواحی‌ مانند قروه‌، گروس‌، کامیاران‌، مریوان‌ و دیواندره‌ دشت‌های‌ بزرگ‌ و قابل‌ توجه‌ وجود دارند.دشت‌های‌ بزرگ‌ و کوچک‌ حدود ۴۵% از سطح‌ استان‌ را فرا گرفته‌ است( جهاد کشاورزی استان کردستان).
۳-۲-۳- زمین شناسی وژئومورفولوژی استان کردستان
قسمت عمده اى از استان کردستان در پایانه شمال باخترى قلمرو ساختارى رسوبى , سنندج - سیرجان قرار دارد با وجود این بخش کوچکى از جنوب باخترى استان متعلق یه پهنه زاگرس و نیمه شمال خاورى آن به صورت ساختارهاى فروافتاده , متعلق به حاشیه جنوب باخترى ایران مرکزى است به همین رو ساختار زمین شناسى استان تا اندازه اى متنوع مى باشد(انجمن منابع طبیعی استان کردستان).
ناهمواری­های بین شهرستان­های قروه ، بیجار و سنندج با مشخصات ویژه ای از مناطق مجاور خود به خوبی متمایز شده اند.
خطوط اساسی چهره ناخواری دراین واحد را دشت های وسیع هموار تا عارضه دار تشکیل می دهد که به وسیله سدهای کوهستانی احاطه شده اند . سدهای کوهستانی حاشیه جنوب و غربی کردستان جزء واحد سنندج سیرجان محسوب می­ شود واز سنگ­های رسوبی و دگرگونی ساخته شده است . درشمال کوه شاه نشین (۳۳۲۰ متر) و انشعابات آن کردستان را از آذربایجان جدا می­ کند و درمشرق نیز دشت­های کردستان به وسیله دیواره های کوهستانی زنجان محدود شده ­اند .
به استثنای کوه­های اطراف سنندج ، درهمه جای کردستان شرقی ؛ دشت های وسیع به چشم می­خورند این دشت­ها غالبا” به وسیله شبکه نسبتا” متراکمی از شعبه­های قزل اوزن بریده شده ­اند . درنتیجه دشت­های مواج با طول های زیاد از مشخصات عمومی دشت­های نواحی شرقی کردستان به شمار می آیند . مرتفع ترین این دشت­ها ، هوه تو ( ۱۲۲۰ متر ) درشمال سنندج و دشت قروه ( ۱۹۰۰ متر ) میباشند . رود قزل اوزن تقریبا” ازنواحی مرکزی شمال شرقی کردستان می گذرد و با شبکه های گسترده خود آب­های سطحی این ناحیه را به سمت دریای خزر زهکشی می­ کند . چهره دیگرناهمواری­ها در واحد کردستان شرقی گبندهای طاقدیسی با چاله های ناودیسی مجاور می­باشند . عوارض چین خورده عمدتا” از رسوب­های الیگو – میوسن و همچنین نهشته های نئوژن تشکیل شده اند . درقلمرو رسوبهای سست نئوژن ( مناطق شمال غرب بیجار ) طاقدیس­ها به صورت گنبدهای کم ارتفاع پهلو به پهلو با دامنه­های ملایم و یکنواحت درآمده­اند . هرجا طبقات سخت آهک الیگوسن بین رسوب­های سست ظاهر شده ­اند ، درشکل ناهمواری اثر گذاشته وبه صورت صخره های عریان قلل کوهها را ساخته اند(سایت بهانه).
از ویژگی­های دیگر پیکرشناسی این منطقه وجود مخروطه های آتشفشانی است . این عوارض را بیشتر در اطراف بیجار می­توان مشاهده کرد. اصولا” منطقه بیجار یکی از تمرکز گاه­های مهم فعالیت­های آتشفشانی وجوان در ایران بوده است. عمل آتشفشانی دراین منطقه عمدتا” بصورت فوران مرکزی در امتداد یک نوار خطی قوسی شکل موجب تشکیل قلل مخروطی ، سراجوق ، عربشاه ، طهمورث ، ندری و غیره شده است(سایت بهانه).
فلات­های بازالتی از ساخت­های دیگر فعالیت­های آتشفشانی منطقه محسوب می­شوند . این فلات­ها وسعت­های قابل ملاحظه­ای را می­پوشانند. پس از تشکیل گدازه­های بازالتی عمل فرسایش آب­های جاری سنگ­های سست مجاور را از بین برده و درنتیجه بازالت­ها به علت مقاومت بیشتر به صورت فلات­های وسیع ویا کم عرض با سطح هموار و جدار بریده نقش موثر درمنظره زمین پیدا کرده ­اند که عارضه پهنه بازالتی” بان ” بین قروه وبیجار مهمترین نمونه آن می­باشد .
عوارض جنبی ناشی از فعالیت­های آتشفشانی نیز در خورد توجه است. عوارض آتشفشانی به شکل چشمه­های معدنی سبب ایجاد رسوب­های آهکی تراورتن شده که به طور محلی نقش موثری درشکل ناهمواری­ها یافته­اند. عموما” فرسایش آب­های جاری این رسوب­ها را بریده و در نتیجه بقایای آنها بصورت فلات­های تخت ویا تپه ماهوری از مناظر عمده ناهمواری بخصوص درشمال قروه درآمده­اند . یکی از معروفترین چشمه های آهک ساز منطقه ” چشمه های بابا گورگور ” درشمال شرق قروه میباشد(سایت بهانه).
۳-۲-۴- خاک­های استان
خاک­های استان کردستان به لحاظ وضعیت توپوگرافی و خصوصیات فیزیوگرافی در دو منطقه شرق و غرب گسترش یافته است. خاک­های شرق استان عمدتاً عمیق بوده و بر روی دشت­ها و فلات­ها قرار دار دارد و دارای رژیم رطوبتی اردیک است و به سبب وجود سفره های آب زیر زمینی غنی و استحصال آب این مناطق به صورت چاه­های عمیق و نیمه عمیق، محل عمده کاشت عمده محصولات زراعی آبی استان است. خاک­های غرب استان که خاک­هایی کم عمق­تر و بر روی اراضی شیب دار، تپه ماهور و کوهستانی قرار گرفته و دارای رژیم رطوبتی زریک است و به سبب وجود بارندگی بسیار مناسب و وجود جریانات سطحی و سرمنشاء آبخیزهای مهم  کشور دارای پتانسیل خوبی برای تولید محصولات کشاورزی نظیر باغات محسوب می شود. خاک­های مناطق مختلف استان به غیر از مناطق غرب استان (نظیر شهرستان­های مریوان و بانه)  عمدتاً آهکی بوده و دارای مقادیر زیادی کربنات کلسیم تجمع یافته می باشد که به فرم رشته های پراکنده در خاک، دانه های کوچک و بزرگ سخت و یا حتی به صورت لایه های نسبتاً ضخیم و سخت در افق های تحتاتی خاک گسترش دارد. منشاء کربنات کلسیم در این خاک­ها ناشی از مواد مادری آهکی است که در افق های خاک رسوب نموده و در اثر فرآیندهای خاکسازی تحت تاثیر قرار گرفته و در نهایت خاک­های این مناطق را به صورت حاضر بوجود آورده است. PH این خاک­ها قلیایی بوده و در حدود۲/۷-۷/۷ است که عمدتاً به دلیل وجود مقادیر قابل توجه از کربنات کلسیم است. خاک­های استان به غیر از لکه کوچک در منطقه چهار دولی از توابع شهرستان قروه که دارای خاک­های شور و قلیا است بقیه مناطق استان کردستان فاقد مسئله شوری و قلیایی است. بافت خاک­های استان عمدتاً از سنگین تا نسبتاً سنگین متغیر بوده و در سه گروه اصلی خاک­های رسی، رسی لومی و لوم قرار دارد. خاک­های استان کردستان در مناطق زراعی به دلیل کشت و کار مداوم و عدم مدیریت بعد از برداشت و باز نگرداندن بقایای گیاهی حاصل از برداشت و … با فقر مواد آلی مواجه بوده و نیاز است با اعمال مدیریت صحیح و بازگرداندن بقایای حاصل از برداشت و کشت گیاهان تیره لگومینوز و بازگشت آن به خاک، طی چند سال، وضعیت ماده آلی خاک­های استان را بهبود بخشید(سایت بهانه).

۳-۲-۵- پوشش گیاهی
پوشش گیاهی، مخصوصاً مناطق جنگلی یکی از مهمترین و زیباترین جلوه های طبیعی و یکی از جاذبه های توریستی در هر منطقه بشمار می­رود. جنگل­های کردستان قسمتی از جنگل­های قسمت غربی کشور را تشکیل می دهند که از نظر اهمیت پس از جنگل­های شمال در مقام دوم قرار دارند. جنگل­های کردستان در حدود ۳۲۰۰۰۰ هکتار می باشند. مهمترین قسمت این جنگل­ها در قسمت غربی استان و از شمال بطرف جنوب کشیده شده است. بانه و مریوان عضو این مناطق جنگلی می­باشند. درختان مشهور جنگل­های بانه و مریوان عبارتند از: درخت سقز فارسی، بلوط، گردو، گلابی، سیب، آلبالو، بید و درختان متعدد دیگری که در کنار رودخانه ها جلوه گر هستند. این مناطق در فصول سبز سال جلوه بسیار زیبایی دارند. بنابراین از توانایی خوبی برای جذب توریست برخوردارند http://aminfalahatpisheh.mihanblog.com)).
۳-۲-۶- جنگل و مرتع استان
جنگل های استان کردستان که در واقع بخش عظیمی از جنگل­های غرب کشور و زاگرس شمالی را تشکیل می دهد. در حوضه رودخانه های سیروان و زاب و شهرستان های بانه ، مریوان ، کامیاران و بخشی از سنندج گسترش دارد. مساحت جنگل های استان ۳۷۳۳۲۷.۸۱ بوده و شامل جنگل های طبیعی به مساحت ۳۷۱۲۲۷.۳۵ هکتار ( جنگل انبوه ۸۵۷۰۴.۱۹  هکتار، جنگل نیمه انبوه ۱۸۸۸۹۰.۸۲ ، جنگل تنک ۹۵۶۱۱.۲۴ ، بیشه زار ۱۰۲۱.۱۰ ) ؛ جنگل­های دست کاشت ۲۱۰۰.۴۶ هکتار بوده ،  که حدود ۱۲.۹ % سطح استان را تشکیل می­دهد . از نظر قدمت بر اساس بررسی های دیرینه شناسی ، این جنگل­ها حدود ۱۵۰۰۰ سال قدمت دارند و بلوط عنصر اساسی و اصلی جنگل­های استان کردستان است .
از نظر جنگل شناسی این جنگل­ها جزو جنگل­های تیپ مدیترانه­ای ، مناطق معتدل نیمه مرطوب به شمار می­آیند . توده های انبوه جنگل­های حوزه مریوان ، جنگل­های دانه زاد نسبتاً انبوهی هستند که اهمیت تاج پوشش آنها در حفاظت آب و خاک بسیار با ارزش است و گونه­ های غالب این جنگل ها بلوط و بسته وحشی می­باشد( http://www.ksh-frw.ir).
ارزش جنگل­های استان به لحاظ زیست محیطی بوده و نقش مهمی در حفاظت آب وخاک ایفاء و بعنوان بستر توسعه کشاورزی وپیشگیری از سیلاب­ها وفرسایش­های سالیانه اهمیت دارد، که متاسفانه امروزه تخریب منابع جنگلی در اثر عوامل انسانی و طبیعی موجب کاهش تعادل اکولوژیک این اکوسیستم ها شده است .
از کل مساحت  استان ، ۱۲۹۴۳۹۶.۸۳ هکتار آن (مراتع متراکم ۴۳۷۸۵۴.۷۱ هکتار ، مراتع نیمه متراکم ۴۹۴۲۱۲.۰۶ هکتار و مراتع کم تراکم ۳۶۲۳۳۰.۰۶ هکتار) معادل ۴۴.۵۷ % را مراتع با درجات مختلف تشکیل می دهد که ۱.۵ درصد سطح مراتع کشور را شامل می شود . این مراتع ییلاقی بوده و مناطق تحت پوشش آن عمدتاً شمال و جنوب استان می باشد . نمونه این مراتع در سارال ، سرشیو، شاهو و کوهسالان دیده می شود. پوشش گیاهی عمده این مراتع ، گیاهانی از تیره چتریان (کما و جاشیر ) و گندمیان (بروموس، اگروپایرون) و گونه های علفی و خاردار است( http://www.ksh-frw.ir).
۳-۲-۷- کشاورزی استان
بخش کشـاورزی در استان کردستان مجموعه ­ای از پتانسیل­های طبیعی، زیر ساخت های عمرانی­وپایه­ای، ساز و کارهای پشتیبانی و سیاست گذاری و برخاسته از رسوم اجتماعی و فرهنگی کشاورزان و تولید کنندگان این منطقه است.
بر اساس مطالعات جامع توسعه اقتصادی اجتماعی استان کردستان ، واحدهای اراضی که برای زراعت آبی( به شرط تامین آب ) قابلیت دارند، مساحتی حدود ۵۴۰۰ هزار هکتار، واحدهای اراضی برای کاربری دیم ۷۲۰ هزار هکتار ، برای مرتع ۱۸۰۰ هزار هکتار معین شده است و اراضی مرتعی حدود ۱۴۰۰ هزار هکتار و جنگل حدود ۳۲۰ هزار هکتار می باشد، ارقام یاد شده نشان می­دهد که استان با داشتن ۶۲/۱ درصد از زمین های آبی و ۴۶/۹ درصد زمین های کل کشور، در مقایسه با سایر استان ها در کشت آبی رتبه هیجدهم و در کشت دیم رتبه دوم را دارا می باشد و سالیانه ۸۶۰ هزار تن محصولات زراعی تولید می­ شود که معادل ۸۵/۱ درصد کل تولید کشور است. محصولات عمده زراعی استان، شامل غلات، حبوبات، نباتات علوفه­ای و سیب زمینی و محصولات باغی مثل انگور ، توت فرنگی ، گردو و دیگر محصولات باغی ویژه مناطق سردسیری می باشد. توت فرنگی استان کردستان به دلیل مرغوبیت بالای آن، جایگاه خاصی در بازارهای داخلی کشور دارد و به علت ارگانیک بودن آن جایگاه خاصی­می تواند در صادرات غیر نفتی داشته باشد.توسعه کشت محصولات باغی به ویژه مو دیم در اراضی شیب دار و فاقد پتانسیل زراعی در شهرستان های بانه و مریوان که دارای بارندگی قابل توجه­اند،ازویژگی­های دیگر باغبانی استان است (خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)).
جدول (۳ - ۸) سطح زیر کشت محصولات زراعی استان کردستان را در سال ۱۳۸۵ نشان می­ دهد.
جدول (۳-۸) برآورد سطح زیر کشت محصولات زراعی در استان کردستان سال ۱۳۸۵