F Value

Mean Square

Df

Source

۰۰۰۷/۰

۶۸/۹

۸۹/۶

۵

تیمار

۷۱/۰

۱۲

خطا

۳۱/۸ Cv:
شکل ۴-۱۳- نمودار طول بوته های تیمارهای مختلف در شرایط گلخانه
فصل پنجم
بحث
نتیجه‌گیری نهایی و پیشنهادات
در این تحقیق از مجموع ۵ جدایه تریکودرمای جدا شده از خاک­های شهرستان گنبد استان گلستان، که در آزمایشگاه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران از نظر قدرت رقابت، آنتی بیوز و تولید مواد فرار) مورد بررسی قرار گرفته بودند، سه جدایه T. harzianum, T. virense و T. asperallum دارای خاصیت آنتاگونیستی بیشتر ( قدرت رقابت و پارازیتیسمی و تولید مواد آنتی بیوتیکی و مواد بازدارنده فرار) نسبت به سایر جدایه ها بودند. زپا و همکاران ( Zeppa et al., 1991) متابولیت های فرار متعددی شامل لاکتون، الکل ها، مشتقات ترپن و آلفت ترپن را در شرایط متفاوت به دست آوردند. نتایج حاصل از بررسی های ماکروسکوپی با بهره گرفتن از کشت متقابل حاکی از توانایی قارچ تریکودرما در رقابت تغذیه ای در برابر قارچ ورتیسلیوم بود. در این آزمون مشاهده شد که سرعت رشد جدایه های تریکودرما بسیار بیشتر از قارچ ورتیسلیوم بوده به طوریکه پس از گذشت ۴ روز اکثر جدایه ها، پرگنه های قارچ عامل بیماری را پوشاندند و ضمن اشغال محل رشد و مصرف مواد غذایی مورد نیاز آن ، روی هیف ها مستقر شده و تو لید اسپور نمودند. در این بررسی ها سه جدایه از پنج ازجدایه قدرت رقابت تغذیه ای بالاتری برخوردار بودند. نتایج بررسی های سایر محققان نیز نشان می دهد که بعضی از جدایه های قارچ تریکودرما از قدرت تغذیه ای بالاتری برخوردارند ( بهبودی، ۱۳۷۶و اعتباریان و همکاران ، ۲۰۰۰).
در تحقیق رودگر و همکاران که بر روی گونه های تریکودرما علیه قارچ F. fujikuroiانجام گرفت، جدایه­های تریکودرما در کشت متقابل از نظر درصد بازداری از رشد میسیلیوم F. fujikuroi قارچ T. harzianum با ۷۷.۳% بیشترین قدرت کنترل را داشته است(رودگر، همکاران، ۱۳۸۹). که در بررسی های ما نیز قارچ T. harzianum بیشترین کنترل را در کشت متقابل داشته است. در این آزمایش همچنین مشاهده شد که تمام جدایه های تریکودرما مورد بررسی بعد از رشد و برخورد با میسلیومهای قارچ V. dahliae مانع توسعه آنها شده و سپس شروع به پیشروی، کلنیزاسیون و اسپورزایی روی هیف های بیمارگر عامل بسیار مهمی در جلوگیری از تشکیل اسکلروتها روی پرگنه قارچ می باشد. عبداله زاده و همکاران (۱۳۸۸) در تحقیق خود بیان داشتند، قارچ T. harzianum بیشترین پیشروی و رشد را روی S . sclerotiorum در کشت متقابل دارد.
رشد سریع و اسپور­زایی فراوان از ویژگی­هایی است که قارچ تریکودرما را قادر ساخته تا در رقابت برای جا و مواد مغذی با عوامل بیماریزای گیاهی موفق باشد. ( (Cigdem and Merth,2004

با توجه به قدرت بالای آنتاگونیستی قارچهای Trichoderm aviride و Gliocladium virens جدایه هایی از آنها جدا واثر آن درشرایط آزمایشگاه Rhizoctonia solaniعامل مرگ گیاهچه چغندر قند مورد بررسی قرارگرفت قدرت آنتاگونیستی جدایه هاى تریکودرما وگلیوکلادیوم به صورت کشت دوطرفه روى PDA در کشت همزمان، کشت۴۸ساعته و۹۶ساعته R. solani بررسى شد ومشخص گردید کلیه جدایه ها می توانند از رشد R. Solaniجلوگیری نمایند (شهیری طبرستانی ،۱۳۸۷).
هاول درسال۲۰۰۳ با جداسازی وشناسایی گونه های مختلف تریکودرما که آنتاگونیست های موفق در برابر عوامل بیماریزای خاکزی بودند مکانیزم های کنترل را میکوپارازیتیسم، آنتی بیوزیسم، رقابت وشایستگی رایزوسفری، آنزیمها، القاء مقاومت در میزبان نام برد.
جونز و همکاران درسال۱۹۷۴ نشان دادندکه Trichoderma viridae با فعالعیت آنزیم گلوکاناز ۶، دیواره سلولی قارچ S. sclerotiorumتخریب نموده وموجب کنترل بیماری می شوند.
توانایی بالقوه گونه های تریکودرما به عنوان عامل بیوکنترل بیماری‌های گیاهی اولین بار در سال ۱۹۳۰ شناخته شد و در سال‌های بعد از آن در کنترل بسیاری از بیماری‌های گیاهی مورد استفاده قرار گرفت.
Trichoderma قارچی است خاکزی، فرصت طلب، غیر بیماری‌زا، همزیست با ریشه گیاهان و به دلیل تنوع متابولیسمی و قدرت رقابتی بالا در اغلب مناطق از موجودات غالب میکروفلور خاک میباشد. بسیاری از استرین‌های این قارچ به عنوان عوامل بیوکنترل بیماری‌های گیاهی و توانایی آنها در افزایش رشد گیاهان و توسعه آنها، هم‌چنین کلنیزه کردن ریشه گیاهان و هم‌چنین توانایی این قارچ در تولید آنزیم‌های خارج سلولی و بسیاری آنزیم‌های مفید دیگر به عنوان یک عامل بیوکنترل علیه بیماری‌های گیاهی به شمار می‌رود. (Samuels ,1996)
در آزمون نقش مواد فرار آنتاگونیست روی پاتوژن مشاهده شد که ۳ قارچ آنتاگونیست تفاوت معنی داری در کنترل نداشتند ولی در مقایسه با شاهد تفاوت معنی داری داشتند. جدایه های تریکودرما از طریق مکانیسم آنتی بیوزز (Antibiosis) باعث لیز شدن و تخریب نوک هیف های قارچ بیمارگر شدند( عبداله زاده و همکاران، ۱۳۸۸).
این قارچ ها قادر به تولید آنزیم های هیدرولیتیک، به ویژه سلولاز، مواد شیمیایی و آنتی بیوتیک های مفید بوده و بعضی از آن ها آفت کش های کلره را نیز تجزیه می کنند (ظفری، ۱۳۸۲).
آنزیم های هیدرولیتیک مثل کیتینازها،گلوکانازها و پروتئازها در فعالیت بیوکنترلی نقش مهمی دارند و تریکودرما را قادر به تجزیه دیواره سلولی میزبان و مصرف محتویات سلولی آن می کنند.
بر اساس گزارش سیگدم و مری (Cigdem & Merhi, 2004) متابولیت های مترشحه توسط قارچT. harzianum توانایی بازدارندگی از رشد قارچ F. moniliforme را دارند.
گونه های تریکودرما آنتی بیوتیک هایی نظیر trichodermin،trichodermol ، harzianum A و harzianolide تولید می کنند.
آنزیم بتا۱، ۳ گلوکاناز تریکودرما به عنوان آنزیم خارج سلولی قادر به هیدرولیز دیواره سلولی دیگر قارچ ها می باشد (Cigdem and Merhi, 2004). این آنزیم به عنوان عاملی قوی در کنترل بیولوژیک بیماری های قارچی مورد استفاده قرار می گیرد (بهرامسری و همکاران، ۱۳۸۴).
در آزمایشات مربوط به گلخانه مشاهده شد که شاهد سالم و بذر تلقیح شده با آنتاگونیست T. harzianum وT. asperallum بیشترین تاثیر را در کاهش درصد آلودگی و پس از آن تیمارهای T. virense و تیمار قارچکش قرار داشتند. رودگر (۱۳۸۹) در مورد بررسی اثر جدایه های تریکودرما روی قارچ F. fujikuroiبرنج در گلخانه بیان داشتند که قارچ T. harzianum بیشترین تاثیر را در جلوگیری از بیماری داشته است.
طبق تحقیقات دنیس و وبستر ) ۷(وجود دی اکسید کربن و آمونیاک در متابولیتهای فرار تریکودرما غیر محنمل بوده و ایشان استالدئید را به عنوان عمده ترین ترکیب کربنیل دار متابولیتهای فرار T. viride مشخص و همچنین مشتقات هیدرازون را از ترشحات فرار T. viride جدا نموده اند.
طبق نظر بیکر و کوک( ۵) قسمت اعظم ترشحات مایع خارج سلولی در شرایط طبیعی خاک جذب کلوئیدهای خاک شده و از تأثیر و کارآیی آنها کاسته می شود.
در اندازه گیری طول گیاهچه(ریشه و ساقه)، طول بوته های تیمار بذر تلقیح شده پنبه با آنتاگونیست T. harzianum از بیشترین مقدار برخوردار بود که این با نتیجه آزمایش رودگر (۱۳۸۹) که بیشترین درصد گیاهان سالم مربوط به گلدان های حاوی جدایه T. harzianum ۲۹ (۵۵.۶٪ ) بوده است همخوانی دارد.
افزایش رشد ریشه و ساقه­های بوته گوجه فرنگی تحت تاثیر تریکودرما به واسطه تولید هورمون­های رشد مانند ایندول استیک اسید گزارش شدGravel et al., 2007)).
محمدی و همکاران در تحقیق خود با عنوان بررسی اثر متقابل جدایه های تریکودرما علیه قارچ Verticillium dahliae نتیجه گرفتند که T.harzianum قارچ بیمارگر را کنترل کرده است که این با نتایج ما همخوانی دارد.
باتوجه به قابلیت بالای قارچ تریکودرما درکنترل بیولوژیک بسیاری ازعوامل بیماریزا، جداسازی و شناسایی گونه های تریکودرمای خزانه های توتون استان مازندران نشان دادکه ازمیان۷۲نمونه خاک،۶۰جدایه به عنوان جنس تریکودرماشناسایی شده و درکشت متقابل(Dual culture)روی محیط کشت PDA باعث کاهش وجلوگیری ازرشد قارچ بیماریزا (Sclerotinia sclerotiorum)شدند. میزان بازدارندگی ازرشد میسلیوم قارچ بیماریزا باگونه های مختلف تریکودرما یکسان نبود وحداقل ۵۱.۲۵ وحداکثر۹۴درصد ثبت گردید.گونه های مختلف تریکودرما که شناسایی شده شامل , T . harzianum , T. citrinoviride, T. ghanense, T. koningii , T. virens, T. atroviride, T.longibrachiatum بودند. بررسی تاثیر قارچ تریکودرما درجلوگیری از بیماری پوسیدگی یقه توتون در گلخانه نشان داد که جدایه هایTr6a و Tr9bو Tr102وTr29- 1 به­ ترتیب۵ /۸۷، ۵/۸۱، ۲۵/۵۶ و ۷۵/۶۸ درصد بیماری را کنترل کردند (سجادی و همکاران ،۱۳۸۷).
سه گونه بومی Trichoderma harzianumوT. aroviridaeو T. virensبه عنوان عوامل بیولوژیک درکنترل بیماری فوزاریوم سنبله درسه زمان مختلف اسپور پاشی مورد استفاده قرار گرفتند (باغانی و همکاران ،۱۳۹۱).
بنابر نتایج این بررسی گو نه ها و حتی جدایه های مختلف یک گونه از نقطه نظر نوع مکانیسم مورد استفاده در بیوکنترل و همچنین شدت و ضعف مکانیسم اتخاذ شده متفاوت عمل می کنند. بنابراین بایستی روی گونه و جدایه های مختلف تریکودرما مطالعات جداگانه انجام گیرد تا قویترین جدایه ها در شرایط آزمایشگاهی انتخاب و توانایی آنتاگونیستی آنها در مرحله گلخانه و نهایتاً مزرعه آزمایش شود تا بتوان جایگزین مناسبی را برای قارچکش های شیمیایی پیدا کرده و از این طریق با یک استراتژی و روش مطمئن تر با بیماری های گیاهی خصوصاً بیماری های خاکزاد مقابله کرد.
پیشنهادات:
مسیلیوم ها و عصاره گونه های دیگر قارچ تریکودرما در گلخانه و سپس مزرعه به کار گرفته شود.
رقت های مختلف عصاره قارچ تریکودرما تهیه و اثرات ضد قارچی آن در محیط کشت مورد بررسی قرار گیرد.
قارچ تریکودرما بر علیه عامل های دیگر بیماری زا بکار گرفته شود.
قارچ تریکودرما به عنوان تیماری برای بیماری های بعد از کشت مورد بررسی قرار گیرد.
از جدایه های تریکودرما به منظور ضدعفونی بذر و مصرف در خزانه مورد استفاده قرار گیرد.
منابع:
۱.آزاددیسفانی، ف. ۱۳۸۶. بررسی تکمیلی ارقام متحمل به بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی پنبه. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، موسسه تحقیقات پنبه کشور، ۲۹ صفحه.