در معادله بالا مقدار ثابت ۸۳٫۵۱۲ و ضریب اعتماد به دولت ۲٫۱۰۷ برآورد شده است؛ از آنجایی که مقدار ثابت زیاد و ضریب اعتماد به دولت کم است میتوان نتیجه گرفت که با وجود تایید فرضیه پنجم، تاثیر این متغیر بسیار کم خواهد بود تا جایی که میزان تاثیر این متغیر بر مشارکت برابر ۱۹٫۷% تخمین زده شده است (R²=0.197) .
فصل ششم
نتایج تحقیق ، پیشنادات و محدودیت ها
طی تکمیل مراحل مختلف این مطالعه، مشخص شد که دانشگاه ها و مراکز علمی ایران اخیرا توجه خوبی به مقوله انتخابات اینترنتی ابراز داشتند و پایان نامه هایی نیز در این زمینه به انجام رسیده است؛ اما با بررسی عناوین این پایان نامه ها معلوم شد که همه آنها بر جنبه های امنیتی و فناوری و مزایا و محدودیت های فنی شیوه های آنلاین متمرکز شده اند و این طور که از شواهد بر می آید، این پایان نامه نخستین مطالعه در این زمینه است که بر مسائل فنی تمرکز نکرده و به مسائل روانشناختی و تئوریک موضوع پرداخته است.
ما در این تحقیق به بررسی و بازبینی مجموعه ای از عوامل که در ترغیب مردم ایران برای شرکت در انتخابات اینترنتی موثر هستند پرداختیم . این عوامل شامل دیدگاه مردم نسبت به حکومت و دولت و انتخابات و استفاده از تکنولوژی های آنلاین می باشد. علاوه بر آن، عوامل فردی و شخصیتی نیز در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفتند تا میزان تاثیر چنین فاکتورهایی نیز شناسایی شود.

بطور کل، هرچه اطلاعات ما از عوامل موثر بر گرایش افراد برای مشارکت در انتخابات بیشتر باشد، می توان برنامه ریزی های بهتری را در جهت سیاست گذاری های آینده، تصمیمات مدیریتی و مدیریت افکار عمومی تدارک دید. همچنین میتوان انتخابات الکترونیک در ایران را بنحوی پیاده سازی کرد که باعث افزایش مشارکت در انتخابات شود.
در این فصل اطلاعاتی را که از مراحل مختلف تحلیل بدست آوردیم جمع بندی کرده و گزارشی از محدودیت هایی که در طول انجام این تحقیق مشاهده شدند را ارائه می کنیم ضمن اینکه راه حل هایی جهت بهتر شدن کیفیت مطالعات آتی درکشور پیشنهاد می کنیم و در نهایت اهمیت فرایند رای گیری آنلاین را اندازه گیری می کنیم.
در باب اهمیت این تحقیق دو دیدگاه وجود دارد که در ساده ترین مورد می توان تاثیر تحقیقاتی از این قبیل را بر توسعه مدل دولت الکترونیک موجود مورد ارزیابی قرار داد و آن را مقدمه ای برای شکل گیری فرایند انتخابات آنلاین در نظر گرفت ؛ در دیدی وسیع تر می توان چنین تحقیقاتی را عامل تولید دانش مورد نیاز برای تغییر در سیاستها و شیوه های مدیریت جامعه و افکار عمومی دانست .
فارغ از اینکه این تحقیق در کدامیک از این ابعاد مورد بررسی قرار خواهد گرفت، این امیدواری وجود دارد که این کار و کارهای مشابه ای که انجام شده یا انجام خواهند شد باعث پیشرفت کشور و انتخاب بهترین روشها برای ارتباط بین دولت و ملت باشد.

تشریح نتایج مطالعه
در این تحقیق مدلی مفهومی از فرایند انتخابات اینترنتی ارائه دادیم که عوامل و فاکتورهایی که بنظر می رسد در ترغیب افراد برای مشارکت در انتخابات اینترنتی تاثیر داشته باشند را در دل خود جای داده است. این مدل میتواند با مدل دولت الکترونیک که هم اکنون مورد استفاده قرار می گیرد ترکیب شده و آن را توسعه دهد و باعث افزودن ارزش عملیاتی جدیدی به مدل موجود باشد که در آن امر انتخابات آنلاین نیز مورد توجه قرار گرفته باشد.
پس از جمع آوری پرسشنامه ها و تحلیل داده های بدست آمده، فاکتورهایی که بعنوان فاکتورهای مهم و تاثیر گذار در استفاده از انتخابات آنلاین خواهند بود شناسایی شدند . این فاکتورها عبارتند از فاکتورهای مربوط به سودمندی، تجربه تکنولوژیکی و قابلیت تطبیق. همچنین متغیر های مهمی از قبیل ” سابقه مشارکت در انتخابات ” و ” میزان استفاده از ایمیل جهت ارتباطات روزانه ” نیز در زمره عوامل تاثیر گذار بر گرایش افراد برای شرکت در انتخابات اینترنتی معرفی شدند.
نتایج بدست آمده مشخص می کنند که فاکتور سودمندی روش انتخابات آنلاین عامل برتری آن نسبت به روش سنتی است؛ بنابراین ارگانهای دولتی می توانند با در نظر گرفتن این واقعیت ، روشهایی را تدارک ببینند که ملاحظات زمانی و مکانی مدنظر مردم را پوشش دهد و به این صورت میزان مشارکت را افزایش دهد.
بطور معمول در طراحی سیستمهای آنلاین از جمله سایت های تجارت الکترونیک یا دولت الکترونیک باید فرآیندی انتخاب شود که درک آن ساده و استفاده از آن به اندازه ای آسان باشد که همه افراد با سطح و دانش مختلف بتوانند از آن بهره بگیرند و در استفاده از آن فرایند احساس راحتی و سودمندی داشته باشند. برای تحقق این امر، طراحان سیستم های انتخابات آنلاین باید فرآیندی را در طراحی سایت مربوطه در نظر بگیرند که راحتی انجام یک عملیات را تضمین کند. همچنین ارگانهای مسئول دولتی نیز باید بتوانند با طراحی فرآیندهای آنلاین مشابه با فرایند سنتی و پرهیز از اعمال تغییرات اساسی در فرایند موجود، سطح استفاده از خدمات دولت الکترونیک را بهبود بخشند ( Carter and Blenger,2005) .
در ادامه مبحث تحلیل، با بررسی فرضیه های تحقیق مشخص شد که فاکتورهای اعتماد به تکنولوژی و اعتماد به دولت دو مورد از فاکتورهای تاثیر گذار بر مشارکت افراد می باشند. هرچند تغییر دیدگاه افراد در مورد اعتماد یا عدم اعتماد به یک مقوله کار بسیار سختی می نماید، اما وقتی مردم با کارهای خوب و جدی دولت در جهت حفظ امنیت اطلاعات الکترونیکی و حفظ حریم شخصی و برخورد قاطع و بدون مسامحه قانون با متخلفان مواجه شوند به مرور اعتماد به تکنولوژی نزد آنها شکل خواهد گرفت . همچنین ارائه پشتیبانی های آموزشی دقیق و به موقع از سوی موجودیت ها و ارگان های دولتی دیدی خوب از امنیت و قابلیت اطمینان در مردم ایجاد خواهد کرد. از جمله ارگانهایی که میتوانند در این امر موثر واقع شوند پلیس فتا می باشد که وظیفه مشخصی را در امر حفظ امنیت فضای سایبر و محافظت از حریم شخصی کاربران بر عهده گرفته است.
علاوه بر متغیر های اعتماد که در فرضیه چهارم و پنجم مورد بررسی قرار گرفتند، فرضیه های اول و دوم و سوم نیز به بررسی فاکتورهای شخصیتی و هویتی افراد پرداخته و نتایجی را مشخص کردند که گزارش آنها در ادامه آورده شده است.
هرچند که ارتباط سن رای دهندگان با میزان مشارکت ( فرضیه اول ) ثابت نشد و رابطه تجربه تکنولوژیکی با میزان مشارکت و اعتماد به دولت با میزان مشارکت با ضریب پایینی تایید شد، اما مشخص شد که اعتماد به تکنولوژیکی ( فرضیه چهارم ) و سابقه مشارکت در انتخابات ( فرضیه سوم) فاکتورهایی مهم در گرایش افراد برای شرکت در رای گیری های آنلاین و اینترنتی هستند.
محدودیت های تحقیق
در این قسمت به بیان مشکلات و محدودیت هایی که در طول انجام این مطالعه بوجود آمدند خواهیم پرداخت تا مطالعات مشابهی که در آینده انجام خواهند شد از همان شروع کار این موارد را مد نظر داشته باشند و برای مواجه شدن با آنها برنامه ریزی کنند.
اولین مشکلی که در انجام این تحقیق وجود داشت ، عدم درک صحیح مسئولین از اهمیت موضوع مورد مطالعه بود بنحوی که با مراجعه به استانداری های استان گیلان و تهران جهت اخذ حمایت ، مشخص شد که هیچ مسئول مستقیمی برای این امر وجود ندارد. در واقع حتی معاونان استانداری هم اطلاع نداشتند که چنین موضوعی به کدامیک از معاونتهای سیاسی امنیتی یا فناوری و یا انتخابات مربوط خواهد شد .
مشکل دوم در مرحله جمع آوری اطلاعات مشاهده شد ، زمانی که می بایست پرسشنامه ها بین افراد جامعه توزیع و پاسخ آنها دریافت می شد. در این مورد بسیاری از افراد حاضر به پاسخگویی به پرسشنامه نبودند.
مرحله جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از پرسشنامه های دستی و آنلاین به انجام رسید . برای اینکه پرسشنامه آنلاین به مردم معرفی شود، افرادی استخدام شدند تا تراکت هایی که به منظور معرفی سایت مربوطه و ارائه توضیحاتی مقدماتی از هدف انجام کار تدارک دیده شده بود را در سطح شهر تهران و رشت توزیع کنند. همچنین تبلیغاتی در سایتهای پر ترافیک درج شد تا بازدید کنندگان را به سایت مربوط به پرسشنامه دعوت کنند. در این راستا گروه های مجازی چندین دانشگاه در سطح کشور نیز همکاری داشتند و مشخصات نسخه الکترونیک را در گروه های خود درج کردند.
برای توزیع نسخه دستی پرسشنامه نیز از آنجا که مخاطب می بایست از بین همه اقشار جامعه و همه گروه های سنی بالای ۱۸ سال می بود، این پرسشنامه ها در مکانهای عمومی مانند پارکها، پاساژها ، کتابخانه ها و مساجد توزیع و پس از تکمیل ، باز پس گرفته شدند اما فقط دو نفر از افراد بالای ۴۰ سال پرسشنامه ها را تکمیل کرده بودند و میانگین سنی افرادی که در این نظر سنجی شرکت کردند حدود ۲۷ سال محاسبه شد که التبه با توجه به جوان بودن جامعه ما این میانگین سنی خیلی هم بد نیست.
مورد دیگری که در اینجا میتوان به آن اشاره کرد ، مشکلی بود که در زمان تحلیل پاسخ های دریافتی رخ داد. در این مرحله مشخص شد که بعضی از سوالات نمی توانند به امر تحلیل کمک خاصی ارائه کنند. از آن جمله میتوان به سوالات ۲۵ و ۳۰ و ۴۲ اشاره کرد که به منظور جمع بندی میزان مشارکت در هر بخش مطرح شده بودند اما در زمان تحلیل حذف شدند. همچنین تصمیم گیری بعضی از نتایج مثل تحلیل فرضیه های دوم و پنجم به سختی و با مشکل انجام شد که این امر احتمالا به دلیل حجم کم داده های تحلیل است و اگر تعداد پاسخها و دقت پاسخها بیشتر می بود نتایج واضح تری بدست می آمدند.
علارغم محدودیت های موجود ، مطالعه حاضر توانست فرضیه های مطروحه را با سطح اعتبار خوبی مورد آزمون قرار دهد و مدلی را برای انتخابات اینترنتی ارائه دهد . با توجه به این موضوع ، این تحقیق کمک بزرگی به شناسایی رابطه اصلی بین متغیرها داشته بطوری که مطالعات دیگر می توانند این یافته را پیشفرض خود در نظر گرفته و با بهره گرفتن از آن موضوعات مدنظر خود را مورد تحقیق قرار دهند.
پیشنهاد برای مطالعات آینده
در اینجا مجموعه ای از پیشنهادات که می توانند باعث تدقیق نتایج بدست آمده از مطالعات آینده در زمینه انتخابات اینترنتی باشند ارائه خواهد شد.
اولین پیشنهادی که مطرح می شود این است که در مطالعات آتی از گویه های بهتر و واضح تری برای ارزیابی میزان استفاده افراد از تکنولوژی و اعتماد آنها به تکنولوژی استفاده گردد. همچنین همانطور که در آنالیز آلفا کرونباخ مشاهده شد، بخش های قابلیت تطبیق و تجربه تکنولوژیکی نتوانستند در حالت معمول قابلیت اتکای بالای ۰٫۷ کسب کنند اما وقتی بعضی از گویه های این بخشها را حذف کردیم این مقدار به بالای ۰٫۷ تمایل پیدا کرد. این امر نشان از وجود گویه هایی در این بخشها است که با سایر گویه های موجود در آن بخش همخوانی نداشتند یا پاسخ دهندگان برداشت درستی از آن نداشتند.
پیشنهاد دیگری که در اینجا مطرح میشود با توجه به احتمال تفاوت میزان اعتماد به دولت در سطوح استانی و کشوری خواهد بود. بعنوان مثال ممکن است افراد به مسئولان استانی و شهری خود اعتماد نداشته باشند ولی مسئولان کشوری مورد اعتماد آنها باشند. در نتیجه این امکان وجود دارد که تمایل افراد برای شرکت در انتخابات استانی مانند شورای شهر کمتر از تمایل آنها برای مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری باشد. ضمن اینکه سمت هم میتواند تاثیری مشابه داشته باشد بنحوی که تمایل افراد برای مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی با مجلس خبره گان و ریاست جمهوری متفاوت باشد. در نتیجه در طراحی سوالات پرسشنامه باید این موارد را مدنظر داشت و با بکار بستن این نظر مطالعات آینده را دقیقتر و کاملتر انجام داد.
مورد دیگری که میتواند مدنظر باشد این است که در این تحقیق سعی شده کلیه افراد از فرهنگ های مختلف و از سطوح مختلف شهری و روستایی در نظرسنجی شرکت داده شوند اما با وجود این، اکثر افراد از نواحی شهری بوده اند. پس در مطالعات آینده باید بنحوی عمل شود که بتوان به طور قطع مطمئن بود که نتایج بدست آمده حاصل نظر نمایندگانی از کلیه اقشار جامعه بوده است.
آخرین موردی که در این بخش بعنوان پیشنهاد برای مطالعات آینده مطرح می شود این نکته است که در این مطالعه گرایش و تمایل افراد برای استفاده از یک سیستم انتخابات آنلاین که تا کنون در ایران وجود نداشته مورد بررسی قرار گرفت اما ممکن است نتیجه ای که در این زمان بدست آمد با نتیجه ای که پس از پیاده سازی این روش و استفاده از آن بدست خواهد آمد متفاوت باشد. البته حتی در صورت متفاوت بودن نتایج، مقایسه این دو نتیجه باهم جالب و مفید خواهد بود. بنابراین پیشنهاد می شود در صورتی که این روش انتخابات در ایران پیاده سازی گردید، مطالعه ای با موضوع مشابه صورت گرفته و تمایل افراد را بسنجد سپس نتیجه بدست آمده را با نتیجه این تحقیق مقایسه و تحلیل کند و متغیرهایی را که باعث این تفاوت شده اند مشخص کرده و اندازه گیری کند.
کلام آخر
Alvarez and Hall ( 2004 ) بیان می کند که هیچ راهی برای اطمینان از این قضیه که آیا روش آنلاین و اینترنتی در انتخابات موفق خواهد بود یا خیر وجود ندارد مگر اینکه این روش پیاده سازی شود و ترجیحا در یک محیط آزمایشگاهی مورد استفاده و تست قرار بگیرد؛ اما مطالعاتی که در این زمینه صورت می گیرند می توانند انواع این روشها را بصورت تئوریک مقایسه کرده و مورد بررسی قرار دهند و نقاط ضعف و توانایی آنها را تا حدی مشخص کنند. این مقایسه ها می توانند به دولتها در انتخاب و پیاده سازی انتخابات اینترنتی در آینده کمک کرده و از بار مطالعاتی آنها بکاهد .
منابع و ماخذ

• • Alvarez,R.M.,&Hall.T.E.(2004). Point, Click and Vote: the future of internet voting. Washington.DC:Brooking institution press.

• • Atif Iqbal, R K Bagga. e-Governance: Issues In Implementation. In proceedings of the international confrance on eGovernment 2010,IIM,Bangalore,india,April 2010 atif.iqbal@research.iiit.ac.in

• • Alun Thomas (2007,may).a comparative analysis of electronic elections conducted between 2000 – ۲۰۰۵٫ (PDF)

• • Aditya, Riza, Boyd, Colin, Dawson, Edward, & Lee, Byoungcheon (2004) Implementation Issues in Secure E-Voting Schemes. In Kozan, E (Ed.)

• • Briony J Oates, The potential contribution of ICTs to the political process The potential contribution of ICTs to the political process

• • Bretschneider,s. (2003,novamber,December) .Information technology,e-government and institutional change.public administration review,63(6),738.

• • Briony J Oates. University of Teesside, Middlesbrough, UK.

• • B.J.Oates@tees.ac.uk . The potential contribution of ICTs to the political process. Electronic journal of e-government volume 1 issue 1,2003 (pp31-39)

• • Creswell, J. W., & Plano, V. L. (2007). Designing and conducting mixed methods research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

• • Cyberdemocracy. Technology, Cities and Civic Networks, R Tsagarousianou, D Tambini, C Bryan (Eds.), Routledge, London, pp 167-178.

• • Citrin, J., & Luks, S. (2001). Political trust revisited: Déjà Vu all over again? In J. R. Hibbing & E. Theiss-Morse (Eds.), What is it about government that Americans dislike? (pp. 9-27). Cambridge, MA: Cambridge University Press.

• • Cohen Marvin S.,Raja Parasuraman, and Jared T.Freeman.(1998). Trust in decision aids: a model and its training implications. Proceeding ,1998 command and control research and technology symposium.

• • Demos (1999) The real deal. What young people really think about government, politics and social exclusion, Demos, London.

• Demos (2002) Logged off? How ICT can connect young people and politics, Demos, London.